قاتەرلى ىسىككە شالدىققاندار قاتارى كوپ

وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقار­ما­سىن­ىڭ باسشىسى اسحان بايدۋا­ليەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەشەندى جوسپارعا سايكەس مەديتسينا سالاسىنداعى كادر جەتىسپەۋشىلىگىن جويۋ ماقساتىندا بىرقاتار جۇمىس قولعا الىنىپ وتىر. اسىرەسە سالاداعى كادر جەتىسپەۋشىلىگىن وڭ شەشۋگە باسا ءمان بەرىلگەن. قازىر اتىراۋ وب­لىسىندا 6 747 مەديتسينا قىزمەتكەرى جۇ­مىس ىستەيدى. ونىڭ ىشىندە 1 515 دارىگەر، 5 232 ورتا بۋىن مەديتسينا قىزمەتكەرى تۇرعىندارعا مەديتسينالىق كومەك كورسەتىپ ءجۇر. سوعان قارا­ماستان ءالى دە 201 دارىگەر جەتىسپەيدى. اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردا، وزگە ەمدەۋ ورىندارىندا رەانيماتولوگ، اكۋشەر-گينەكولوگ، ينفەكتسيونيست، جالپى تاجىريبە دارىگەرى، پەدياتر سەكىلدى جوعارى ءبىلىمدى كادرلاردىڭ ورنى بوس تۇر. اۋىلدىق جەرلەردەگى مەديتسينا مەكە­مەلەرىنە 40 دارىگەر قاجەت.

– جوعارى مەديتسينالىق وقۋ ورنىن بى­تىر­گەن تۇلەكتەردى بىلىكتى دارىگەر رەتىن­دە ءبىلىمىن ودان ءارى رەزيدەنتۋرادا جالعاس­تىرۋىنا جاع­­داي جاسالىپ وتىر. بىلتىر اقتوبە قا­لا­­سىنداعى م.وسپانوۆ اتىن­داعى باتىس قا­­زاقستان مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وڭىر­لىك فيليالى اشىلدى. قازىر باسقا وڭىر­لەردەن كەلگەن 35 رەزيدەنت وبلىستاعى مەدي­تسينالىق مەكەمەلەردە جۇمىس ىستەپ ءجۇر. قا­بىلدانعان وسىنداي شارالاردىڭ ناتي­جە­سىن­دە كادر تاپشىلىعى بىلتىر 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 11%-عا تومەندەدى. ال جاقىندا اتىراۋ وبلىسىنىڭ تۇلەكتەرى ءۇشىن س.اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتى 30 گرانت ءبولدى. بۇل – مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەرگە ۇلكەن مۇمكىندىك. وب­لىستىق اكىمدىك جىل سايىن اتىراۋ جوعا­رى مەديتسينالىق كوللەدجىندە ءبىلىم الۋ ءۇشىن 70-تەن استام گرانت ءبولىپ كەلەدى، – دەيدى ا.بايدۋاليەۆ.

ونىڭ مالىمدەۋىنشە، كەشەندى جوسپارعا سايكەس 14 مەديتسينالىق نىساننىڭ قۇرى­لى­سىن جۇرگىزۋ كوزدەلگەن. ماسەلەن، اتىراۋ قالا­­سىنىڭ «وركەن»، «نۇرسايا» شاعىن اۋدان­دارىندا ارقايسىسى 250 كەلۋشىنى قا­بىل­­دايتىن جاڭا ەكى ەمحانا سالىنادى. جاڭا ەمحانالاردىڭ جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجات­تارى جاساقتالدى. سونىمەن قاتار 250 ەمدە­لۋ­شىگە ارنالعان پسيحيكالىق دەنساۋلىق ورتا­لى­عىنىڭ قۇرىلىس جۇمىستارى ءتورتىنشى توقساندا باستالادى. اتىراۋ قالاسىندا جەدەل جاردەم ستانساسىن 3 پودستانسامەن سالۋ جوباسىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلدى. جوبا ىشكى اۋديت دەپارتامەنتىندە ساراپتامادان وتكى­زى­لىپ جاتىر. جاقىندا قۇرىلىسىن باستاۋ كوزدەلگەن. ال ونكولوگيا ديسپانسەرى ماڭىنان سالىناتىن راديولوگيالىق كورپۋس جوباسىنىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتى جاساقتالدى.

