مايدان شەبىندە ەرلىك كورسەتكەن قازاق­تار اراسىنان اسكەري جوعارى شەن «گەنەرال» اتاعىنا قول جەتكىزگەن تۇلعالار دا بول­­دى. اتاپ ايتساق، سولاردىڭ ءبىرى – گەنەرال-مايور شاكىر جەكسەنباەۆ. بيىل وسى قا­زاق گەنەرالىنىڭ تۋعانىنا 120 جىل تولىپ وتىر.

العاش اۋىل مەكتەبىندە ءبىلىم الىپ، تىر­­شىلىك تاۋقىمەتىن تارتا ءجۇرىپ، ەسەيگەن بۇل تۇلعا 1977 جىلى قىركۇيەك ايىندا ءوز قولىمەن جازعان ءومىربايانىندا: «1901 جىلى 28 اقپان كۇنى ورال (قازىرگى باتىس قازاقستان) وبلىسى، وردا اۋدانى شوڭاي اۋىلىندا تۋدىم. اكەم ايتالى جەكسەنباەۆ پەن انام ءجاميلا جەكسەنباەۆا قاراپايىم شا­رۋا ادامدار ەدى. اكەم 1935 جىلى، انام 1959 جىلى قايتىس بولدى...» دەپتى.

قازاق گەنەرالىنىڭ ءومىر-تاريحىن كوك­تەي شولىپ ايتار بولساق، 1919 جىلى ءوز وتى­نىشىمەن ءى ۇلگىلى قىرعىز (قازاق) اتتى اسكەرى قاتارىنا قابىلدانىپ، كوپ كە­شىك­پەي ورىنبوردا اشىلعان كوماندير­لەر كۋرسىن تامامداعان. ودان سوڭ ءى قازاق كاۆالەريالىق ديۆيزيونىندا ۆزۆود باسقارادى. 1920 جىلى قازاق ولكەلىك اسكەري-رەۆوليۋتسيالىق كوميتەتىنىڭ جولداماسىمەن ماسكەۋدەگى جۇمىسشى-شارۋا قىزىل اسكەر اكادەمياسىنا وقۋعا بارادى. 1925 جىلى اكادەميا باسشىسى فرۋنزەنىڭ قولىنان ۇزدىك وقۋ بىتىرگەنى جايلى كۋالىك الادى. سوعىس جىلدارى بۇل اكادەميانى بىتىرگەن كۋرسانتتار ىشىنەن 20 ادام اسكەري ەڭ جوعارعى اتاق «مارشال» دارەجەسىنە قول جەتكىزسە، 700-گە جۋىق كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى شىعىپتى.

قازاق ولكەلىك كوميتەتى رەسپۋبليكا استاناسىن ورىنبوردان قىزىلورداعا كوشىرگەن 1925 جىلى جەكسەنباەۆ قا­زاق اكسر اسكەري كوميسسارياتىنىڭ دايىن­دىق بولىمىنە باسشىلىق جاسادى. 1928 جىلى بەلورۋسسيا وكرۋگى 37-ءشى اتقىشتار ديۆي­زياسىنىڭ 110-شى پولكىندا شتاب باستىعى قىزمەتىن اتقارا ءجۇرىپ ءبىر جىلدىق جوعارى حيميا اسكەري اكادەمياسىندا ءبىلىم الادى. وسىدان كەيىن قىزىل ارميانىڭ اسكەري-حيميا سالاسى بويىنشا بەلدى مامانىنا اينالدى.

اۋەلگى قىزمەتىن ۋكراينادا حيميا با­تالونىنىڭ كومانديرى بولىپ باستاعان ول كەشىكپەي قوسىنىن باستاپ قيىر شىعىستا ك.روكوسسوۆسكي باسقارعان ديۆيزيانىڭ قۇرامىنا قوسىلادى. ش.جەكسەنباەۆتىڭ اسكەري حيميك رەتىندەگى قارىم-قابىلەتىنە ءتانتى بولعان ك.روكوسسوۆسكي ونى پولكوۆ­نيك شەنىنە دەيىن كوتەرىپ، 1940 جىلى كا­لينيندەگى اسكەري ۋچيليششەگە باتالون كو­مان­ديرى ەتىپ جىبەردى.

كەشىكپەي سوعىس باستالدى. تۋعان ەلىنە دە­­مالىسقا كەلە جاتقان جەكسەنباەۆ سوعىس باستالعانىن پويىزدىڭ ىشىندە ەستيدى دە، اۋىلىنا بارۋدان باس تارتىپ مايدان شەبىنە تارتادى. قيان-كەسكى مايدان باستالعاندا ول باتىس مايدانى حيميالىق قورعانىس ءبولى­مى باستىعىنىڭ اعا كومەكشىسى، كەيىن ور­تا­لىق مايداندا حيميالىق قورعانىس ءبولى­مىنىڭ قىزمەتكەرى، وڭتۇستىك-باتىس مايدانى ءۇشىنشى بريانسك اسكەرىندە حيميالىق قور­عانىس ءبولىمىنىڭ باستىعى مىندەتىن ابىرويلى اتقارادى. ياعني، مايداننىڭ ناعىز قاۋىپتى جەر­لەرىندە مىندەت جۇكتەپ، العى شەپتە جۇرەدى.

