رۋحانيات • 14 ناۋرىز، 2022

جىلقىنى قورعاۋ

سالت-ءداستۇردىڭ قايماعى بۇزىلماعان قازاقى اۋىلداردا بىزگە، قالا بەردى ءبىزدىڭ ۇلتقا قاتىستى نە ءبىر اڭگىمەلەر بار. ونى قازىرگى قالا جاعالاعان ۇرپاققا ايتساڭ، اڭىز نەمەسە وتىرىك رەتىندە قابىلداۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ اۋىلدا شويبان دەگەن كىسى بولدى. جارىقتىق، جىلقى دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن. ءار داۋلەتتى اۋلەتتىڭ ەسىگىندە ءجۇرىپ، مالىن باعىپ، وتىنىن جارىپ كۇنەلتەتىن شويبان ءۇشىن وعان مىنىسكە ءبىر جاقسى ات بەرسەڭ جەتكىلىكتى. ءتىپتى ول جىلقىسى ازداۋ بايدىڭ مالىن باقپايمىن دەپ «الەك» سالاتىن دا بولعان. اۋىل بولعاسىن، توي-توكىنى، ءولىم-ءجىتىمى بولادى، سوندا شويبان ماماعاشتاردا قاز-قاتار بايلانىپ تۇرعان اتتاردىڭ قاسىنا بارىپ، كادىمگى كۇرەڭباي سىنشى سياقتى ءار اتتى وزىنشە سىنايدى، كەيدە ولارعا «مىناۋ ناعىز جەل تابان ەكەن»، ء«اي، مىناۋ قويدىڭ اتى»، «بۇل جانۋار بابىن تاپپاي قور بولىپ ءجۇر» دەپ «اتتەگەن-ايلارىن» ايتىپ، كوڭىلىن قۇلازىتاتىن. ول ءۇشىن جىلقىنى كورۋ – باقىتتى ءومىردى كورۋ سياقتى سەزىلەتىن.

دۇيسەنالى الىماقىن

بىردە اۋىلدا ۇلان-اسىر بايگە بولدى. قاسەن بايدىڭ قويىن باعىپ جۇرگەن جەرىنەن شاۋىپ كەلىپ بايگەگە قاتىسقالى تۇرعان توپتى اتتىڭ ىشىنەن شويبان شاشاسىنا ۇكى تاققان، بىراق وزگە اتتارداي ەمەس، قيمىلسىز، سالماقتى تۇرعان ءبىر كۇرەڭدى كورسەتىپ، «وسى ات بۇگىن بايگەدەن كەلەدى» دەمەسى بار ما؟ اتتاردى ايداعالى تۇرعان توپ تا، بايگەنى كورۋگە جينالعان جۇرت تا شويباننىڭ ءسوزىن «جىندىنىڭ ساندىراعىنا» بالادى. باس بايگەگە قوماقتى اقشا تىگىلگەن الاماننىڭ اتتارىن جۇرت دەگبىرسىزدەنە كۇتۋدە. ءبىر ۋاقىتتا ۇزىن شاڭ كورىندى. جۇرت قيقۋلاپ، بايگەگە ات قوسقانى دا، قوسپاعانى دا ەلەۋرەپ الا جونەلدى. انادايدا الگىندەگى ۇكى تاققان كۇرەڭ ات سياقتى شويبان دا ءۇنسىز ءھام سالماقتى كۇيدە تۇر. مىنە، اتتار جاقىنداپ كەلەدى، بىرەۋى «مەنىڭ تورىم عوي انا كەلە جاتقان» دەسە، ەندى ءبىرى ودان قالىسپاي «مەنىڭ قاسقام ەكەن» دەسىپ، ءبىر-بىرىنە ەرىك بەرمەي تۇر. ءبىر ۋاقىتتا كومبەگە الگى كۇرەڭ جاقىنداپ كەلدى، تاناۋىنان ەسكەن جەل قارسى الدىنداعى جولدى ارشىپ كەلە جاتقانداي، ءتىپتى تۇياعى قارا جەردىڭ اپشىسىن قۋىرارداي. جۇرت بۇل جولى باسقاشا ايقايعا باستى. ءوزىنىڭ «ساۋەگەيلىگى» راسقا اينالسا دا، شويبان ءالى ءۇنسىز. بايگە ءبىتتى، داۋرىققان جۇرت كۇرەڭ اتتىڭ يەسىن سۇيىنشىلەپ، انادايعا ەرتىپ الىپ كەتتى. ال بايگە توبەنىڭ باسىندا ەڭ سوڭىندا سوپايىپ شويبان قالدى. ول تاعى ءبىر جۇيرىكتى كۇتەتىندەي، ءتىپتى سونىڭ كەلۋىنەن دامەلى باپكەر سياقتى.

تاعى بىردە اۋىلدا ءبىر اقساقال ومىردەن ءوتتى. جۇرت جينالىپ الگى كىسىنىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتتى. قارالى ۇيگە جينالعاندار قايتقان كىسىنىڭ ومىردە جاساعان ىزگى ىستەرىن ايتىپ، اڭگىمەلەسىپ تۇرعان ساتتە جالعىز ءوزى سوپيىن شويبان دا اتتان ءتۇستى. ارينە، ول دا كوڭىل ايتۋعا كەلىپ تۇر. سوسىن ول قايتىس بولعان كىسىنىڭ ۇلدارىنا قاراپ: «جاسىماڭدار، جىلاماڭدار، ادام تۇگىلى جاقسى ات تا ولەدى عوي» دەگەنى. قاپەلىمدە ايتىلعان بۇل ءسوزدى اركىم ءارتۇرلى قابىلداپ، شويباندى جازعىرىپ جاتتى. ونى «جىندانعان» دەۋشىلەر دە بولدى. سول شويبان ءبىر جىلى قىستا قاتتى اۋىرىپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالدى. سوڭعى ساتىندە ول قاسىنا بارعان ءبىر جىگىتكە: «بارىپ قاراشى، تورى اتتىڭ ەرى الىنىپ پا، اۋناپ تاستاماسىن» دەپتى. وسى سوزدەن كەيىن اۋزى سوزگە كەلمەي باقيعا اتتانىپتى. ءبىر ءومىر سولاي ءسوندى دە قالدى. بىراق ونىڭ كۇرەڭ اتتىڭ تاعدىرىن بولجاعان ساۋەگەيلىگى، اتىن باسىنا ۇرعان كىسىنى جەزدەي قاقتاپ بوقتاعانى، «ادام تۇگىلى جاقسى ات تا ولەدى» دەگەن ماتەلى بۇل كۇندەرى ەل اۋزىندا ءجيى ايتىلادى. مەنىڭشە، شويباننىڭ جۇرەگىندە ءبىر عانا ۇعىم بار دەسەك، ول جىلقىنى قورعاۋ دەگەن ۇعىم بولسا كەرەك.