«قازاققا ولەڭ دەگەن ءبىر قادىرسىز»

كۇتپەگەن تۇستان: «بىرەۋى – كوك، بىرەۋى – جەر تاعىسى، ادام ءۇشىن باتىسىپ قىزىل قانعا» دەپ سالادى اباي. ءتۇيىندى وي، قورىتىندى ءسوز سەكىلدى كورىنەتىن بۇل جولدار ولەڭنىڭ سوڭىندا ەمەس، ورتاسىنا تامان ورنالاسقان. ال ەندى بۇگىنگى اقىندارعا سالساڭىز، وسى ەكى جولدى ولەڭنىڭ ءتۇيىنى قىلىپ بەرەر مە ەدى، قايتەر ەدى. ولەڭدى تاپقىر ويمەن تۇيىندەۋ شەبەرلىككە اينالعالى قاشان!

بىراق بۇل تىڭداۋشىنىڭ ويىن تو­قىراتىپ، ءوزى ويلانا المايتىنداي جايسىز كۇيگە تۇسىرەدى. اباي بولسا: «مۇنى وقىسا، جىگىتتەر، اڭشى وقىسىن، بىلە ال­ماس­سىڭ، قۇس سالىپ ءدام تاتپاساڭ» دەپ، كە­نەتتەن سالعىرتسي قالادى. وسى ساتتە ولەڭنىڭ وڭايلىقپەن ءىشىن بەرمەگەنىن بايقاپ، باسىنان باستاپ قايتا ۇڭىلەسىز. ءار جولىن ءبىر شولىپ وتكەندە، الگى ەكى جول كوزىڭىزگە تاعى دا وتتاي باسىلادى. «بىرەۋى – كوك، بىرەۋى – جەر تاعىسى، ادام ءۇشىن باتىسىپ قىزىل قانعا»...

بىراق اباي وسى ويدى ايتام دەپ، ولەڭدى قور قىلماعان. ولەڭدى وسى وي­دى ايتۋ ءۇشىن جازعانداي سوڭىنا ساق­تاپ سوزباقتاماعان دا. ايتپەسە دۇنيە قىزىعىنىڭ بىزگە كورىنبەيتىن كەر بەتىن­دەگى تەرەڭ شەر دە وسى ەكى جولدا جاتىر ەمەس پە. ءبىر ولەڭنىڭ جۇگىن وپ-وڭاي كوتەرىپ كەتەتىندەي وي قاۋقارى دا جەتەرلىك. الايدا اباي وعان سونشالىقتى سالماق تا سالىپ وتىرعان جوق. سەبەبى ول زاماندا اقىندار ولەڭ تابيعاتىن بۇزبايتىن. قازىرگىدەي ايتار ويدى ولەڭنىڭ سوڭىنا ساقتاپ، جاساندىلىققا ۇرىنبايتىن.

«ابايدىڭ قاي ولەڭىن بىلەسىڭ؟» دەسە، ەكىنىڭ ءبىرى ونىڭ ولەڭدەرىنىڭ ءبىرىن­شى، ەكىنشى جولدارىن ايتادى. سەبەبى بۇل باستاپقى جولدار كوكتەن تۇسكەن ايان ىسپەتتى قۇيىلىپ تۇر. ياعني ولەڭ جولدارى قالاي ويعا كەلەدى، سولاي قاعازعا تۇسەدى. شىنىندا دا قاراساڭىز، كىلەڭ باستاپقى جولدار ەستە قالىپ وتىرا­دى. ولەڭ تابيعاتى بۇزىلمايدى، قولدان­­­­باسى اياعىنا كەلتىرىلمەيدى.

