وركەندەۋ وزەگى – وزگەرىس

وسىعان بايلانىستى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى دۇيسەنباي تۇرعانوۆ، ءسالىمجان ناقپاەۆ پەن نۇرلىبەك وجاەۆ «اتىراۋ جىلۋ-ەلەكتر ورتالىعى» اكتسيونەرلىك قوعامى­نىڭ ۇجىمىمەن كەزدەستى. قاي ءوڭىر بولماسىن، مۇنداي كاسىپورىندار ەرەكشەلەنىپ تۇرادى. ويتكەنى تۇر­عىنداردى جارىق پەن جىلۋدان تارىق­تىرماۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق ما­­ڭىزى ايرىقشا كاسىپورىندا ماڭ­داي تەرىن توگە ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جۇمىسشىلار رەفەرەندۋم سەكىلدى ماڭىزدى ءىس-شاراعا قاتىسۋدان تىس قالماۋى قاجەت. سول سەبەپتەن دەپۋتاتتار ەل كونس­­تيتۋتسياسىنىڭ 33 بابىنا ەن­گى­زىل­گەلى وتىرعان وزگەرىستەر مەن تو­لىق­تىرۋلاردىڭ ماڭىزىن تار­قاتا ايتىپ، جۇمىسشىلار تاراپىنان قويىلعان ساۋالدارعا جاۋاپ بەردى.

– پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدە جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ ماقساتىنداعى ساياسي جاڭعىرۋ قادامدارى باستالدى. بۇل – تاۋەلسىز قازاقستاندى جاڭا باعىتتا وركەندەتۋگە باستايتىن ۇل­كەن وزگەرىس. سوندىقتان مەملە­كەت­تىك بيلىك تارماقتارىن ءبىر قولعا شوعىر­لاندىرماي، ونى ءارتاراپتاندىرۋ، سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن الشاقتاپ، پارلامەنتتىك-پرەزيدەنتتىك جۇيەگە كوشۋ كوزدەلىپ وتىر. ارينە، مۇنداي ساياسي قادامدى ىسكە اسىرۋدى باتىل جۇرگىزۋ ءۇشىن الدىمەن قۇقىق­تىق نەگىزىن زاڭداستىرۋ قاجەت. دەمەك ەل كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ قاجەتتىگى تۋىندادى، – دەيدى ءسالىمجان ناقپاەۆ.

الەمدىك نارىقتا ءبىر باررەلى دوللارمەن باعالانعان «قارا التىننىڭ» ۇستىندە وتىرعان ءوڭىر تۇرعىندارىن ءالى دە تولعاندىراتىن، ءتىپتى ءتۇيىنىن تەز تارقاتۋدى قاجەت ەتەتىن جايتتار از ەمەس. تولعاۋى توقسان تىرشىلىكتەگى سونداي ءتۇيىندى ماسەلەنىڭ بىرقاتارى ءماجىلىس دەپۋتاتى دۇيسەنباي تۇر­عانوۆتىڭ ءوڭىر تۇرعىندارىمەن جۇز­دەسۋىندە كەڭىنەن تالقىعا ءتۇستى. ماسە­لەن، اتىراۋ قالاسىنىڭ ىرگەسىن­دەگى اقساي ەلدى مەكەنىندە تۇرا­تىن قانداستاردى قاداۋ-قاداۋ ماسەلە­لەر تولعاندىرىپ وتىر. سونىڭ قاتا­رىندا ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن تومەن­دەتۋ، مۇگەدەكتەرگە بەرىلەتىن جاردەم­اقى­­نى ارتتىرۋ ماسەلەسى بار. ويت­كە­نى ازىق-ت ۇلىك باعاسىنىڭ قىمبات­تاۋى جار­دەماقى الاتىن مۇمكىندىگى شەك­تەۋلى جانداردىڭ جانىنا باتىپ-اق وتىر.

اتالعان اۋىلعا قوڭسى قونعان قايىرشاقتى ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىنى ەدىگە سابۋروۆتىڭ پىكىرىنشە، قازاق قوعامى دا وركەنيەتتى ەلدەردەگىدەي وركەندەۋگە باستايتىن وزگەرىستەردى قالاي­تىنى داۋسىز. «سول سەبەپتەن رەفە­رەندۋمعا قاتىسۋ – ءار قازاق­ستان­دىق­تىڭ مىندەتى. بىراق بولاشاقتا جاڭاراتىن كونستيتۋتسيانى تاريح وقۋلىعىنا اينالدىرۋدىڭ قاجەتى جوق»، دەيدى ول.

