قۇبىلمالى ەڭبەك نارىعى جاعدايىندا قىزدار قاۋىمى باسەكەدە ءبىلىم مەن كاسىبي داعدىلاردىڭ تەڭسىزدىگىنە تاپ بولادى. ماسەلەن، عىلىم، تەحنولوگيا، ينجەنەريا جانە ماتەماتيكا سالالارى (STEM) بويىنشا وقىعان تۇلەكتەر اراسىندا ايەلدەردىڭ ۇلەسى الەمدە 15%-دان اسپايدى. وسىناۋ قيىندا قىزىقتى سالادا ءوز مۇمكىندىكتەرىن دالەلدەپ، ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن قازاق قىزدارى اقمارال ابديەۆا مەن ءماريام تىلەۋحان لوندوندا تۇرادى. ولار كاسىبي جانە تۇلعالىق دامۋ باعىتىندا كەڭەس بەرەتىن Mata.it جوباسىنىڭ بىرلەسكەن اۆتورى.
– عىلىم جولىنا قالاي كەلدىڭىزدەر؟
اقمارال: – مەنىڭ عىلىم جولىنا كەلۋىمە مەكتەپتەگى ماتەماتيكا مۇعالىمىم كوپ ىقپال ەتتى. ول كىسى ءارى سىنىپ جەتەكشىمىز ەدى. مەنىڭ ماتەماتيكا پانىنە بەيىمىمدى بايقاپ، وليمپيادا جارىستارىنا دايىندادى. عىلىمداعى جولىم مەكتەپتەن قالىپتاستى دەۋگە بولادى. كەيىن لوندوندا ماتەماتيكا سالاسىندا باكالاۆر (UCL) مەن ماگيستراتۋرانى (King’s College London) ءبىتىردىم. قازىر لوندوندا كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىندا جۇمىس ىستەيمىن.
ءماريام: – مەنىڭ IT سالاسىنا قىزىعۋشىلىعىم بالا كەزىمنەن باستالدى. العاش بەس جاسىمدا ۇيدە Wi-Fi روۋتەرىن قوسقانىمنان جاڭا تىنىسىم اشىلعانداي بولدى. ءوزىم مەكتەپتە ينفورماتيكاعا ەرەكشە قىزىقتىم. لوندوندا Computer Science باعىتىندا باكالاۆر (Queen Mary University London) ءبىتىردىم. قازىر لوندوندا ينجەنەر-باعدارلاماشى (Software Engineer) بولىپ جۇمىس ىستەيمىن.
– قىزدار قاۋىمى ءۇشىن STEM باعىتىن تاڭداۋدىڭ ماڭىزى قانداي؟
اقمارال: – نيەت، ىنتا، ۇمتىلىس كەز كەلگەن كەدەرگىنى جەڭەتىن قاسيەت دەپ ايتار ەدىم. قىزدار ءۇشىن STEM سفەرالارى قيىندىق تۋعىزادى دەگەن جالعان نارسە، سول سياقتى ناقتى عىلىمدار تەك ەر ادامدارعا ارنالعان دەۋ دە نەگىزسىز. ادامدار بۇل ماسەلەنىڭ ستيگماتيزاتسيا ەكەندىگىن ءتۇسىنۋ كەرەك. وسى ورايدا قىزداردى ناقتى عىلىم سالاسىن وقۋعا بەيىمدەۋ، مۇمكىندىك تۋعىزۋ وتە قاجەت.
– قىزدارعا عىلىم-بىلىممەن اينالىسۋ قانداي ارتىقشىلىق بەرەدى؟
ءماريام: – عىلىم اۋەلى ءوزىمىز ءۇشىن كەرەك. عىلىم ارقىلى ەڭ اۋەلى ءوزىڭدى قورعاي الاسىڭ، تاۋەلسىز ەتە وتىرىپ، قارجىلىق تۇراقتىلىققا يە ەتەدى. ەڭ باستىسى، باعا ءۇشىن ەمەس، ءبىلىم ءۇشىن وقۋىمىز قاجەت. كوپ ادامدار ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك تۇرعىدان «پروگرەستىڭ قوزعالتقىشى» رەتىندە تەك ەر ادامداردى كورەدى. بۇل پىكىر قوعامنىڭ مۇمكىندىكتەرىن تولىق كولەمدە كادەگە اسىرا المايدى. قوعامدى جاقسارتۋ ايەلدەردىڭ دە قولىنان كەلەتىن يگىلىك. ءبىلىمدى، ءوزىنىڭ نە قالايتىنىن بىلەتىن، ەموتسيونالدى جانە قارجىلاي تاۋەلسىز ايەلدەر قانشالىقتى كوپ بولسا، ءومىر ساپاسىن عانا جاقسارتىپ قويماي، قوعامنىڭ دا دامۋىنا اتسالىسار ەدى.