كەيدە ادەبيەت تەورياسى دا قىزىق. «ايتار ويىڭ شىعارمانىڭ باسىندا ءبىلىنىپ قالماۋى كەرەك» دەيدى. سوندا شىعارما ءبىر وي ءۇشىن، ءبىر شەشىم ءۇشىن جازىلۋى كەرەك پە؟ سول ويدى ءبىلۋ ءۇشىن بۇكىل شىعارمانى وقىپ وتىرۋ شارت پا؟ ابايشا ويدى ايتىپ الىپ، سونى تارقاتسا نەسى بار؟ وي دەگەن نەگىزى تالقىلاۋ ءۇشىن ايتىلماي ما؟

اباي ولەڭدەرىندە ءوز ويىن ءوزى تال­قىعا سالادى. ءبىرىنشى، ەكىنشى جولدا ايتادى، سودان سوڭ تالقىعا سالادى. ويى ءبىر قىزىق بولسا، تالقىسى ەكى قىزىق. مۇنى اباي ادەيى سولاي جازدى دەمەيمىز. ولەڭنىڭ تابيعاتى سولاي بولىپ كەلەدى. ول دا ءتىرى ءتىن، تۇتاس جاراتىلىس سەكىلدى. ونى بۇزساڭ، جاراتىلىستىق قۇدىرەتى كەميدى.

«قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇيقى سەرگەك» دەگەن ولەڭىنىڭ دە ءبىرىنشى جولى ۇنەمى ءتىل ۇشىندا تۇرادى. بۇل جولدى ىشىنەن قايتالاعان ادام ءارى قاراي نەنى ويلايمىن دەسە دە ءوز ەركى شىعار. «اباي وسى ولەڭدى جازعاندا قىرىق توعىز جاستا ەكەن» دەپ قايران قالاتىنىمىز دا سودان بولار. شىن مانىندە ول قارتايعاندىق پا، الدە كەمەلدىك پە، ونى كەيىنگى جولدار اشا تۇسەدى. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز ول ەمەس، تاعى دا ولەڭدى قالاي باستاپ، قالاي اياقتاعاندىعى بولىپ وتىر.

ءبىر عانا ولەڭىندە «اشۋىڭ – اشىعان ۋ، ويىڭ – كەرمەك»، «جاس قارتايماق، جوق تۋماق، تۋعان ولمەك»، ء«بىر قۇدايدان باسقانىڭ ءبارى وزگەرمەك»، «ەل بۇزىلسا، قۇرادى شايتان ورمەك» دەگەن ءتورت بىردەي، كەيىن ماتەلگە اينالعان قاناتتى ءسوز ءجۇر. قاي اقىننىڭ قاي ولەڭىنەن وسىندايدى كورىپ ەدىڭىز دەپ تاعى قايران قالاسىز. بىراق اقىننىڭ كوڭىلى ونىڭ ەشبىرىنەن تويات تاپپايدى. ولەڭ ءسوزىمنىڭ اسىلى وسى دەپ، سوڭىنا ساقتامايدى دا.

اباي ءۇشىن اقىل ايتۋ ۇلىلىق ەمەس، سول اقىل-ويدى بىرگە تالقىلاسۋ ۇلىلىق. جوعارىداعى ولەڭ دە «ماقتان ءۇشىن قايراتسىز بولىس بولماق، يتتەي قور بوپ، وزىنە ءسوز كەلتىرمەك» دەپ اياقتالادى. ولەڭ سوڭىندا وي ايتقاننان گورى، ءبىر ءىستى تالقىعا سالۋ نيەتى باسىم تۇرادى. اقىن ولەڭدەرىنىڭ كوبىندە وزگەنىڭ ىسىمەن بىرگە، ءوز ءىسىن دە تالقىعا سالۋ ءجيى كەزدەسەدى. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، ءاردايىم ولەڭدەرى سونداي جولدارمەن شامىرقانا بىتەدى.

ونىڭ ءبىرتالاي ولەڭى سۇراۋ بەلگىسىمەن اياقتالادى. سۇراۋ بەلگىسى بولماسا دا، سونىڭ ينتوناتسياسى تۇرعانداي بولادى. اقىل ايتىپ وتىرىپ، اقىلدان سەزىمدى جوعارى قوياتىنىن قايتەرسىز. ولەڭدەرىنىڭ جۇرەكتى سولق ەتكىزەتىنى دە، سىزداتاتىنى دا سودان ءتارىزدى. «اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز – اقىل زەرەك، جىلىتقان تۇلا بويدى ىستىق جۇرەك» دەيدى. بىراق ءبىز ونىڭ اقىل ايتقان تۇستارىنا كوبىرەك ءمان بەرەمىز.

مىسالى، «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم» دەگەن ولەڭىن بۇكىل بالا جاتتاپ ءوستى. بۇل ولەڭ وسىلاي مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەندى. ولاي قاراساڭىز دا، بۇلاي قاراساڭىز دا وي انىق، ءسوز قانىق. ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە جاتتاپ الۋعا دا وڭاي. وقۋشى بالا اۋزىن اش­سا بولدى، تاڭدايى تاقىلداپ توگىلىپ تۇرا­دى. وڭىنان وقىساڭىز دا، تەرىسىنەن وقى­ساڭىز دا ءار جولى اقىل، ءار جولى ناقىل.

بىراق ابايدىڭ بۇل ولەڭى وقۋ-بىلىمنەن دە تۇڭىلگەندەي اسەر قالدىرا­تىنى نەسى؟ ابايدىڭ باسقا دا ولەڭدەرى سياقتى مۇندا دا ءوز تىرلىگىنەن ءوزى باز كەشكەندەي بولاتىنى قالاي؟ سونىمەن بىرگە بۇل ولەڭنىڭ «كەل، بالالار، وقى­لىقتان» ايىرماسى نەدە؟ «بۇل ماھۇ­رىم قالماعىما كىم جازالى؟» دەپ عىلىمدى عانا ايتىپ وتىر ما؟ سوڭىندا «ەڭبەگىڭدى بىلەرلىك ەش ادام جوق، تۇبىندە تىنىش جۇرگەندى تەرىس كورمەدىم» دەگەنى شە؟

مىنە، بۇل ولەڭ دە وسىلاي ناسيحات قۇرالى بولماي، ونەر رەتىندەگى ءوز تابيعاتىنا تارتقان. «قايعى شىعار ىلىمنەن، ىزا شىعار بىلىمنەن» دەيتىن اباي وسىلاي جازسا كەرەك-ءتى. ناسيحات جۇرگەن جەردە ۇران، ۇران جۇرگەن جەردە پافوس ىلەسە جۇرەدى. شىن مانىندە ولەڭ سوزدە ءومىر باقي وي تۇبىندە جاتقان ءسوز بەن پارمەنى كۇشتى پافوس ءبىرىن-ءبىرى جەڭىسە الماي يتجىعىس تۇسۋمەن كەلەدى.

اباي اباي بولىپ ەشقاشان پافوس پەن ديداكتيكاعا جولاعان ەمەس. بۇل ويىمىزعا «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» دەگەن ولەڭى قايشى كەلۋى مۇمكىن. «بەس نارسەدەن قاشىق بول، بەس نارسەگە اسىق بول» دەسە، ءبارى اپ-انىق. بىراق اباي «ەگەر قيسىق كورىنسە، مەيلىڭ تاستا، مەيلىڭ كۇل» دەپ تاعى دا ءوز مانەرىنە سالادى. ءبىزدىڭ تالداۋىمىزشا، ولەڭنىڭ جاندى تۇسى دا وسى ەكى جولدا تۇرعان بولۋى كەرەك.

ءتىپتى ولەڭدى پافوسپەن باستاعاننىڭ وزىندە دە، قايعىمەن اياقتاۋ ابايعا عانا ءتان ەرەكشەلىك. ال قايعى دەگەن شەك­سىز، وندا قۋانىش، شاتتىق سەكىل­دى بەلگىلى ءبىر تۇجىرىم بولمايدى. «جاي­نا­عان تۋىڭ جىعىلماي، جاسقانىپ جاۋدان تىعىلماي» دەگەن ولەڭىن الىپ قاراڭىزشى. ءىنىسى وسپاننىڭ قازاسىنا ارناپ شىعارعان اتاقتى ولەڭى. «جان بىتكەنگە جالىنباي، جاقسى ءولىپسىڭ، ياپىرماي» دەپ بىتەدى.

وسى ولەڭ باسقا تىلدەرگە قالاي اۋدارىلدى ەكەن دەپ ەرىكسىز ويلانىپ قالاسىڭ. ابايدىڭ ولەڭ قۇرىلىمىن تۇسىنبەگەن ادام، سوڭعى جولىن شەبەر­لىككە بالاپ قالۋى كادىك ەمەس. ەگەر ولەڭدى شە­بەر اياق­تاسا، ودان ءارى ويلانۋ­دىڭ قا­جە­تى دە جوق. ال ابايدا سوڭعى ءسوز تاعى دا كوپتىڭ تالقىسىنا تاستالىنادى. «ياپىرماي» دەگەن ءسوز ۇيقاس ءۇشىن تۇرعان­داي كورىنگەنمەن، ار جاعىنان قىلت ەتكەن ءبىر كۇمان دا باس كوتەرگەندەي بولادى.

اقىلى ناقىلعا اينالعان دانىشپان اركىممەن سىرلاس، اركىممەن مۇڭداس. بىرەۋگە پىكىرىن تاڭسا، اباي اباي بولا ما؟ ءتىپتى اباي قازاقتى سىنادى دەگەن ءسوز دە كۇماندى ەستىلەدى. ول قايتا قازاعىمەن قايعىلاس تۇلعا رەتىندە بيىكتەي تۇسەدى. «ابايدى ءالى ءتۇسىنىپ بولماعان قازاقپىز» دەگەن ءسوز دە وسىدان شىقسا كەرەك.

قازىر ولەڭ تەحنيكاسى دامىعان كەز. سوعان قاتىستى ابايدىڭ ولەڭدەرىنىڭ ۇيقاسى قالاي دەگەن دە سۇراق تۋادى. وندايدا وي جاتىق بولعان سوڭ، ۇيقاس تا جاتىق بولاتىنىن ەسكەرە بەرمەيمىز. كەرىسىنشە كەيبىر شەبەر ۇيقاسقان ولەڭدەردىڭ استارىن تۇسىنبەي ءمۇدىرىپ قالاتىنىمىز بار. سەبەبى بۇگىنگى كۇنى ۇيقاس ءبىرىنشى ورىنعا قويىلادى دا، ولەڭ ماعىناسى كەيىنگە ىسىرىلادى.

ال اباي ولەڭدەرى ەش ءمۇدىرىسسىز ءبىر لەپ، ءبىر دەممەن وقىلادى. «قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا» دەگەن ۇزاق ولەڭى باستان اياق ءبىر لەپ، ءبىر دەم. «قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى» دەگەن ەكىنشى ۇزاق ولەڭى دە ءبىر لەپ، ءبىر دەم. «قىران بۇركىت نە المايدى سالسا باپتاپ» دەگەن قىسقا ولەڭى دە ءبىر لەپ، ءبىر دەم. وسى ولەڭدەرىنىڭ بارىندەگى بەينە-بوياۋلاردىڭ تىعىزدىعى سونشا، كوز الدىڭا تۇتاس سۋرەت بولىپ كەلە قالادى.

ءبولىنىپ-جارىلماعان تۇتاس وبراز، ولەڭ رەتىندە تۇتاس جاراتىلىس. وبرازدى ويلاۋ جاعىنان اباي ۇلى سۋرەتشى سياقتى. ەگەر ول شىنىمەن دە سۋرەتشى بولسا، «قانسونار» اتتى كارتينا بۇگىندە لۋۆر مۇراجايىندا ءىلۋلى تۇرۋى عاجاپ ەمەس تە ەدى. جوعارىداعى ءۇش ولەڭىندە دە ءار نارسەگە تەڭەۋ تاۋىپ، ونىڭ ءبارىن رەتىمەن بايانداپ شىعۋ ءۇشىن دە ءدال سۋرەتشىنىڭ توزىمىندەي ءتوزىم كەرەك-اۋ دەپ ويلايسىڭ. ابايدىڭ زامانى ءالى ونەردە حاوس باستالماعان كەز، سوندىقتان ونىڭ تۋىندىلارىنداعى رەتتىلىك جوعارى باعالانۋعا ابدەن لايىق.

وي ۇيقاسقان جەردە، ءسوز دە وزىنەن ءوزى ۇيقاسادى. ابايدا بۇل ەشقاشان كەرىسىنشە كەلگەن ەمەس. «وي ۇيقاسادى، ويمەن بىرگە وبراز دا ۇيقاسادى» دەگەن تىركەستى باسقالار دا قولدانعان شىعار، بىراق مەن ونى ديدار امانتايدىڭ قولدانعانىن بىلەمىن. بالكىم ءبىر بوياۋدى ەكىنشى بوياۋ تولىقتىرىپ تۇراتىن تۇتاس وبرازدىلىقتى ايتقىسى كەلگەن شىعار. بار بوياۋ ءبىر كورىنىسكە قىزمەت ەتەدى دەگىسى كەلگەن دە بولار. مىنە، ابايدا وسىنداي تۇتاستىق بار.

ارينە، سولاي بولعان سوڭ باسى اياعىنا، اياعى باسىنا كەلمەيدى. جالپى، ونەردەگى حاوس ىشكى درامادان تۋاتىنى بەلگىلى. ءسويتىپ ول پوستمودەرنيزمنىڭ بەلگىلى ءبىر سيپاتىنا اينالعانىنان دا حاباردار­مىز. اباي ونداي حاوسقا بەرىلگەن جوق، بىراق ولەڭدەرى اقىلعا دا باعىنعان جوق. كەز كەلگەن ولەڭى ويلى دا تاپقىر سوزبەن باستالعانىمەن، سوڭىندا ىشكى دراماسى جەڭىپ كەتە بەرەدى. تۇجىرىمدى شۋ­ماق­تارمەن باستالعان ولەڭدەرىنىڭ ايا­عىندا ەكى ۇداي كۇيگە سوقتىراتىن تراگە­ديالىق حال-كۇيى دە سودان تۋعان بولسا كەرەك.

اباي ولەڭدەرى جانسىز زاتتاي ەمەس، جاندى دۇنيەدەي اسەر ەتەتىنى دە سودان بولار، ءسىرا. ءبىزدىڭ شاقشاداي باسىمىزبەن وعان تورەلىك ايتۋ دا ورىنسىز با دەپ قورقامىز. بۇل ارادا بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ «بالالىق شاققا ساياحات» پوۆەسىندەگى مۇقان اتتى كەيىپكەرى كيگەن كەپتى كيمەسىمىزگە كىم كەپىل. سوعان ۇقساپ كۇلكىگە قالار جايىمىز دا جوق. بىراق ابايدان الىستاعان سايىن ولەڭنەن دە الىستاعانداي بولىپ بارا جاتقانىمىزعا ۋايىم جەيتىنىمىز راس.

وسى رەتتە ابايدىڭ كۇندەلىكتى ومى­رىمىزدە ءجيى قولدانىلاتىن ولەڭ جولدارىن ءتىزىپ كوردىك: 1. «ارسىز بولماي اتاق جوق، الدامشى بولماي باق قايدا». 2. «كۇشىك اسىراپ يت ەتتىم، ول بالتىرىمدى قاناتتى». 3. «قايران ءسوزىم قور بولدى، توبىقتىنىڭ ەزىنە». 4. «باياعى جارتاس – ءبىر جارتاس، قاڭق ەتەر، تۇكتى بايقاماس». 5. «مالعا دوستىڭ مۇڭى جوق مالدان باسقا». 6. «سەنبە جۇرتقا تۇرسا دا، قانشا ماقتاپ»...

ابايعا قاراپ مۇڭ شاققىمىز كەلگەندە ەسكە تۇسەتىن ولەڭ جولدارىن دا ءتۇزىپ كوردىك: 1. «مولاسىنداي باقسىنىڭ، جالعىز قالدىم تاپ شىنىم». 2. «بوتالى تۇيە سەكىلدى، قورادان شىقپاي ءولدىڭ بە؟». 3. «مىڭمەن جالعىز الىستىم، كىنا قويما». 4. ء«ىشىم ولگەن، سىرتىم ساۋ». 5. «ولسەم، ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما؟». 6. «اداسقاننىڭ – الدى ءجون، ارتى – سوقپاق». 7. «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس»...

وسى جۇرت كەلسىن-كەلمەسىن كەز كەلگەن جەرگە قىستىرا بەرەتىن ولەڭ جولدارىن دا تەرىپ كوردىك:

1. «ۇستاراسىز اۋزىڭا ءتۇستى مۇرتىڭ». 2. «اش قارىن جۇبانا ما مايلى اس جەمەي». 3. «باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قي­قىم». 4. «قازاقتىڭ وزگە جۇرتتان ءسوزى ۇزىن». 5. «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىم­بات». 6. «ەل بۇزىلسا، قۇرادى شايتان ور­مەك». 7. «جاستىقتا ءبىر كۇلگەنىڭ – ءبىر قارالىق»...

«زامان وزگەرسە دە، مىنەز وزگەرمەيدى ەكەن-اۋ» دەگەن ويعا كەلتىرەتىن ولەڭ جولدارىن دا ىرىكتەپ كوردىك: 1. «كەرەگەگە ساباۋدى شانشىپ قويىپ، بوركىن ءىلىپ، قارايدى جالتاق-جالتاق». 2. «جانى اياۋ­لى جاقسىعا قوسامىن دەپ، اركىم ءبىر يت ساقتاپ ءجۇر ىرىلداتىپ». 3. «قارا قارعا سىقىلدى شۋلاسار جۇرت، كىم كوپ بەرسە، مەن سوعان سەرت بەرەم دەپ». 4. «كەيبىرى جايدارى، اشىق بولامىن دەپ، ورىنسىز ادامدارمەن جىرتاقتاعان». 5. «جالعىز اتىن تەرلەتىپ، ەل قىدىرىپ، سالەمدەسپەي، الىستان ىرجاڭ قاقپاق». 6. «شارۋاڭ ءۇشىن كورىنگەن اقىل ايتىپ، جولىڭ تايعاق، اياعىڭ تارتار مايماق». 7. «اق تىماقتىڭ قۇلاعى سالتاق-سالتاق»...

تاعى دا باسقا وسىلاي جالعاسا بەرەدى. «ابايدىڭ بار ولەڭى ءبىر توم» دەسە دە، تاۋىسىپ بىتپەستەي كورىنەسىز. ءتىپتى قا­ناتتى سوزدەرگە «سەگىز اياقتىڭ» بارلىق جول، بارلىق شۋماعىن قوسۋعا بولادى. ءبىر ولەڭىندە ءوزىمىز ماتەل ەتىپ ايتىپ جۇرگەن بىرنەشە ءسوزى جۇرەدى. وسىنىڭ ءبارى ءوزىمىزدىڭ كۇيىنىشىمىز دە، ءسۇيىنىشىمىز دە. تۇرمىستا كۇندە ايتامىز، كۇندە قول­­دانامىز. جەتپەي تۇرعان ءسوزىمىزدى جەتكىزەدى، وتپەي تۇرعان ويىمىزدى وتكى­زەدى. قارا شارۋانىڭ ءۇشبۋ حاتىنان، مەملەكەت باسشىسىنىڭ بايانداماسىنا دەيىن تۇزدىقتاپ قوسىپ تا جىبەرەمىز.

ال ەندى كوپ ايتىلا بەرمەيتىن ولەڭ جولدارىن دا ءبىر ءتىزىپ كورەيىكشى: 1. «قازاققا ولەڭ دەگەن ءبىر قادىرسىز». 2. «و دا وزىندەي يت بولسىن، ازعىر، ازعىر». 3. «يت جەگەنشە قوندىباي، قاناي جەسىن». 4. «كوزىنەن باسقا ويى جوق». 5. «سەنەن كۇشتى كىسىلەر نە بوپ جاتىر، زامانىڭنىڭ تارلىعىن ويلا، مىرزام». 6. «نە عىلىم جوق نەمەسە ەڭبەك تە جوق، ەڭ بولماسا كەتتىڭ عوي مال باعا الماي». 7. «كىمدە-كىم ۇلكەن بولسا ەكى مۇشەل، مال بەرىپ العانمەنەن قاتىن ەمەس». 8. «تىلدە سۇيەك، ەرىندە جيەك بار ما». 9. ء«ىشىم ولگەن، سىرتىم ساۋ».

كوبى ءسوزدىڭ ماتەلى مەن مايەگىنە اينالعان مۇنداي جولدار اقىن شىعارما­لارىندا ءجيى كەزدەسەتىنىن جوعارىدا ايتتىق. بۇل تۇرعىدان ابايعا جەتەتىن اقىن جوق ەكەنى باسى اشىق نارسە. ال ەندى ونداي جولدار بۇرىنعى اقىندار مەن جىراۋلاردا دا قوس-قوسىنان بەرىلەتىنىن ىزدەگەن ادام تابادى.