زاپاستاعى گەنەرال-مايور ماحمۋت تە­لەگۋ­سوۆ ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە، سوعىس باس­تال­­عان تۇستا كەڭەس اسكەرلەرى ۇزدىكسىز شەگى­نۋمەن بولدى دا، جاۋ قولىندا قالىپ با­را جاتقان ۇلكەن قويمالاردى جويىپ جى­بەرۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. ول ءۇشىن اسا قۋات­تى حيميالىق جارىل­عىشتار قاجەت بول­دى. ءسويتىپ جەكسەنباەۆ باس­تاعان ماماندار جانارمايدىڭ ءتۇرلى قوسىندىسى تولتىرىلعان شولمەك جاساپ شىعاردى. بۇل حيميالىق قارۋ كەڭەس اسكەرلەرى ءۇشىن جاۋ­دىڭ بەتىن قاي­تارۋدىڭ بىردەن-ءبىر قۇرالى بولدى. ايتالىق 1943 جىلى 6 مىڭ تانك،
4 مىڭ ۇشاق، 2 ميلليون ادام قاتىسىپ، 49 كۇنگە سوزىلعان اتاقتى كۋرسك شايقاسىندا العاش رەت نەمىس اس­كەرىنە وسى قارۋ قولدانىلىپ، كۇيرەتە سوق­قى بەرىلدى. دىبىستىق جانە ءتۇتىندى شاش­­كالار، ارتيللەريالىق سناريادتار، مينا­لار مەن امپۋلالار تۇنگى ۋاقىتتا «ۋ-2» ۇشا­عىمەن جاۋدىڭ العى شەبىنە، قارۋ-جا­راق با­زالارىنا تاستالىپ ولاردىڭ ەسىن شى­عاردى، دەپ جازادى.

ورتالىق مايداننىڭ باس قولباسشىسى مار­شال ك.روكوسسوۆسكي شاكىر جەكسەن­باەۆ­­تى كۋرسك مايدانىندا سىڭىرگەن ەڭ­بە­گىن جوعارى باعالاپ، قازاق ازاماتى جاي­لى كەڭەس ارمياسى باس اسكەري شارۋا­شىلىق باسقارماسىنا جولداعان جاۋىن­گەرلىك مىنەزدەمەدە: «بريانسك مايدانى حيميا­لىق قورعاۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى پولكوۆنيك شاكىر جەكسەنباەۆ جولداس ساياسي ساۋات­تى، ادامگەرشىلىگى مول، جىگەرلى، ءوز بەتى­مەن دۇرىس شەشىم قابىلداي بىلەتىن تاڭ­داۋ­لى كوماندير. ءوز ىسىنە جاۋاپتى جانە جول­داستىققا ادال. قوعامدىق جانە پارتيا­لىق جۇمىستارعا بەلسەندى ارالاسادى. دەن­ساۋ­لىعى مىقتى ءارى شىدامدى»، دەپ جازىلعان.

كەيىن مارشال ك.روكوسسوۆسكي «سول­داتسكي دولگ» اتتى كىتابىندا: «ماي­دان­ بارى­­سىندا ەڭ قاۋىپتى نۇكتەلەرگە وت­قارۋ­لار­دى (وگنەمەت) جانە جارىلعىش بوتەل­كەلەردى ورنالاستىرىپ، سولداتتاردى حيميا ما­ماندارى جاساعان جارىلعىش زاتتارمەن قارۋ­لاندىرىپ، مىقتى قورعانىس شەبىن قۇر­­دىق» دەسە، كەيىنگى جىلدارى تۇلعانىڭ اسكە­ري قىزمەتى جايلى زەرتتەگەن سانسىزباي سەيتا­قانوۆ اعامىز: «مار­شالدىڭ كىتابىندا ايتىلعان جارىل­عىش بوتەلكە («بۋتىلوچنىي پارا») دەيتىن حي­ميالىق جارىلعىشتى جاساپ شىققان قازاق ازاماتى جەكسەنباەۆ بولاتىن. بۇل قوس­پانىڭ ەرەكشەلىگى تانكتىڭ زەڭبىرەك وعى وتپەيتىن شويىن تەمىردى قىزدىرىپ جىبە­رەدى ەكەن»، دەيدى.

جوعارىداعى جەتىستىكتەرىنەن كەيىن جەك­سەنباەۆتى بريانسك مايدانىنىڭ باس قول­باس­شىسى، گەنەرال-پولكوۆنيك ماكس رەي­تەر 1943 جىلى 10 مامىر كۇنى جوعارى اسكەري اتاققا ۇسىنادى. پولكوۆنيك شاكىر جەك­سەنباەۆتى باس شتاب ماسكەۋگە شاقىرىپ حيميالىق قارۋ مامانى رەتىندە ەسەبىن تىڭدايدى. ءدال ەسەپ بەرىپ تۇرعان ساتىندە راديودان اتاقتى يۋري لەۆيتاننىڭ «اسكەري-حيميا مامانى شاكىر جەكسەنباەۆقا گەنەرال-مايور اتاعى بەرىلدى»، دەگەن رۋحتى ءۇنى ەستى­لەدى. بۇل 1943 جىلى قازان ايىنىڭ 14 كۇنى بولاتىن.

نەمىس فاشيستەرى تىزە بۇككەننەن كەيىن جەكسەنباەۆ مايدان دالاسىن حيميالىق قارۋ قالدىقتاردان تازارتۋ ىسىنە اتسالىسادى. ودان كەيىن 1945 جىلى 7 قاراشا كۇنى قىزىل الاڭدا وتكەن اتاقتى شەرۋدە حيميا پول­كىن گەنەرال-مايور باستاپ ساپ تۇزەيدى. شاكىر اعانىڭ ارىپتەستەرمەن بىرگە پولك باس­تاپ شەرۋگە شىققالى تۇرعان ساتتەگى فوتوسى ساقتالعان.

سوعىستان كەيىن قازاق گەنەرالى وداق­تىڭ جوعارى اسكەري وقