ۇلتتىق انيماتسيا ونەرىنىڭ بۇگىنگى جاڭالىقتارى قانداي؟

وسىدان ءۇش جىل بۇرىن قۇرىلعان قازاقستان انيماتسيالىق كينوستۋديالار قاۋىمداستىعى وتاندىق انيماتسيا­لىق كينو ونەرىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ، بەدەلىن ارتتىرۋ، سونداي-اق كينوستۋ­ديا­لاردىڭ قۇقىقتىق ماسەلەلەرى بويىن­شا مۇددەسىنە وكىلدىك ەتۋ، قورعاۋ، قولداۋ بويىنشا تىندىرىمدى جۇمىستار ات­قارىپ كەلەدى. ماسەلەن، OzgeEpic زاماناۋي ونەر كەڭىستىگىمەن بىرلەسىپ ەلى­مىز­دەگى جاس دارىنداردى قولداۋ ماق­ساتىندا ÁMEN Animation Film Festival نەگىزىن قالاپ، امەن قايداروۆقا ار­نال­عان رەسپۋبليكالىق عىلىمي كون­فەرەن­­تسيانى حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكىز­­گەنى – جادىمىزدا. بۇگىندە قاۋىم­داستىققا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جات­قان 8 انيماتسيالىق كينوستۋديا، 3 جەكە انيماتسيالىق وقىتۋ ورتالىعى جانە قازاق ۇلتتىق انيماتسيالىق كينو ونە­رىن قولداۋ ورتالىعى تىركەلگەن. قاۋىم­داستىق جەتەكشىسى، Astana film جاستار كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى جانىبەك نۇربەك ۇلى جىل بويى اتقارار جۇمىس جوسپارىن كەڭىنەن اڭگىمەلەپ بەردى.

– قاۋىمداستىق وكىلدەرى رەسەيدەگى حالىق­ارالىق انيماتسيالىق كينوفورۋم­عا، تۇركيانىڭ انكارا قالاسىندا TURKPA-نىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن وتكەن تۇركىتىل­دەس ەلدەر اراسىندا انيماتسيالىق كينو زا­ڭىن قابىلداۋ تۋرالى سەمينارعا قاتىس­تى. قاۋىمداستىق قۇرامىنداعى كينوستۋديالار ۇنەمى ءوزارا شىعارماشى­لىق بايلانىستا بولادى. ءدال قازىرگى كەزدە قازاقستانداعى انيماتسيالىق كينو ءوندىرىسىنىڭ تاريفيكاتسياسىن جاساپ جاتىرمىز، – دەيدى ول.  

جانىبەك نۇربەك ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، انيماتسيا سالاسىندا ءالى دە ماماندار جەتىسپەيدى. قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى مەن ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ اني­ماتسيالىق كينو رەجيسسۋراسى مامان­دىعىنىڭ تۇلەكتەرى ساپالى ديپ­لوم­دىق انيماتسيا فيلمدەرىن جاساپ، وندىرىسكە تەزدەتە بىلەك سىبانا كىرىسسە دەگەن تىلەگى بار. ول باسشىلىق ەتەتىن Astana film ستۋ­دياسىنىڭ كورەرمەن قاۋىمعا ۇسىنار قۋانىشتى جاڭالىعى بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى – «بالاپان» ارناسىنىڭ تاپسىرىسىمەن 2020 جىلى قازان ايىنان باستال­عان «عارىشكەر بالا جىگەر» اتتى ون سەريا­لى 2D انيماتسيالىق ءفيلمى اياقتالۋعا جاقىن.

– بيىل كىشكەنتاي كورەرمەن­دەرىمىز­دىڭ سۇيىكتى ارناسى «بالاپان» ارناسى­نان شىعاتىن جاڭا ساپالى دۇنيە­لەر كورەرمەن كوزايىمىنا اينالادى دەپ سەنەمىز. سونىمەن قاتار ۇلتتىق كينو­نى قولداۋ ورتالىعىنىڭ وتكەن جىلى ون­دىرىسكە جىبەرگەن انيماتسيالىق جۇمىس­تارى دا جىل سوڭىندا دايىن بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز، – دەيدى ول.

«شىراق» الەمدىك الاڭعا جول تارتادى

ال ونەر بايگەسىندە ورەلى ىزدەنىستەرى­مەن دارالانىپ جۇرگەن جاڭا تولقىن وكىلدەرىمەن تىلدەسكەنىمىزدە وزدەرىنىڭ شەبەرلىكتەرىن شىڭداي باستاعانىن، ءتىپتى شەت مەملەكەتتەردەن تاپسىرىس الا باستاعانىن قۋانا جەتكىزدى. الماتى قا­لا­سىنداعى ARA studios انيماتسيالىق ستۋدياسىنىڭ رەجيسسەرى مەيىرجان ساندىبايدىڭ ەسىمى «كوكسەرەك»، «يت» قىسقامەترلى انيماتسيالىق فيلم­دەرىمەن جاقسى تانىس. بۇگىندە «بالاپان» ارناسىمەن بىرلەسىپ، «دارا تۇلعا»، ء«سابي» انيماتسيالىق سەريالدارىن جانە امەريكا پروديۋسسەرلەرىنىڭ ۇسىنىسىمەن Jozie Flores اتتى تيك توك جەلىسىنىڭ جۇلدىزى جايلى روليكتەر تۇسىرگەن.

– قازىر الەمدىك فەستيۆالدارعا In Light (قاز. «شىراق») اتتى قىسقامەترلى انيماتسيالىق فيلم دايىنداپ جاتىرمىز. شىعارماشىلىق توبىمىز ەلىمىزدىڭ ەڭ بىلىكتى ءارى تاجىريبەلى ماماندارىنان قۇرالعان. ولاردىڭ قاتارىندا كاسىبي ستسەناريست، جۇلدەلى رەجيسسەر، ديسنەيلىك شەبەرلەردەن ءبىلىم الىپ جۇرگەن انيماتورلار، كومپيۋتەرلىك گرا­في­كانىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن ريگگەرلەر مەن مودەلدەۋشىلەر دە بار. الداعى ماقساتىمىز انيماتسيا سالاسىندا قازاقستاندىق برەند قالىپتاستىرۋ. ول ءۇشىن قازىر تىڭ يدەيالار، قىزىقتى وقيعا مەن تارتىمدى كەيىپكەرلەردى ىزدەپ ءجۇرمىز، – دەيدى مەيىرجان.

«ەر تارعىن» بالدىرعاندارمەن جۇزدەسەدى

جالپى، قازاق انيماتسياسىنىڭ دامۋى قازاق فولكلورىمەن تىعىز بايلا­نىس­تى. وتاندىق كينووندىرىس الاڭىن­دا ون جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جات­قان Dala animation ستۋدياسى ءدىلشات ءراحماتۋلليننىڭ رەجيسسەرلىك جەتەك­شىلىگىمەن وسى قاتارداعى ۇلكەن-ۇلكەن جوبالاردىڭ تۇساۋىن كەستى. ماسەلەن، اتالعان ستۋديا تۇسىرگەن «شاحمات پات­شالىعى» مۋلتحيكاياسىنىڭ تانىستى­رىلىمى لاتۆيا استاناسى ريگادا شاحماتتان جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ اشىلۋىندا كورسەتىلگەن-ءدى. بۇل دا قازاق انيماتسياسى ءۇشىن ايتۋلى جەتىستىك.