وبلىستىق ونكولوگيا ديسپانسەرىنىڭ ديرەكتورى ەلميرا ساپاروۆانىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، قاتەرلى ىسىكپەن اۋىراتىن 4 509 ناۋقاس تىركەۋ تۇر. ونىڭ ىشىندە جىل باسىنان بەرى قاتەرلى ىسىكپەن 241 ناۋقاس تىركەلىپ وتىر. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 29 ناۋقاسقا ازايىپ، اۋرۋ كورسەتكىشىنىڭ ديناميكاسى 11،9 پايىزعا تومەندەگەنىن بايقاتادى. قاتەرلى ىسىككە شالدىعۋ دەرەگىنىڭ جوعارى كورسەتكىشى ماقات، قىزىلقوعا، يندەر اۋداندارىندا بايقالىپ تۇر. ستاتيستيكاعا قاراعاندا، ءبىرىنشى ورىندا وكپە راگى تۇر. ەكىنشىدەن، ءسۇت بەزى، ۇشىنشىدەن، كولورەكتالدى وبىرى، تورتىنشىدەن اسقازان وبىرى اسقىنعان. ال جاتىر موينى جانە ءسۇت بەزى وبىرىن انىقتاۋ ءۇشىن ايەلدەردى سكرينينگتىك تەكسەرۋدىڭ قورىتىندىسى 92،0% جانە 94،0%-دى قامتىپ وتىر. سكرينينگتىڭ ناتيجەسىندە، ءسۇت بەزى وبىرىنىڭ 26، جاتىر موينى وبىرىنىڭ 16، توق ىشەك قاتەرلى ىسىگىنىڭ 5 جاعدايى ەرتە ساتىسىندا انىقتالعان.

اتالعان ديسپانسەر ديرەكتورىنىڭ ورىن­باسارى رۋسلان بريۆكوۆتىڭ دەرەگىنە قارا­عان­دا، باس جانە مويىنداعى قاتەرلى ىسىك اۋرۋى ۆيزۋالدى بايقالاتىن ىسىكتەر قاتارىنا جاتادى. الايدا ناۋقاستاردىڭ 60 پايىزى اۋرۋدىڭ اسقىنعان كەزەڭىندە عانا دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى.

– جۇتىنعاندا اۋىرسىنۋ، ءتىلدىڭ اۋرۋى، داۋىستىڭ وزگەرۋى، مۇرىن مەن تاماقتىڭ تاس تۇرعانداي بىتەلۋى سياقتى قاراپايىم بەلگىلەر قاتەرلى اۋرۋدان حابار بەرۋى مۇمكىن. سول سەبەپتەن، وسىنداي بەلگىلەر بايقالسا، دارىگەرگە كورىنىپ، ۋاقىتىندا ارنايى زەرتتەۋدەن وتكەن دۇرىس. قاتەرلى ىسىكتى ەرتە دياگنوستيكالاۋ ءۇشىن مويىنعا ۋدز، مسكت، مرت زەرتتەۋلەرى جۇرگىزىلەدى. قاتەرلى دەرتكە كۇدىك بولسا، بيوپ­سيا الىنادى، – دەيدى ر.بريۆكوۆ.

دارىگەردىڭ مالىمەتىنشە، وڭىردە 230 ادام باس جانە مويىن قاتەرلى ىسىگىنە شالدىققان. ەرىندەگى قاتەرلى وزگەرىسى بار – 31، ءتىل، اۋىز قۋىسى جانە جۇتقىنشاق اۋرۋى – 54، سىلەكەي بەزى – 1، اڭقا، جۇتقىنشاق (جۇتقىنشاق پەن مۇرىن قۋىسىنىڭ قوسىلعان جەرى) – 1، اۋىزارالىق جۇتقىنشاق – 3، قالقانشا بەزى 5 ناۋقاستان انىقتالىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە 19 ناۋقاس ەمدەلۋگە جاتادى. ال 6 ناۋقاس ەم الۋ كۋرسىن اياقتاعان. وكىنىشكە قاراي، 7 ادام ەمدەلۋدەن باس تارتىپتى. قازىر 6 ناۋقاس ەم الۋدى جالعاستىرىپ جاتىر، – دەيدى ر.بريۆكوۆ.

وڭىردە ەحينوكوككوز اۋرۋىنىڭ كورسەتكىشى تومەندەگەنى بايقالىپ وتىر. دەگەنمەن وب­لىس­تىق سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باس مامانى جايناگۇل وتەپقاليەۆانىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ەحينوكوككوز – ەڭ قاۋiپتi پارازيتارلىق اۋرۋدىڭ بiرi. ونى ەحينوكوك قۇرتى تۋدىرادى. بۇل – ادام ورگانيزمى ءۇشىن وتە قاۋىپتى گەلمينت. اۋرۋ يت تۇقىمداس قاسقىر مەن ءشيبورi، سiلەۋسiن مەن مىسىقتان جۇعادى. ەحينوكوك قۇرتى يت تۇقىمداس جانۋارلاردىڭ اششى ىشەگىندە ءوسىپ-ءونىپ، سولاردىڭ دارەتى ارقىلى سۋدى، ءشوپتى، جەردى لاستايدى. اڭ تەرىسىن، يت پەن مىسىقتى ۇستاعاندا ەحينوكوككتىڭ قۇرتى قولعا جابىسادى. قولدى جۋماي تاماق ىشكەندە، لاستانعان وزەندەردىڭ سۋىن قايناتپاي ىشكەندە قۇرت ادامنىڭ اسقازانىنا تۇسەدى.

– كوپ جاعدايدا ەحينوكوككوز ىسىكتەرى پروفيلاكتيكالىق مەديتسينالىق تەكسەرىستەر نەمەسە باسقا شاعىمدارمەن قارالعان كەزدە انىقتالىپ جاتادى. اۋرۋ جۇققان كەزدەن باس­تاپ، ونىڭ العاشقى بەلگiلەرi بiلiنگەنگە دەيiن كەم دەگەندە جارتى جىل، ال كەيدە 3 جىلدان 10 جىلعا دەيiن ۋاقىت ءوتۋi مۇمكiن. وتكەن جىلى 9، ونىڭ ىشىندە 14 جاسقا دەيىن بالالار اراسىندا 2 جاعدايى تىركەلدى. ال بيىل جىل باسىنان بەرى 1 جاعداي انىقتالىپ وتىر. ەحينوكوككتى ەمدەۋ تەك قانا ستاتسيوناردا جۇرگىزىلەدى. وعان حالىقتىق ەمدەۋ تاسىلدەرى كومەكتەسپەيدى، – دەپ ءتۇسىندىردى ج.وتەپقاليەۆا.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل اۋرۋدىڭ بەلگىسى سارى سۋلى iسiكتiڭ ورنالاسقان جەرiنە، نە ونىڭ اعىمىنا بايلانىستى بولادى. ماسەلەن، ­باۋىر ەحينوكوككوزىندا ناۋقاستاردىڭ جۇ­مىس­قا قابiلەتi تومەندەيدi. جالپى ال­سiز­دiك، باس اۋرۋى،­ باۋىردىڭ ۇلكەيۋi، وڭ جاق قابىر­عانىڭ استى سىزداپ اۋرۋى بايقالادى. وكپە ەحينوكوككوزىندا توقتاۋسىز جوتەل، قان تۇكiرۋ، كەۋدەنiڭ اۋىرعانى بايقالىپ، وكپەدە سىرىل پايدا بولادى. ال ميدىڭ، بۇيرەكتiڭ، كوكباۋىردىڭ، كiشi جامباستاعى جانە باسقا دا اعزالارداعى ەحينوكوككوزدىڭ كلينيكاسى وسى اعزالاردىڭ كولەمدى زاقىمدانۋى كەزiندە بايقالاتىن اۋرۋ بەلگiلەرiنە ۇقساس كەلەدi.

– بيىل وڭىردە ءولىم كورسەتكىشى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 8،3%-عا تومەن­دە­دى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا كەي كور­سەت­كىشتەردىڭ وڭ ديناميكاسى بايقالىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، تۋبەركۋلەز دەرتىنەن بولاتىن ءولىم 44،4%-عا، ال اتالعان اۋرۋمەن سىرقاتتانۋشىلىق 18،5%-عا تومەندەدى. قاتەر­لى ىسىككە شالدىققاندار اراسىنداعى ءولىم 9،7%-عا، سىرقاتتانۋشىلىق 8،9%-عا تومەندەپ وتىر. قان اينالىمى جۇيەسى سىر­قاتىمەن اۋىراتىنداردىڭ ءولىمى 4%-عا ازايدى. الايدا قان اينالىمىمەن سىرقات­تا­نۋشىلىق 12،4%-عا ءوستى، – دەيدى باسقارما باس­شىسى ا.بايدۋاليەۆ.

بۇل كورسەتكىشتەر اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، ءتۇرلى سىرقاتقا شالدىقپاۋ جولىن تابۋدىڭ قاجەتتىگىن ۇعىندىرىپ وتىر. تەگىندە ء«تانى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» دەگەن ءتامسىلدى ۇمىتپاعان ءجون-اۋ.

اتىراۋ وبلىسى