اقمارال: – سانالى، وزىق قوعام قالىپتاستىرۋدا قىزداردىڭ ورنى ايرىقشا. ساياسات، سانا، ەكونوميكا ۇشتاعانىندا جول تابا الاتىن، كەز كەلگەن قيىندىقتى ەڭسەرە الاتىن بۋىن قالىپتاستىرۋدا عىلىم-ءبىلىمنىڭ ورنى ەرەكشە بولماق.
– حالىقارالىق ايەلدەر مەيرامى ۇلىبريتانيادا قالاي اتاپ وتىلەدى؟
ءماريام: – بىرىنشىدەن، ۇلىبريتانيادا بۇل كۇن دەمالىس رەتىندە بەلگىلەنبەگەن. بۇل كۇندەرى قوعامداعى ايەلدەر ماسەلەسىنە بايلانىستى كونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرىلىپ، بەيبىت جيىندار مەن شەرۋلەر ءوتىپ جاتادى. گۇل مەن سىيلىق سىيلاۋ ادەتتەن تىس پراكتيكا. قازاقستانعا قاراعاندا، مۇندا ايەلدەر مەن قىزدار مەرەكەسى وزگەشە تويلانادى.
– ەر-ازاماتتار گەندەرلىك ماسەلەلەر جايلى ساۋاتىن كوتەرۋگە نەگە اسىقپايدى جانە ول قانشالىقتى ماڭىزدى؟
اقمارال: – ءبىز پاتريارحاتتىق قوعامدا ءومىر سۇرەمىز، ەر-ازاماتتار تەڭسىزدىكتى سەزىنبەيدى. بىراق پاتريارحاتتىڭ وزىندە دە ەرلەر ءۇشىن جويقىن تەرىس تۇستارى بار. مىسالعا، ۋلى ماسكۋليندىك (toxic masculinity) پسيحولوگيالىق قىسىم تۋدىراتىنى شىندىق. قوعامداعى پسيحولوگيالىق تۇراقتىلىق ءۇشىن جانە دامىعان ورتا ءۇشىن ەرلەر قاۋىمى وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك رولدەرىن دە قاراستىرۋ كەرەك.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
اڭگىمەلەسكەن
ايا ءومىرتاي،
«Egemen Qazaqstan»
اسكەري ۇشاقتىڭ اپاتقا ۇشىراۋ سەبەبى ايتىلدى
• بۇگىن، 14:31
«ەپيدەميامەن قالاي كۇرەسۋ كەرەكتىگىن بىلەمىن»: ءبىرتانوۆ بوستاندىق سۇرادى
مەديتسينا • بۇگىن، 14:30
قورداي اۋدانىنىڭ ماسانشى اۋىلىندا تەحنيكا 60-70 پايىزعا جاڭارعان
ايماقتار • بۇگىن، 14:18
ەلشىلىك اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى ۆيزاسىز رەجيمگە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى
قازاقستان • بۇگىن، 13:42
قازاقستان بوكسشىلارىنىڭ جەيدەسىندە بەلگى نەگە جوق؟
بوكس • بۇگىن، 13:28
قازاقستاندىقتار ەكولوگيانى لاستايتىن وتىن تۇرلەرىن تۇتىنادى
ەكولوگيا • بۇگىن، 13:25
اۋا رايى • بۇگىن، 12:57
بالالار 500 مىڭ تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 12:47
التى ايدان بەرى ۇيقاماقتا وتىرعان ءبىرتانوۆتىڭ فوتوسى تارادى
• بۇگىن، 12:31
كوش باسىندا – «مانچەستەر سيتي»
فۋتبول • بۇگىن، 12:21
NIS پەن PIIMA ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمىنا قول قويىلدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:18
ايماقتار • بۇگىن، 12:15
نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ورىنباسارى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 12:11
دەپۋتات مۇعالىم مەن دارىگەردەن وزگە قىزمەتكەردىڭ دە جالاقىسىن كوتەرۋدى ۇسىندى
قوعام • بۇگىن، 12:05
«چەلسي» سۋپەرليگادان باس تارتادى
الەم • بۇگىن، 11:58
الماتىدا ايالدامادان نارەستە تابىلدى
قوعام • بۇگىن، 11:34
ءماجىلىس بيۋدجەت زاڭناماسىن جەتiلدiرۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن ماقۇلدادى
پارلامەنت • بۇگىن، 11:30
قاراعاندى ماڭىندا قوقىس پوليگونى ورتەندى
• بۇگىن، 11:19
ماڭعىستاۋدا تەڭىز جاعاسىنا شىعىپ قالعان يتبالىق قۇتقارىلدى
قوعام • بۇگىن، 11:14
بقو-دا وتىرعىزىلعان اعاشتار قۋراپ جاتىر
ايماقتار • بۇگىن، 11:08
يت اسىراۋدىڭ دا ءوز ەرەجەسى بار
قوعام • بۇگىن، 11:00
ايماقتار • بۇگىن، 10:57
سانكت-پەتەربۋرگتە تاعى ءۇش بوكسشىمىز جەڭىسكە جەتتى
كاسىپقوي بوكس • بۇگىن، 10:51
پرەزيدەنت باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆتى قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 10:38
قازاقستاندا 766 مىڭنان اسا ادام كوروناۆيرۋس ۆاكتسيناسىن سالدىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:28
ايماقتار • بۇگىن، 10:10
جەتىسۋ ديقاندارى جەر يگەرىپ جاتىر
ايماقتار • بۇگىن، 10:07
ەلىمىزدىڭ تاعى ەكى ءوڭىرى «قىزىل» ايماققا كىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:03
تارازدا مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا اتىس بولعان
ايماقتار • بۇگىن، 09:57
قازاقستاندا 14 مىڭنان استام شەتەلدىك ازامات ەڭبەك ەتىپ ءجۇر
قوعام • بۇگىن، 09:53
سارىاعاشتا پايدالانىلماي جاتقان 765 گەكتار جەر مەملەكەتكە قايتارىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:33
ەلباسى بواو فورۋمىنا قاتىسۋشىلارعا بەينەۇندەۋ جاسادى
ەلباسى • بۇگىن، 09:32
نۇر-سۇلتاندا جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «دينامو» اۋلا كلۋبى اشىلدى
قوعام • بۇگىن، 09:27
پاۆلودار اۋدانىندا القاپتاعى قۇرعاق ءشوپ ورتەندى
وقيعا • بۇگىن، 09:26
قازاقستاندا ءبىر تاۋلىكتە 2696 ادام كوروناۆيرۋسقا شالدىقتى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:16
ەلىمىزدە كوروناۆيرۋستان جازىلعاندار سانى 252 مىڭنان استى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:13
تەحنيكالىق ماماندىقتار: ارمانداردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى
ءبىلىم • بۇگىن، 09:12
قوستانايدا اۋا ساپاسى ناشارلايدى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:05
رۋحانيات • بۇگىن، 08:31
جاڭاتاستىق جۇرگىزۋشىلەر جۇمادا جاقسىلىق جاسايدى
قوعام • بۇگىن، 08:27
وتاندىق ۆاكتسينانى قولدانۋ جوسپاردا بار
مەديتسينا • بۇگىن، 08:20
تاسقىن سۋلاردى وتكىزۋ جاعدايى تۇراقتى
قوعام • بۇگىن، 08:09
ەلباسى • بۇگىن، 08:03
كومىر يندۋسترياسىنداعى ماڭىزدى كەلىسىم
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:59
اياق كيىمدى تسيفرلى تاڭبالاۋ ەنگىزىلەدى
تەحنولوگيا • بۇگىن، 07:49
جەكە كۋالىكتىڭ قاجەتى بولمايدى
ساياسات • بۇگىن، 07:47
كولىك قۇرالىنىڭ ەلەكتروندى پاسپورتى
تەحنولوگيا • بۇگىن، 07:45
ەگۋگە قارسى ادامداردىڭ مەديتسيناعا ەش قاتىسى جوق
قوعام • بۇگىن، 07:45
سوت ورىنداۋشىلارى شەكتەن شىعىپ جۇرگەن جوق پا؟
ساياسات • بۇگىن، 07:43
رۋحانيات • بۇگىن، 07:38
«اباي الەمى – اداستىرماس شامشىراق»
اباي • بۇگىن، 07:37
وقيعا • بۇگىن، 07:34
ايماقتار • بۇگىن، 07:33
قاي ەلدىڭ ساردارلارىن دايارلاپ ءجۇرمىز؟
ايماقتار • بۇگىن، 07:30
دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ كەزىندە شىعارماشىلىققا كوڭىل بولىنەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 07:28
قۇبىرداعى سۋدىڭ ساپاسى قانداي؟
قوعام • بۇگىن، 07:28
قوعام • بۇگىن، 07:24
قوعامدىق كولىكتەگى قوردالانعان ماسەلە
ايماقتار • بۇگىن، 07:24
مىقتى ايماققا – مىقتى ۋنيۆەرسيتەت
ءبىلىم • بۇگىن، 07:23
مالىن باعار جايىلىمى جوق شارۋا قايتىپ كۇن كورەر؟!
قوعام • بۇگىن، 07:20
ارمەنيالىق كولىكتەرگە سالىق ەكى رەت سالىنبايدى
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:17
ەلەكتروندى ساۋدا ەكسپورتتى ارتتىرا الا ما؟
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:15
پارلامەنت • بۇگىن، 07:14
قازاقستان-رەسەي: ءوزارا قاتىناس ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن
وقيعا • بۇگىن، 07:12
ەكونوميكا بولجامى جاقسارا ءتۇستى (ۇكىمەت بيۋدجەت كىرىسى مەن شىعىسىن ارتتىردى)
ساياسات • بۇگىن، 07:11
بوكس: ءتورت تاستۇلەك فينالعا شىقتى
سپورت • بۇگىن، 00:16
«ادىرنا» جۋرنالى جۇمىسىن ۋاقىتشا توقتاتتى
وقيعا • كەشە
ونەر • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار
