جاس ۇرپاقتىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرىپ، شىعارماشىلىعىن جەتىلدىرۋدە ايتارلىقتاي ءرول اتقاراتىن مۇنداي ورتالىقتار مەن ستۋديالاردىڭ جۇمىسى قاي جاعىنان دا قولداپ-قۋاتتاۋعا ابدەن لايىق.  سونىڭ ءبىرى  – «استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترى جانىنان قۇرىلعان بالالار ستۋدياسى. وسى تاقىرىپقا بايلانىستى ءوز ويلارىن ورتاعا سالعان ماماندار ونەر ۇجىمىنىڭ بۇگىنى ءھام ەرتەڭى تۋرالى باياندايدى.

– بالالار ستۋدياسى باسقا مەكتەپتەردەن نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟

حورمەيستەر
التىنعانىم احمەتوۆا:

– ستۋديا ەكى باعىتتا جۇمىس ىستەيدى، اتاپ ايتقاندا، حور جانە بالەت ءبولىمى بار. مۇندا نەگىزىنەن مۋزىكا مەن بالەتكە قابىلەتى بايقالعان جەتكىنشەكتەر تاڭداپ الىنادى، ياعني ءبىلىم الىپ جاتقان بالالار –  ونەرگە بەيىمى انىقتالىپ بارىپ كەلگەندەر. ولاردىڭ 90 پايىزى مۋزىكالىق مەكتەپتە وقيدى ءارى نوتالىق ساۋاتى بار.  تالاپ وتە جوعارى. ويتكەنى داۋىس ىرعاعىن كەلتىرىپ سويلەي المايتىن نە بولماسا ەستۋ قابىلەتى ناشار بالامەن وپەرانى جاتتاۋ مۇمكىن ەمەس، بۇل بالەتكە دە قاتىستى، ەگەر ستۋدياعا كەلەتىن بالانىڭ بيگە يكەمى بولماسا، وعان كلاسسيكالىق بيمەن اينالاسۋعا ۇسىنىس بەرىلمەيدى. حورمەن جۇمىس ىستەۋ ادىستەمەسى كىشكەنتاي بالالارعا دا، ەرەسەك ارتىستەرگە دە بىردەي. ءبىر عانا ايىرماشىلىعى – بالا داۋىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن ءبىلۋ مىندەتتەلەدى. سونىمەن قاتار داۋىس كۇيىن دۇرىس ساقتاۋ ءۇشىن بالالاردىڭ جۇمىس پەن دەمالىس ءتارتىبىن قاداعالاۋ ماڭىزدى.

– كارانتين كەزىندە ساباق قانداي فورماتتا ءوتتى؟

– ستۋديا جۇمىسى توقتاعان جوق، وتىز بالاعا دەيىن توپتار جاساقتالعان، ساباق­تارى تاڭەرتەڭ جانە كەشكى ۋاقىتتا وتكىزىلەدى.

ءتىپتى كەيبىرى بارلىق رەپەرتۋاردى مەڭ­­گەرىپ العان دەسەك، ال وسى ماۋسىم­دا قوسىلعان بالاۋسا ورەندەر جاڭا قويى­­لىمداردى جاتتاپ جاتىر. ولار اكتەر­لىك شەبەرلىك بويىنشا وقيدى، بالالار حو­رىنا ارنالعان پارتيالاردى جاتتايدى. سپەكتاكل الدىنداعى جالپى دايىن­دىقتا جانە قويىلىم كەزىندە قۇرام تۇگەل قاتىسادى. بالالاردىڭ كوپشىلىگى قاشىق­تان وقيتىندىقتان، وپەرا مەن دايىن­دىقتارعا قاتىسۋ – ولار ءۇشىن زور باقىت.

