الاپەستىڭ الدىن الۋ مۇمكىن بە؟

الاپەستى كەي كەزدە حانسەن اۋرۋى­ دەپ تە جاتادى. بۇل دەرت اعزاسى «ناشار قارسىلىق ەتەتىن» ادامدارعا جۇعۋ ارقىلى تارايدى. الاپەس كەڭ تاراعان جەرلەردە بالالاردى، اسىرەسە الاپەسپەن اۋىراتىن اداممەن بىرگە تۇراتىنداردى ءار 6-12 ايدا تەكسەرىپ تۇرعان ءجون. دارىگەر ماماندار تۇتاس دەنەدە، اسىرەسە بەتتە، قولدا، ارقادا، جامباستا جانە اياقتا اقتانداقتىڭ بار-جوعىن نازارعا الۋ قاجەتتىگىن ايتادى.

ارينە، 297 وتانداسىمىزدىڭ الاپەسپەن اۋىرعانى جان جابىرقاتاتىن جاعداي. الايدا بۇل كورسەتكىش ەلدەگى الاپەس اۋرۋىنىڭ تومەندەگەنىن باي­قاتىپ وتىر. سوڭعى 10 جىلدا – 5، اۋرۋدىڭ قايتالانۋىمەن 4 ناۋقاس انىقتالدى. بۇگىندە ناۋقاستار اراسىندا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر جوق. ەسەپتە تۇرعانداردىڭ ورتاشا جاسى – 68 جاس. ەڭ جاس ازامات 40 جاستا بولسا، ەڭ ەرەسەگى – 91 جاستا. الاپەسپەن حالىقتىڭ تەك ەرەسەك توبى عانا اۋىرادى. بۇل جاعداي اتالعان ينفەكتسيا وشاقتارىنىڭ ءسونۋ كوزىنە ءتان.

قازاقستاندا الاپەستى وسىدان ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن، ياعني 1929 جىلدان باستاپ كسرو حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن قازاق كسر-دە لەپروزوري ۇيىمداستىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان كەزدە ەمدەي باستادى. بۇگىندە قازاق ەلىندەگى لەپروزوري – ەرەكشە ەمدەۋدى عانا ەمەس، ءوز پاتسيەنتتەرىن وڭالتۋدى دا جۇزەگە اسىراتىن ەرەكشە ۇلگىدەگى مامانداندىرىلعان ەمدەۋ مەكەمەسى. لەپروزوري قىزىلوردا وبلىسىندا ورنالاسقان. ەكى ديسپانسەرى بار. پاتسيەنتتەردىڭ اراسىندا تۇراقتى مەديتسينالىق كۇتىمدى قاجەت ەتەتىن مۇگەدەكتەر، ۇيسىزدەر، باس تارتۋشىلار، تۋىستارى جوق جانە بەلگىلى ءبىر تۇرعىلىقتى جەرى جوق ناۋقاستار، الەۋمەتتىك باسپاناعا مۇقتاج ادامدار بار. الاپەسپەن اۋىراتىن ناۋقاستار دەرتىنىڭ قايتالانۋ قاۋپىنە بايلانىس­تى ءومىر بويى ديسپانسەرگە الىنادى.

الاپەستى ەمدەۋدىڭ بۇكىل تاريحىندا ەل دارىگەرلەرى ءارتۇرلى تاسىلدەردى قولداندى. باستاپقىدا ءىس-شارالار نەگىزىنەن ناۋقاستاردى انىقتاۋعا جانە وقشاۋلاۋعا باعىت­تالدى. كەيىن حيميا تەراپيانى جۇرگىزۋ مىندەتى ءبىرىنشى ورىنعا قو­يىل­دى. بۇگىن­دە الاپەس اۋرۋىنىڭ ال­دىن الۋ ءھام ناۋقاستاردى وڭالتۋ – وزەك­تى ماسە­لەنىڭ ءبىرى سانالادى.

– بۇگىندە اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ماسە­لەلەرىنە ماڭىزدى ءمان بەرىلە­دى. الايدا الاپەس اۋرۋىنىڭ ەرتە كليني­كاعا دەيىنگى الدىن الۋ ماسەلەلەرى وكىنىشكە قاراي، ءالى زەرتتەلۋدە. بۇل رەتتە، قايتالاما پروفيلاكتيكا، الا­پەس سالدارلارىن (اسقىنۋ­لارىن) ەمدەۋ، اۋرۋدىڭ قايتا­لانۋىنىڭ الدىن الۋ باسىم مىندەت بولىپ قالا بەرەدى، – دەيدى قازاق دەرماتولوگيا جانە ينفەكتسيالىق اۋرۋلار عىلىمي ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى اسىلحان ابىشەۆ.

دارىگەرلەر ناۋقاستارعا قاتىستى ستيگما مەن لەپروفوبيانى حالىق اراسىندا عانا ەمەس، مەديتسينا قىز­مەتكەرلەرى اراسىندا دا بار دەپ وتىر. بۇل پاتسيەنتتەردىڭ تولىققاندى مەديتسينالىق جانە الەۋمەتتىك كومەك الۋىنا تەرىس اسەر ەتەدى. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ انىقتاماسى بويىنشا قازاقستاننىڭ الاپەسكە قاتىستى ەندەميكالىق اۋداندارى ايقىن يممۋندىق جەتكىلىكسىزدىگى بار ادامدار تۇراتىن ەكولوگيالىق اپات اۋماقتارىنا جاتادى. بۇل جاعداي دەرتكە شالدىعۋ قاۋپىن ارتتىرادى.