مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» باعدارلامالىق ماقالاسىندا سوڭعى جىلداردا ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى باسەڭدەپ قالعان قانداستار كوشىن بارىنشا قولداپ، الىستان كەلگەن اعايىنداردى ەلىمىزدىڭ دەموگرافيالىق جاعدايى ءماز ەمەس سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋدى جانداندىرۋ قاجەتتىگىن قاداي ايتقان بولاتىن.

وسىعان وراي ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين جۋىردا Nur Otan پارتياسىنىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى «وزگەرىستەر جولى: ءاربىر ازاماتقا لايىقتى ءومىر» سايلاۋالدى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى جول كارتاسىنا سايكەس 2025 جىلعا دەيىن 80 مىڭ ەتنوستىق قازاقتىڭ، ونىڭ ىشىندە بيىل 12 مىڭ اعايىننىڭ اتاجۇرتقا ورالۋىنا جاردەمدەسۋدى جوسپارلاپ وتىرعاندىعىن مالىمدەدى. بۇل كەيىنگى جىلدارمەن سالىستىرعاندا بىرنەشە ەسە كوپ. دەمەك، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ اق تاڭى اتقاندا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ دۇنيەجۇزى قازاقتارىنا ارنايى ۇندەۋ جولداپ، ەلگە ورالۋعا شاقىرۋىنىڭ ارقاسىندا باستالعان ۇلى كوش قارقىنى تاعى ۇدەي تۇسپەك.
ال وسى كوش جولىنداعى ءبىرتالاي بوگەسىن ەلباسىنىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن الىنىپ تاستالعانىمەن، ءالى دە اياقتان شالاتىن كەدەرگىلەر بار. ءتىپتى پارلامەنتتە كوشى-قون زاڭناماسىن جەتىلدىرۋگە قاتىستى زاڭ جوبالارىن قاراۋ بارىسىندا قانداستار كوتەرگەن كەيبىر كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنى شەشىلمەي، الداعى ۋاقىت ەنشىسىنە قالدىرىلعاندىعى بەلگىلى. سولاردىڭ ءبىرى – كەيبىر شەتەلدەردەن اتاجۇرتقا قونىس اۋدارىپ كەلگەن اعايىنداردىڭ ۇلتى قازاق ەكەندىگىن دالەلدەۋدىڭ قيىندىعى. اتاپ ايتقاندا، بۇل تۇركيا، اۋعانستان، پاكىستان، ساۋد ارابياسى جانە يران يسلام رەسپۋبليكاسىنان كوشىپ كەلگەن جانە كەلگىسى كەلەتىن ەتنوستىق قازاقتار ءۇشىن وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر. سەبەبى اتالعان مەملەكەتتەر ازاماتتارىنىڭ تولقۇجاتتارىندا ۇلتى كورسەتىلمەيدى. ال ۇلتى قازاق ەكەندىگى ءتيىستى قۇجات بويىنشا ايعاقتالماعان اعايىندارىمىز جەتى اتاسىن جاتقا ايتىپ، انا تىلىندە بۇلبۇلداي سايراپ تۇرسا دا، ولارعا قانداس مارتەبەسى مەن جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن قازاقستان ازاماتتىعىن الۋ قۇقىعى بەرىلمەيدى. سونىڭ سالدارىنان اتا-بابالارىنىڭ ايتىپ كەتكەن اماناتىن ورىنداپ، اڭساعان اتاجۇرتىنا كەلگەندە قازاق ەكەندىگىن ەش قۇجاتپەن دالەلدەي الماي، مەملەكەت قولداۋىنان قاعىلىپ، رەنجىپ جۇرگەن اعايىندار بار.
ارينە، بۇل ەش ويلانباستان، وپ-وڭاي شەشە سالاتىن دا ماسەلە ەمەس. ويتكەنى ونىڭ استارىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مۇددەسى بار. ماسەلەن، وسىدان بىرەر جىل بۇرىن ازاماتتىق سوعىستان ازاپ شەككەن اۋعانستاننان قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنا كوشىپ كەلىپ باسساۋعالاپ، وزدەرىن «قازاقتارمىز» دەپ اتاپ، قازاقستان ازاماتتىعىن جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن الۋعا تىرىسقان ءبىر توپ ادامنىڭ شىندىعىندا اۋعاندىقتار ەكەنى اشكەرەلەنگەن. سوندىقتان تولقۇجاتتارىندا ۇلتى كورسەتىلمەگەن اعايىنداردىڭ ەتنوستىق قازاق ەكەندىگىن انىقتاۋ مەحانيزمىن جاساپ، زاڭداستىرماي بولمايدى.