– ستۋديا قاي ۋاقىتتان بەرى جۇمىس ىستەپ جاتىر؟

– سەگىز جىلدان بەرگى جۇمىسىمىز جەمىسسىز ەمەس. مۋزىكالىق قابىلەتى بار بالالار تەاتر ساحناسىندا ونەر كورسەتىپ ۇلگەردى. 2013 جىلى ستۋدياعا كەل­گەن بالالاردىڭ ىشىندە ءوز ءومىرىن شىعارماشىلىقپەن بايلانىستىرعان جاستار بۇگىندە قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە، قازاق ۇلتتىق حورەوگرافيا اكادەمياسىندا، پ.ي.چايكوۆسكي اتىنداعى مۋزىكالىق كوللەدجدە، سون­داي-اق يتاليا، گەرمانيا، اۋستريا جانە ۇلى­بريتانيا سياقتى ەلدەردە بىلىمدەرىن جالعاستىرىپ جاتىر.

– باعدارلاما، رەپەرتۋار ماسەلەسى قاي دەڭگەيدە؟

– ءار ماۋسىم سايىن رەپەرتۋار تولى­عىپ وتىرادى جانە بۇعان قوسا ۇجىمعا قابىلدانعان جاڭا بالالارعا بەرىلەتىن تاپسىرما بار. قازىر ولار ۇلكەن ساحناداعى 10 سپەكتاكلگە جانە كامەرالىق زالداعى تولىققاندى بالالار سپەكتاكلىنە قاتىسىپ ءجۇر. بۇدان بولەك، كونتسەرتتىك رەپەرتۋارىمىز جىل سايىن جاڭعىرىپ وتىرادى. ولاردىڭ كاسىبي دەڭگەيى دە ارتادى، الايدا مەن ءۇشىن بالالاردىڭ جەتىستىك كورسەتكىشى، بايقاۋلاردا جەڭىپ العان جۇلدەلى ورىندارى ەمەس، ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگى ماڭىزدى. ساحناعا شىعىپ، سپەكتاكلدى تاماشا ورىنداۋ، ديريجەردىڭ «قولىن» تۇسىنە ءبىلۋ – مىنە، ناعىز جەتىستىك سول.

– مىسالى، ءبىر سپەكتاكلگە شامامەن قانشا بالا قاتىسادى؟

– جاقىن كۇندەردە دج.ءپۋچچينيدىڭ «پاريجدىك بوگەما» وپەراسى كورەرمەنگە جول تارتپاق، وعان 40 بالا قاتىسادى. قويىلىمنىڭ وزگەشەلىگى – ەكىنشى بو­لىمدە ساحنا بەس مەتر جوعارىعا كوتەرى­لەدى جانە بالالار وسى بيىكتە تۇرىپ ونەر كور­سەتۋگە ءتيىس. تەحنيكالىق تۇرعىدان بۇل ارينە، وزىندىك قيىندىقتار تۋعىزادى، سونى­مەن بىرگە انسامبل ءۇشىن دە وڭاي ەمەس. بيىكتەگى اكۋستيكاعا قۇلاق ۇيرەتىپ، بارلىعىن دۇرىس ورىنداۋ ءۇشىن ولارمەن بارىنشا ناقتى دايىندىقتار جاسالادى.

– بالالارعا كىمدەر ساباق بەرەدى؟

– ستۋديا اشىلعالى بەرى ۇستازدار قۇرامى وزگەرگەن جوق. نەگىزىنەن تەاتر قىزمەتكەرلەرى ساباق بەرەدى. ساحنادا ونەر كورسەتىپ جۇرگەن تاجىريبەلى ارتىس­تەر بالەتتەن ساباق بەرەدى، بۇدان بولەك ولاردىڭ پەداگوگيكالىق ءبىلىمى تاعى بار.

* * *                          

– حور ونەرى تۋرالى ونشا كوپ ەستىلە بەرمەيدى. ونەردىڭ بۇل ءتۇرىن تاڭداۋ­شىلار كوپ پە؟      

حورمەيستەر
ايگەرىم ماكىباەۆا:

– حور ونەرىن تاڭداپ كەلەتىن تالانتتى بالالار از ەمەس. ءبىز ساباقتى ءاردايىم داۋىس جاتتىقتىرۋدان باستايمىز، ودان كەيىن الداعى بولاتىن قويىلىمدار بويىنشا اندەردى، وپەرالىق كورىنىستەردى جاتتايمىز. ساباقتىڭ ۇزاقتىعى ءبىر جارىم-ەكى ساعاتقا سوزىلادى... ماعان ولاردىڭ قارا­پايىم­دىلىعى، شىنايىلىعى ۇنايدى، كوڭىل كۇيىڭدى سەرگىتىپ، جانىڭدى جادىراتادى. دايىندىق كەزىندە نەبىر كۇلكىلى جاعدايلار ورىن الادى، ولارمەن وتكىزەتىن ۋاقىتىڭدى الدىن الا بولجاپ ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس.

* * *                      

– مۋزىكالىق شىعارمانى بالا ساناسىنا مىقتاپ سىڭدىرە ءبىلۋ ءۇشىن ۇستاز­دان نە تالاپ ەتىلەدى؟

كونتسەرتمەيستەر
يرينا كۋرگۋز­كي­نا:

– كەز كەلگەن ۇستاز اۋەلى بالانىڭ مۋزىكالىق ماتەريالدى دۇرىس يگەرۋىنە ماڭىز بەرگەنى ابزال دەپ ەسەپتەيمىن. كونتسەرتتىك باعدارلاما ما، وپەرالىق سپەك­تاكل مە، قاي-قايسىسى دا مۇلتىكسىز ورىن­­دالۋى ءتيىس ەكەنىن ۇعىنا العان ونەر­پاز كەيىن ساحنادا دا سول تارتىپكە با­عىنادى. سوندىقتان سوليستەرمەن جۇمىس ىستە­گەندە وسى جاعىن كوبىرەك پىسىقتاۋعا تىرىسا­مىز. بالالارعا جاڭا ماتەريالدى تۇسىندىرۋگە كوپ كۇش جۇمسالادى. ولاي ەتە الماعان كۇندە ەڭبەگىڭ زايا كەتۋى مۇم­كىن. جالپى ءبىر نارسەنى تۇسىندىرگەندە ايا­عىنا دەيىن جەتكىزىپ، بالا تەز ۇعىپ الا قويا­تىنداي ءادىس-تاسىلدەردى پايدالانا ءبى­لۋ كەرەك. جارىم-جارتىلاي يگەرىلمەي قال­­عان ساباق، تولىق اشىلماعان تاقىرىپ ءبىلىم­دى تەجەيدى، سوندىقتان كەيدە ءبىر ءجۇ­رىپ وتكەن جولىڭدى كەرى شەگىنىپ بارىپ، تاعى قايتالاپ شولۋدان ەرىنبەگەن ابزال. مۇنداعى ءاربىر بالامەن جەكە-دارا جۇ­مىس ىستەۋگە ءتيىسسىڭ.  لوكداۋننەن كەيىن بار­لىق بالانىڭ ءبىر اۋىزدان ستۋدياعا قاي­تا كەلۋگە نيەتتەنگەنىنە، ءۇزىلىستىڭ ۇزاپ كەت­كەنىنە قاراماستان ونەرگە دەگەن قىزى­عۋ­­شىلىعىنىڭ باسەڭسي قويماعانىنا قۋاندىم. 

* * *                        

– جاس سانانى ساحناعا باۋلۋدا قان­داي ءادىس-تاسىلدەرگە جۇگىنەسىز؟

رەجيسسەر
نيكولاي كورشۋنوۆ:

– مەن بالعىن ونەرپازداردى اكتەرلىك شەبەر­لىك پەن ساحنا قوزعالىسىنا باۋليمىن.

ستۋدياعا تىركەلگەن ءاربىر بالا – مەن ءۇشىن جەكە تۇلعا بولىپ سانالادى، ارقايسىنىڭ وزىنە ءتان مىنەز-قۇلقى، تەم­پەرامەنتى، ومىرگە دەگەن وزىندىك قى­زىعۋشىلىعى بولادى دەگەندەي. اۋەلى وسىنى زەرتتەپ، بالعىن جۇرەكتىڭ كىلتىن تا­ۋىپ العىم كەلەدى. سودان كەيىنگى كۇش-قايرات تىكەلەي ماماندىقتىڭ قىر-سىرىن ۇعىندىرۋعا جۇمسالادى. دا­يىن­دىق تۇسىندا نەمەسە ميزانستسەنانى جاتتاپ الۋ كەزىندە كومەگى بولۋى ءۇشىن، ءارى بالالاردى شيراتىپ الۋ ماقساتىندا ساباقتىڭ ەكپىنىنە ايرىقشا ءمان بەرە­مىن، ياعني بالالاردىڭ ماتەريالدى تو­لىق يگەرىپ شىعۋىنا كوپ كوڭىل بولە­مىن. ساباقتى وتكەندە باستاپقى ماتە­ريالدارعا سۇيەنە وتىرىپ، ءوز جانىمنان جاڭالىق ەنگىزۋگە تىرىسامىن. ال بالالار بەرىلگەن جۇكتەمەنى يگەرۋدە دارمەنسىزدىك تانىتقان جاعدايدا كەيبىر ەلەمەنتتەردى قايتا پىسىقتايمىز. سا­باق­تىڭ جوسپارىن توپتىڭ قۇرا­مى مەن قاتىسۋشىلاردىڭ جاس ايىرماشى­لىقتارىنا قاراي قۇرايمىز. كەيدە بالالار وزدەرىنىڭ ۇسىنىستارىن ەنگىزەدى، مەن ولاردى قۋانا-قۋانا قولداپ، شىعار­ماشىلىق ىزدەنۋگە مۇمكىندىك بەرەمىن. ولاردىڭ كەلەشەكتە جۇلدىز بولۋ-بولماۋى وزدەرىنىڭ تاڭداۋىنا بايلانىستى. مەن ءۇشىن ولاردىڭ بالالار ستۋدياسىندا تاجىريبەلى مامانداردان ءبىلىم الىپ جاتقاندىعىنىڭ ءوزى وتە ماڭىزدى. 

* * *                                                               

– بالەت ستۋدياسىنىڭ وقۋشىلارى 2014 جىلى ل.مينكۋستىڭ «دون كيحوت» بالەتىندە ونەر كورسەتكەن ەكەن. بالالار بالەتىنىڭ ودان كەيىنگى جاي-كۇيى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟    

بالەت سىنىبىنىڭ ۇستازى
ءامينا اليەۆا:

– سول جىلدىڭ قازان ايىندا ەلىمىزگە ماريا تەاترى گاسترولدىك ساپارمەن كەلدى. ۆالەري گەرگيەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن ستۋديا تاربيەلەنۋشىلەرى ر.ۆاگنەردىڭ «نيبەلۋنگ جۇزىگى» ەپيكالىق توپتاماسىنان «رەين التىنى» مەن «ۆالكيريا» وپەرالارىنا قاتىستى.

ال جالپى بالالار بالەتىنە قويىلار تالاپ تۋرالى ايتار بولساق، ءبىرىنشى كەزەكتە دايىندىق ماسەلەسىنە قاتتى كوڭىل بولىنەدى. بالا مۇنسىز ەشقانداي ناتيجەگە قول جەتكىزە المايتىنىن، العا قويعان ماقسات-مۇراتىنا جەتۋ قيىن بولاتىنىن ءتۇسىنۋى كەرەك. ودان بولەك، كەيىن بۇلشىق ەتتەرىن، بۋىندارىن زاقىمداپ الماي، ءوز دەنەسىمەن جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن اقپاراتتى دۇرىس قابىلداۋى ماڭىزدى.

بالەتتە كوپ نارسە تارتىپكە بايلانىستى. ەڭ الدىمەن بالادان وسىنى تا­لاپ ەتەمىز، ونەرگە تازا، ۇقىپتى بو­لۋىن سۇرايمىز. ۇستاز العاشقى كۇننەن باستاپ بالانىڭ دايىندىققا كەلۋىن، كەشىكپەۋىن باقىلايدى. ارينە، مۇنداي قاتاڭ تارتىپكە كوندىگە ءبىلۋ ءۇشىن ۇلكەن توزىمدىلىك كەرەك. وعان بىرەۋ كونەدى، شىداس بەرە الماعاندارى قوش ايتىسادى. بىراق تۇراقتاي قويمايتىندار كوپ ەمەس، قانداي جاعدايدا دا نەگىزگى قۇرام ساقتالادى. تاربيەلەنۋشىلەرىمىز ۇلكەن ساحناداعى سپەكتاكلدەرگە قاتىسادى، سونىمەن قاتار تەاتر رەپەرتۋارلارىنداعى تەك قانا بالالار قاتىساتىن كونتسەرتتەردە ونەر كورسەتەدى. مۇنداي ساتتەر بالالاردى قاناتتاندىرادى، شابىتتاندىرادى.

* * *          

– ستۋديانىڭ وقۋشىلارى مۋزىكا­لىق ماتەريالداردى قاي دەڭگەيدە يگە­رىپ شىعادى؟

كونتسەرتمەيستەر
ەلميرا سۇلتانعازينا:

– بالالار ونەرى بولعاندىقتان ساباق اپتاسىنا ءۇش رەت وتەدى، ستۋديانىڭ كوپ­تەگەن وقۋشىلارى بۇگىندە قازاق ۇلت­تىق حورەوگرافيا اكادەمياسىندا ءبىلىم الۋدا. وقۋ-جاتتىعۋلارىمىز – كاسىبي ارتىستەرگە ارنالعان كلاسسيكالىق ساباقتىڭ تاجىريبەلىك ۇلگىسى عانا، ياعني باستاپقى جانە اسا تەرەڭدەتىلمەگەن دەڭگەيى دەگەن ءسوز.

ساباققا ارنالعان مۋزىكالىق رەپەرتۋاردى تاڭداۋ تۇرعىسىنان العاندا، كونتسەرتمەيستەردىڭ مىندەتى – مۋزىكانى ۇستازدىڭ حورەوگرافيالىق تاپسىر­مالارىنىڭ ءمان-ماتىنىنە تۇسىنىكتى ۇيلەس­تىرە ءبىلۋ عانا ەمەس، سونداي-اق العاشقى وقۋ جىلىنان باستاپ-اق ۇعىنىقتى بولۋى ءۇشىن مۋزىكالىق ماتەريالدى وقۋ­شى­لارعا تۇسىنىكتى تىلدە جەتكىزە ءبىلۋ. بۇعان  ماجوردىڭ - مينوردىڭ (مۇڭلى - كوڭىلدى) سيپاتىن، مازۋركا، پولونەز، مارش، كانتيلەندى اداجيو فورماسى مەن تاعى باسقا مۋزىكالىق ۇلگىلەردىڭ ايىر­ما­شىلىعىن اجىرا ءبىلۋدى جاتقىزۋ قا­جەت. بۇل رەتتە، ارينە بالدىرعاندار ءۇشىن شىعار­مانىڭ سازدى جانە ۇيلەسىمدى جەڭىل­دەتىلگەن نۇسقالارىن – بالالار تاقىرىبىنداعى پولكا مەن سكەرتسونى پايدالانعان ءجون. ال ەرەسەكتەۋ بالالارمەن جۇمىس ىستەگەندە الدەقايدا قيىنىراق كومپوزيتسيالاردى: ىرعاق جاعىنان كۇردەلى ءارى اۋەزگە تولى مۋزىكانى قوسۋعا بولادى.