كوكتالعا كوپىر سىيلاعان

قالاداعى سىنىپتاس دوستارىم د.سەپتەنوۆ پەن د.كۇلگىمباەۆ ماعان ايتپاي «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنا مەنى قاتىستىرىپ جىبەرىپتى. ءوزىم كەيىن ءبىلدىم. سى­نىپتاستارىم داۋىس جيناپ، الدىڭعى قاتارعا شىقتىم. ءسويتىپ، قازىلاردىڭ شەشىمىمەن جەڭىمپازدار قاتارىنا قوسىلدىم. ءوزىم ءۇشىن كۇتپەگەن جاڭالىق بولدى. مەن تۋرالى بەينەروليك ءتۇسىرىلدى. ودان كەيىن 2021 جىلى مامىردا ەلوردادا پرەزيدەنتتىڭ قابىلداۋىندا بولدىق، – دەيدى ءۇرجار اۋدانى، كوكتال اۋىلىنىڭ تۇرعىنى احات راقىشەۆ.

اۋىلداعى ورتا مەكتەپتە سۋرەت جانە سىزۋ ءپانىنىڭ قا­راپايىم مۇعالىمى احات اتاق-داڭق قۋعان ەمەس. ونى ءبىز ءاۋ باستا تۇسىنگەنبىز. بار ويى، بار ماقساتى اۋىلىنا بايا­عىدان بەرى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان كوپىر سالىپ بەرۋ ەدى. ەلدىڭ بەرەكە-بىرلىگىنىڭ ارقاسىندا ويى جۇزەگە استى دا. كەڭەس وكىمەتى دۇركىرەپ تۇرعان شاقتا وزدەرى «سايتان كوپىر» اتاپ جۇرگەن وتكەلدەرى بولعان. ەنى ءبىر مەترگە جەتەر-جەتپەس كوپىردىڭ ورتاسى ءتۇسىپ كەتكەن، سۋعا مالشىنىپ تۇراتىن. جاياۋ جۇرگىنشىلەر توبىقتان سۋ كەشىپ وتەتىن. كەيىن تۇرعىندار وعان دا زار بولدى. كوكتەمگى تاسقىن ءۇزىپ اكەتكەن. سودان بەرى اۋىل تۇر­عىندارى ارعى جا­عادا­عى ءشوبىن شاۋىپ الا الماي، شاۋىپ السا، ونى جەتكىزە ال­­ماي اۋرە-سارساڭعا تۇسەتىن دە جاتاتىن. جايىلىم دا ارعى بەت­تە قالىپ كەتكەن. بۇل اۋىلدىقتار ءۇشىن وتە ۇلكەن پروب­لەما ەدى.

كوپىر قۇرىلىسى قولعا الىنعاندا تۇرعىنداردىڭ كوڭى­لى جايلانا باستاعان. ونىڭ وزىندە «كولحوز كەزىندە سالىن­با­عان دۇنيەنى سەندەر قايتىپ سالاسىڭدار؟» دەگەندەي كەرتارت­پا اڭگىمەلەر دە ايتىلعان سەكىلدى. ەڭ باستىسى، بىرلىگى بەكەم حالىق بىلەك سىبانا ىسكە كىرىستى. كوپىر قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن الدىمەن سۋرەت ءپانىنىڭ مۇعالىمى احات راقىشەۆ قاعازعا سىزىپ شىققان. سودان سوڭ كىشىگىرىم ماكەتىن جاساپ كورگەن. ماكەت جاساۋ كەزىندە سىزباعا تۇسپەگەن كەيبىر دەتالدارىن تولىقتىرعان. جوبا-جوسپار ابدەن پىسىقتالعان سوڭ عانا قۇرىلىسقا كىرىسكەن.

– وسى كوپىردىڭ قۇرىلىسىنا مۇرىندىق بولعان جانە ماعان سەنىم ارتقان كوكتالدىڭ 1983 جىلى تۋعان جىگىت­تەرىنە العىس ايتامىن! قۇرىلىس باسىنا ۇنەمى ىستىق تاماقتارىن جەتكىزىپ تۇرعان «83-ءتىڭ» قىزدارى – ساندۋعاش پەن ايگۇلگە دە العىسىم شەكسىز. قوسىمشا جان-جاقتا­عى كاسىپكەرلەر دە كومەكتەستى. شامامەن، 10 ملن تەڭگەدەن اسا قاراجاتتىڭ قۇرال-جابدىعى پايدالانىلدى، – دەيدى احات راقىشەۆ.

قۇرىلىس سىزباعا قاراپ جۇرگىزىلگەنىمەن، ولشەمىن ءدال شىعارۋ وڭايعا سوقپاعان. جالپى ۇزىندىعى – 130 م، بيىكتىگى – 10 م، ەنى – 1،4 م. ال وزەن دەڭگەيىنەن بيىكتىگى – ­3 مەتر. ەڭ باستى ماسەلە – اۋىلدىقتاردا كران، ەكسكاۆا­تور، بۋلدوزەر سەكىلدى تەحنيكالار جوق ەدى. دەسە دە باستال­عان ءىستى سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋدى كوزدەگەن تۇرعىندار اۋىلداعى بار تراكتورلاردى جۇمىلدىرىپ، بىلەك كۇشتەرىنە، احات سىندى ازاماتتاردىڭ شەبەرلىكتەرىنە سەنگەن. قىزۋ باستالعان قۇرىلىس ءبىر جىل ىشىندە اياقتالىپ، كوپىر پايدالانۋعا بەرىلدى. جۇمىس اياقتالعان سوڭ اسپالى كو­پىردىڭ بەرىكتىگىن موتوتسيكلمەن ءجۇرىپ سىناپ كورگەن.

– بۇل ىستە ءوزىمىزدىڭ اۋىلدىڭ اكىمى جاقسى قولداۋ ءبىلدىردى. قازىر كوپىر ەل يگىلىگىنە جۇمىس ىستەپ تۇر. ەندى سونىڭ قۇجاتىن زاڭداستىرىپ، قاۋىپسىز قىزمەت كورسەتۋىن پىسىقتاپ جاتىرمىز. بۇل جوباعا اتسالىسقان ءاربىر اۋىل­داسىم «100 جاڭا ەسىم» جەڭىمپازى اتانۋعا لايىق. باي­قاۋداعى مەنىڭ جەڭىسىم – بۇكىل اۋىلىمنىڭ جەڭىسى»، دەيدى احات راقىشەۆ.

اسپالى كوپىر اياقتالعان كۇنى كوكتال تۇرعىندارى الاقايلاپ قۋانعان. تۇرعىنداردىڭ ەندىگى تىلەگى اۋىلعا ۇيالى بايلانىس تەلەفونىنىڭ مۇناراسى ورناتىلسا دەسەدى.

شىعىس قازاقستان وبلىسى،

ءۇرجار اۋدانى