– قازىر «بالاپان» تەلەارناسىمەن بىرلەسىپ تۇراقتى جۇمىس ىستەپ كەلەمىز. ءاۋ باستا، اشىلعالى بەرى ارنامەن بىرلەسىپ كوپتەگەن جوبانى بىرگە اتقاردىق. بالا­لاردىڭ سۇيىكتى ارناسىمەن بىرگە ءوسىپ-جەتىلىپ كەلەمىز دەسەك تە بولادى. بيىل «ەر تارعىن» جىرى بويىنشا اني­ما­تسيالىق جوبانى اياقتاپ قالدىق. بۇيىر­سا، كىشكەنتاي بالالار جازعا سالىم كورىپ قالۋى ءتيىس. الداعى جوسپارىمىز تولىقمەترلى فيلمدەردى تۇسىرە وتىرىپ، دۇنيەجۇزىلىك پروكاتقا شىعۋدى ارمانداپ ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ جوسپارلارىمىز – ءبىزدىڭ ارماندارىمىز، – دەگەن رەجيسسەر ستۋديا ۇجىمىنىڭ الدىنا بيىك مىندەتتەردى قويىپ كەلەدى. جۋىردا Dala animation ستۋدياسى ازىرلەگەن «اۋا» انيماتسيالىق ءفيلمى ىستانبۇلدا وتكەن Best Istanbul Film Festival «ۇزدىك قىسقامەترلى انيماتسيا» اتالىمى بويىنشا جەڭىمپاز بولىپ تانىلدى.

«التىن ادام» توقتاپ تۇر

2018 جىلى رەجيسسەرلەر تۇردىبەك مايدان مەن تىلەك تولەۋعازى تۇسىرگەن «مۇزبالاق» ءمۋلتفيلمى كورەرمەن­گە جول تارتقاندا ۇلتتىق انيماتسيا قور­جىنى تاعى ءبىر تاماشا تۋىندى­مەن تولىق­تى دەپ قۋانعان بولاتىنبىز. قازاق ساياتشىلىق ونەرى تۋرالى تولىق­مەتر­لى انيماتسيالىق ءفيلمى بىرقاتار حالىق­ارالىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازى بولىپ تانىلدى. 2019 جىلى گەرمانيانىڭ انيماتسيالىق فيلمدەر ينستيتۋتى (DIAF) تاعايىنداعان «ۇزدىك انيماتسيا­لىق فيلم» جۇلدەسىمەن ماراپاتتال­عان-دى. سول كەزدە «2D انيماتسياسىنىڭ تاڭعالدىرارلىق ۇلگىسى. Disney جانە Pixar انيماتسيالىق كەڭىستىگىنەن تىس جەردە جاسالعان ناعىز جاڭالىق»، دەپ باعا­لان­عان ەدى. مازمۇندى مۋلت­فيلم ءتۇسى­رۋدى ماقسات ەتكەن جىگىت­تەر­دىڭ ءار باس­قان قادامىن نازاردا ۇستاپ، سول جىلى «التىن ادام» انيماتسيالىق ءفيلمىن تۇسىرۋگە ازىرلىك جۇمىستارى باستال­عانى جايىنداعى اقپاراتتى گازەت بەتىنە دە جاز­عانبىز. وسى ورايدا Ańyz film دي­رەك­تورى، رەجيسسەر تۇردىبەك ماي­دان­نىڭ ەندىگى شىعارماشىلىق ىز­دەنىسى جايىن­دا بىلمەك بولىپ حابار­لاس­قانى­مىزدا، تاقىرىپ جاعىنان دا، ءتۇسىرىلىم جاعى­نان دا قۋانتارلىق جاڭا­لىقتارىمەن سۇيىنشىلەدى.

– وتكەن جىل ءبىزدىڭ ستۋديامىز ءۇشىن دە، قازاق انيماتسيا سالاسى ءۇشىن دە ايتار­لىقتاي تابىستى جىل بولدى. قازىر بۇ­رىن­عىداي ەمەس، قازاق انيماتسياسىندا ىلگەرىلەۋ بار. دامۋ دا بار. سۇرانىس بار جەردە، دامۋدىڭ قوسا جۇرەتىنى ءسوزسىز. بىلتىر 20 سەريادان تۇراتىن ۇلتتىق قۇندىلىعىمىزدى ايشىقتايتىن بالالار ءفيلمىن تۇسىردىك. بۇگىندە «بالاپان» تەلەارناسىنان تاپسىرىس الىپ، ستۋديالار اشىلىپ تا جاتىر. قازىر ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنىڭ دەمەۋىمەن ءبىزدىڭ ۇجىمعا بەس جوبا بەرىلدى. سونىڭ ءبىرى – «التىن ادام» ءفيلمى الايدا ول تۋىندى ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى بارىسىنا توقتالدى. ايتۋىنشا، اتالعان ءفيلمنىڭ ستسەناريىن بەلگىلى دراماتۋرگ ءانناس باعدات جازعان.

– ءوز قالتامنان قارجى تولەپ وتىرىپ، فيلم ستسەناريىن 2 ايدا جازىپ شىق­قانبىز. ءار جۇمىستىڭ ءوزىنىڭ العاش­قى باس­قىشتارى بولادى. ستسەناريدى جازىپ بولعان سوڭ، «قازاقفيلم» ستۋدياسى­نىڭ انيماتسيا بولىمىندەگى ساراپشى­لىق كەڭەس تاڭداۋىنان وتتىك. ودان ءارى مادە­نيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ رۇقسا­تىن الىپ، «قازاقفيلم» قولداۋىمەن جۇمىستى ەندى باستاپ جاتقانىمىزدا 2019 جىلى جوبا توقتاپ قالدى. ۇلتتىق كينو­نى قولداۋ ورتالىعىنىڭ اشىلۋى، ون­داعى باسشىلىقتارداعى اۋىس-ءتۇيىس قول­باي­لاۋ بولىپ، جۇمىسىمىز ماندىماي تۇر. بەكىتىلگەن قارجى ءالى كۇنگە دەيىن بولىن­بەي كەلەدى، – دەگەن رەجيسسەر قارجى تاپ­شىلىعىنان ۇجىمداعى مىقتى مامان­­داردىڭ وزگە جوبالارعا تاراپ كەتۋ قاۋپى تۋعانىن جەتكىزدى.

– انيماتسيا سالاسىنداعى تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە – مامان تاپشىلىعى. «التىن ادام» ۇلكەن دودالارعا تۇسەتىن جوبا بول­عان­دىقتان، ءپىسىپ-جەتىلگەن، وسى سالا­نىڭ ۇزدىك ماماندارىن تارتۋعا تۋرا كەلەدى. ال جوبامىز توقتاپ تۇرعاندىقتان، ول مامان­دار كەتۋگە ءماجبۇر. ءبىزدىڭ باس­شىلىق انە-مىنە دەپ سوزا بەرگەنشە، جوبانى ارمەن قاراي تۇسىرۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرسە، – دەيدى ول.

قۇسبەگىلىكتىڭ قىر-سىرىن شىنايى جەتكىزگەن «تاستۇلەك»، «مۇزبالاق» سىندى فيلمدەرىمەن قازاق انيماتسياسىنداعى فولكلورلىق ءداستۇردىڭ دامۋىن جاڭا بەلەسكە كوتەرگەن اۆتور وسىلايشا تەكەتى­رەستى ءۇزىلىس ۇستىندە جۇرگەن بولىپ شىقتى.

قازاق ءمۋلتفيلمىنىڭ اتاسى امەن قايداردىڭ كوشىن جالعاعان جاس بۋىننىڭ سوزىنەن بايقاعانىمىز – قازاق انيماتسيا­سىن العا سۇيرەسەك دەگەن جالىن دا، جاڭا­شىلدىق تا بار ەكەن. ونىسى سوزى­نەن عانا ەمەس، ىسىنەن دە اڭعارىلادى. الەم­دى ونەرىمەن تاڭعالدىرعان ديماشتاي، يمان­بەكتەي ورىمدەي جاستاردىڭ الامان بايگە­دە بابى دا، باعى دا قاتار وزا شاپقانى كەشە عانا ەمەس پە؟! «بولام دەگەن بالانىڭ بەتىن قاقپا، بەلىن بۋ» دەگەن. جاستار تەك مۇمكىندىك بەرىلگەنىن قالايدى!