 ال ماقات اۋدانىنداعى دوسسور كەنتىنىڭ تۇرعىندارى رىسپاي عابديەۆ اتىنداعى بالالار ونەر مەكتەبىنىڭ قازىرگى احۋالىنا الاڭدايدى. بالا­لاردى ساز الەمىنىڭ سيقىرىنا باۋلي­تىن ءبىلىم ورداسى بۇرىنعى ەسكى اۋرۋ­حانانىڭ عيماراتىندا ورنالاسقان. مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى سىن كوتەرمەيدى.

دۇيسەنباي تۇرعانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدى ۇلكەن وزگەرىس كۇتىپ تۇر. قوعامدى دا، سانانى دا وزگەرتۋدى قالاعان ءار تۇرعىن رەفەرەندۋم ار­قى­لى تاڭداۋىن جاساۋى قاجەت. ويتكەنى كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەردىڭ نەگىزگى تارماقتارىندا سۋپەرپرەزيدەنتتىك مودەلدەن باس تارتۋ، تۇڭعىش پرەزيدەنت تۋرالى زاڭنىڭ كۇشىن جويۋ، دەپۋتاتتاردى تاڭداۋدىڭ جاڭا تەتىگى سەكىلدى ماڭىزدى وزگەرىستەر بار.

– كونستيتۋتسيالىق كەڭەسكە سوت مارتەبەسى قايتارىلىپ بەرىلەدى. سول سەبەپتەن بۇل ورگان ازاماتتاردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ سوڭعى ساتىسى رەتىندە جۇمىس ىستەيدى. ەلىمىزدە ءولىم جازاسى الىنىپ تاستالدى. تابيعات قۇبىلىستارىنان، نە تەحنوگەندىك سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايلاردى جويۋعا قاراجات جەدەل بولىنەدى. بۇل زارداپتاردى جەدەل جويۋ باعىتىنداعى جۇمىستى جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، – دەيدى د.تۇرعانوۆ.

ءماجىلىس دەپۋتاتى نۇرلىبەك وجاەۆ «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسى» كەاق-نىڭ وبلىستىق فيليالىندا كەزدەسۋ وتكىزدى. قازىر تۇرعىنداردىڭ دەنى ءتۇرلى انىقتامانى الۋ ءۇشىن بۇ­رىن­عىداي مەكەمەلەردى جاعالاپ جۇر­مەي، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ور­تا­­لىعىنا كەلەدى. سوندىقتان ورتا­لىق قىزمەتكەرلەرىنە ۇلكەن جاۋاپ­كەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر. الايدا تۇرعىندارعا قالت­­قىسىز قىزمەت كورسەتەتىن فيليال قىزمەتكەرلەرىن الاڭداتاتىن تۇيت­­كىلدى ماسەلەلەر بار. بىرىنشىدەن، ورتا­لىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ مارتەبەسى ناق­تى­لانباي كەلەدى. وسى سەبەپتەن تۇر­عىن ءۇي كەزەگىنە تۇرا المايدى. ەكىن­شى­دەن، ولار مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قول­دانۋ اياسىنىڭ كەڭەيتىلگەنىن قالايدى.

– كونستيتۋتسيا ەكى جولمەن عانا وزگەرەدى. ونىڭ ءبىرى – رەفەرەندۋم ارقىلى، ەندى ءبىرى – پارلامەنت ارقىلى. بۇعان دەيىن اتا زاڭىمىزعا پارلامەنت ارقىلى ءتورت رەت وزگەرىس ەنگىزىلگەن ەدى. بۇل جولعى وزگەرىستىڭ ءمانى دە، ءجونى دە بولەك. ويتكەنى اتا زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىق­تىرۋلار حالىق تالقىسىنا شى­عا­رىلىپ وتىر. رەفەرەندۋمدا كونس­تيتۋتسيانىڭ 33 بابىنا 56 تۇزەتۋ ەنگىزىلمەك، – دەدى نۇرلىبەك وجاەۆ.

اتىراۋ وبلىسى