بۇل رەتتە نازار اۋدارارلىق تاجىريبە دە بار: قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ 1992 جىلعى 23 قىركۇيەكتەگى №791 قاۋلىسىنا سايكەس دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىنا الىستان كەلگەن اعايىنداردىڭ ۇلتى قازاق ەكەندىگىن راستايتىن انىقتاما بەرۋ فۋنكتسياسى بەرىلگەن. الايدا، اتالعان قاۋلىنىڭ كۇشى ۇكىمەتتىڭ 2005 جىلعى 9 اقپانداعى №124 قاۋلىسىمەن جويىلعان. سوعان قاراماستان، قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن ەتنوستىق قازاقتاردىڭ قانداس مارتەبەسى مەن ازاماتتىق الۋىنا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ بەرگەن انىقتاماسى نەگىز رەتىندە قابىلدانىپ كەلگەن. تەك 2017 جىلدان باستاپ بۇعان تىيىم سالىنعان.
ال وتكەن جىلى پارلامەنتتە كوشى-قونعا قاتىستى زاڭ جوباسىن قاراۋ كەزىندە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى اتالعان انىقتامانى بەرۋ ماسەلەسىن وڭىرلەردىڭ اكىمدىكتەرى جانىنان ارنايى كوميسسيا قۇرۋ ارقىلى شەشۋدى قاراستىراتىندىعىن جەتكىزگەن بولاتىن. سودان بەرى ءبىرسىپىرا ۋاقىت وتسە دە، قولىندا شەشىم قابىلداۋ قۇزىرەتى بار شەنەۋنىكتەردىڭ الىستاعى اعايىننىڭ اتاجۇرتقا ورالار جولىنا ەلەۋلى توسقاۋىل قويىپ تۇرعان، تالاي ەتنوستىق قازاقتىڭ ءوز ەلىندە وگەيسىتىلۋىنە سەبەپ بولىپ وتىرعان وزەكتى ماسەلەنى شەشۋگە اسىعار ءتۇرى كورىنبەيدى.
دەگەنمەن الداعى ۋاقىتتا ۇكىمەت وسى پروبلەمانى شەشۋ ماقساتىندا ءتيىستى زاڭ نورماسىن ازىرلەپ، ءماجىلىستىڭ قاراۋىنا ۇسىناتىن بولسا، ەسكەرەرلىك جايتتاردى ايتا كەتكەن ابزال. رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن وبلىستاردىڭ اكىمدىكتەرى جانىنان قۇرىلاتىن كوميسسياعا مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرىمەن قاتار، بىلىكتى دە بەدەلدى ءتىل ماماندارىن، ەتنوگرافتار مەن تاريحشىلاردى، سونداي-اق دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى مەن «وتانداستار» قورىنىڭ وكىلدەرىن ەنگىزگەن ءجون. بۇعان قوسا، اتاجۇرتىنا ورالعىسى كەلەتىن ەتنوستىق قازاقتاردىڭ قۇجاتتارىن جيناپ، كوشىپ باراتىن وڭىرلەر اكىمدىكتەرىنىڭ جانىنداعى كوميسسيالاردىڭ قاراۋىنا ۇسىنىس ەنگىزۋ ءۇشىن شەتەلدەردەگى قازاقستان كونسۋلدارىنا ءتيىستى وكىلەتتىلىك بەرۋ جانە سول كوميسسيالاردىڭ وتىرىستارىنا كونسۋلدىقتار وكىلدەرىنىڭ جانە ءوتىنىش بەرۋشى اعايىنداردىڭ ونلاين رەجىمدە قاتىسۋى قاراستىرىلسا، قۇبا-قۇپ.