كەيىنگى اقىنداردىڭ ءبىر-ەكى عانا ۇتقىر وي، تاپقىر ءسوزدى ءتۇيىن ەتىپ ايتۋعا داعدىلانۋى سول كەنىشتى قازاق ولەڭىن كەدەيلەندىرىپ-اق تۇرعان ءتارىزدى. بىزدىكى پوەزيانىڭ ءبىر باعىتىن عانا باعامداۋدان تۋعان وي، ايتپەسە قازاق قاي زاماندا دا جاقسى اقىنعا كەندە بولماعان. تەك قازىر ولەڭنىڭ وقىلماي كەتۋىنە ءبىر سەبەپ، وقىعاننان كەيىن جادىڭىزدا ساقتالىپ قالاتىن، ءوز جارناماسى وزىندەگى جىر جولدارىنىڭ ازدىعىنان با دەيمىز.

ولاردا ابايدىڭ جوعارىدا كەلتىرگە­نىمىزگە قوسىمشا: 1. «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما؟». 2. «ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس». 3. «ادام ءبىر بوق، كوتەرگەن بوقتىڭ قابى». 4. «الدىڭ – جالىن، ارتىڭ – مۇز، بارار ەدىڭ قاي جاققا». 5. «اداسقان كۇشىك سەكىلدى، ۇلىپ جۇرتقا قايتقان وي». 6. «عاشىقتىڭ ءتىلى – ءتىلسىز ءتىل». 7. «بولىس بولدىم، مىنەكي، بار مالىمدى شىعىنداپ». 8. «تۇلپاردان تۇعىر وزباس شابىلسا دا». 9. «شورتانباي، دۋلات پەنەن بۇقار جىراۋ، ولەڭى ءبىرى – جاماۋ، ءبىرى – قۇراۋ» دەگەندەي ولەڭ جولدارى نەگە اسىپ-توگىلىپ جاتقان جوق؟

ۇيقاسى ودان دا شەبەر، سىرتى ودان دا سۇلۋ، ءىشى ودان دا تەرەڭ تالاي ولەڭدەر جازىلعانىنا شاك كەلتىرمەيمىز. بىراق سول شەبەرلىك، سول سۇلۋلىق ءھام تەرەڭدىك وقىرماندى بۇرىنعىداي تەبىرەنتپەسە، بالكىم باسقاشا جول ىزدەۋ دە كەرەك شىعار. «الدىمىزعا اباي دەگەن تاۋ قويىپ قويدى، ودان قالاي اسامىز؟» دەگەن ءسوزدى ۋىزداي جاس كۇنىمىزدە جاسى ۇلكەن اقىننان ەستىپ قاتتى تاڭىرقاپ ەدىك. الدە قازاق بار-جوعى ءبىر-اق توم ولەڭ جازعان شەرلى اقىننان شىنىندا دا ەشكىمدى اسىرعىسى كەلمەي مە ەكەن؟

بىراق ولەڭ وقىلماي كەتسە، وندا باس­قا جانرلاردىڭ دا كۇنى قاراڭ ەكە­نىن مويىنداۋ كەرەك شىعار. سەبەبى قازاق ادەبيەتىندە ولەڭ قاي زاماندا دا فلاگ­ماندىق ءرول اتقارۋمەن كەلەدى، اتقا­را دا بەرەدى. ەندەشە، ولەڭ قالاي وقىلادى، ادەبيەت تە سولاي داميدى. اباي­عا دەيىنگى جىراۋلار مەن ابايدان كەيىنگى اقىندارعا باس يە وتىرىپ تا وسى ويدى ايتۋعا بو­لا­دى. پوەزيادا قوزعالىس بولماي، تۇ­تاس ادەبيەتىمىزدە دە قوزعالىس بولا قويمايدى.

سوندىقتان دا ۇلتتى رۋحاني تۇلەتۋ ءۇشىن دە قازاققا تۇلعا اقىندار كەرەك دەگىمىز كەلەدى. ۇلى اقىننىڭ ولەڭدەرىن وزىمىزشە تاپسىرلەگەن ماقالامىزدا ايتپاعىمىز دا وسى ەدى. ابايدىڭ ءوزى ايتپاقشى، ««ەگەر قيسىق كورىنسە، مەيلىڭ تاستا، مەيلىڭ كۇل»...