قولدانىستاعى كوشى-قون زاڭناماسىنا سايكەس سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كونسۋلدىق قىزمەتى قازاقستانعا قونىس اۋدارۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن شەتەل ازاماتى بولىپ سانالاتىن ۇلتى قازاق ازاماتتاردىڭ قۇجاتتارىن قابىلدايدى، تىركەيدى جانە ولاردى حالىقتىڭ كوشى-قون ماسەلەلەرى جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگانعا جىبەرەدى، سونداي-اق ولارمەن ءتيىستى اڭگىمەلەسۋدەن كەيىن «س10» ۆيزاسىن رەسىمدەيدى. ول الىستاعى اعايىنداردىڭ قازاقستانعا كوشىپ كەلۋىنە جول اشادى. الايدا، «وتانداستار» قورى باسشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، كەيىنگى كەزدە بەلگىسىز سەبەپتەرگە بايلانىستى كونسۋلدار تاراپىنان اتالعان ۆيزانى بەرۋ جۇمىستارى باياۋ جۇرگىزىلۋدە، ال كەيبىر ەلدەردە توقتاپ قالعان. بيىل قانداستاردى قابىلداۋعا ارنالعان كۆوتا مولشەرىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى نەبارى 1426 ادام دەپ بەكىتكەندىگى دە ويلاندىرماي قويمايدى. اتالعان مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارى ەندى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا جانە Nur Otan پارتياسىنىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنا سايكەس اتاجۇرتقا ورالۋدى ويلاعان شەتەلدەردەگى اعايىندارعا شىنداپ بەت بۇرعانى ءجون. قانداستارعا بولىنگەن كۆوتا سانىن كوبەيتۋ، شەتەلدەردەگى اتاجۇرتقا قونىس اۋدارۋعا نيەت قىلعان اعايىنداردىڭ ۇلتىن انىقتاۋ مەحانيزمىن ازىرلەۋ ماسەلەلەرىن تەزدەتىپ شەشۋ، ولاردىڭ وتىنىشتەرىن قاراۋ، ۆيزا بەرۋ جۇمىستارىن جەدەلدەتۋ كەرەكتىگى انىق. سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەردىڭ اكىمدەرى پرەزيدەنتتىڭ: «جەرگىلىكتى بيلىك مۇنداي جۇمىستاردى جوعارىعا كوپىرگەن اقپار بەرۋ ءۇشىن ەمەس، مەملەكەتتىك مۇددە جانە اعايىنعا شىنايى جاناشىرلىق تۇرعىسىنان جاساۋعا ءتيىس»، دەگەن ءسوزىن بۇلجىماس باسشىلىققا الىپ، شەتەلدەردەگى ەتنوستىق قازاقتاردى بارىنشا كوبىرەك قابىلداۋعا كۇش سالسا، قۇبا-قۇپ.
بقو تاس جولىندا جول اپاتىنان ەكى بالا زارداپ شەكتى
وقيعا • بۇگىن، 18:55
«AMANAT» پارتياسىنىڭ كادرلىق رەسۋرسى جەتكىلىكتى – ەرلان قوشانوۆ
قوعام • بۇگىن، 18:46
قاسىم-جومارت توقاەۆ پاكىستان پرەزيدەنتىنە كوڭىل ايتتى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 18:19
انتاليادا توعىز قۇمالاق پەن اسىق اتۋدان جارىس باستالدى
سپورت • بۇگىن، 18:07
وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 17:46
قازاقستان مەن ەستونيا ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە مۇددەلى
قازاقستان • بۇگىن، 17:40
ەلوردا دامۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىنە كوشۋى ءتيىس – پرەزيدەنت
پرەزيدەنت • بۇگىن، 17:40
اسكەريلەر ۇشتوبە تۇرعىندارىن ورتتەن قۇتقاردى
ايماقتار • بۇگىن، 17:34
پرەزيدەنت ەلوردانىڭ جاڭا باس جوسپارىن ازىرلەۋدى تاپسىردى
ەلوردا • بۇگىن، 17:21
ەلوردا اينالاسىندا ازىق-ت ۇلىك بەلدەۋى قالىپتاسادى
ەلوردا • بۇگىن، 17:19
ەلوردا ايماعى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق تىرەگىنە اينالۋى كەرەك - توقاەۆ
ەلوردا • بۇگىن، 17:17
استانادا بالاباقشا كەزەگىندە 45 مىڭ بالا تۇر
قوعام • بۇگىن، 17:10
استانانىڭ ءار اۋدانىندا كىتاپحانالار اشىلادى
ەلوردا • بۇگىن، 17:06
پرەزيدەنت: بولىنگەن قارجى ءتيىمسىز جۇمسالادى
ءبىلىم • بۇگىن، 17:05
استانادا 600-دەن استام بىلىكتى دارىگەر جەتىسپەيدى
مەديتسينا • بۇگىن، 17:01
ءۇش جىل ىشىندە استانانى اباتتاندىرۋعا 45 ملرد تەڭگە بولىنگەن
پرەزيدەنت • بۇگىن، 17:00
ەلورداداعى پەرزەنتحانالاردا ورىن تاپشى
ەلوردا • بۇگىن، 16:54
استانادا جاستار اراسىندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى وتە جوعارى
ەلوردا • بۇگىن، 16:53
پرەزيدەنت ەلوردالىقتاردىڭ تۇرمىستىق مادەنيەتىنە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى
قوعام • بۇگىن، 16:48
پرەزيدەنت ەلوردادا كوپجىلدىق وسىمدىكتەردىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋدى تاپسىردى
ەلوردا • بۇگىن، 16:47
پرەزيدەنت: كولىك تۇراعى بولماسا، ءبىر دە ءبىر ءۇي سالىنباۋى كەرەك
ەلوردا • بۇگىن، 16:43
ماردىمسىز قۇرىلىس باستاعان لاۋازىم يەلەرى جەمقورلىق بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:39
ەكسپو اۋماعى قاڭىراپ بوس جاتىر - پرەزيدەنت
ەلوردا • بۇگىن، 16:38
استانادا ساياباقتار جەتىسپەيدى – مەملەكەت باسشىسى
ەلوردا • بۇگىن، 16:36
LRT جوباسى نەگىزىنەن قاتە بولدى – پرەزيدەنت
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:34
ەلوردادا كولىك سالاسىن دامىتۋ جۇمىسى اقساپ تۇر – پرەزيدەنت
ەلوردا • بۇگىن، 16:26
استاناداعى 200 ءۇي تۇرۋعا جارامسىز
ەلوردا • بۇگىن، 16:22
ۇكىمەت مەملەكەتتىك رەتتەۋ شارالارىن قاتاڭداتۋى كەرەك - توقاەۆ
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:22
پرەزيدەنت ۇكىمەت پەن اكىمدىككە گازداندىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋدى تاپسىردى
ەلوردا • بۇگىن، 16:20
استانا سۋ قويماسىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ شارالارى ۇلعايتىلادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:17
پرەزيدەنت ەلورداداعى جەو-3-ءتى ىسكە قوسۋدى تاپسىردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:10
پرەزيدەنت استانانىڭ الەۋمەتتىك سالاعا قاتىستى ماسەلەلەرىن اتادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:04
ورال قالاسىنداعى مەكتەپتە ءورت شىقتى
ايماقتار • بۇگىن، 16:00
ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 15:58
شقو-دا ينتەرنەت الاياقتار توبى ۇستالدى
وقيعا • بۇگىن، 15:53
پرەزيدەنتتىڭ توراعالىعىمەن ەلوردانى دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەس وتىرىسى وتەدى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:48
پاكىستانداعى جارىلىستان كوز جۇمعاندار سانى ءوستى
الەم • بۇگىن، 15:46
«KEGOC» اق «اقمولا جەت» فيليالىنىڭ ديرەكتورى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 15:43
ەلىمىزدە «5 مينۋت ىشىندە كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەر» ۇلەسى 90%-عا جەتكىزىلەدى
قازاقستان • بۇگىن، 15:34
پوليتسيا قىزمەتكەرىنە پارا ۇسىنعان ەلوردا تۇرعىنى ۇستالدى
قوعام • بۇگىن، 15:24
ۇقساس جاڭالىقتار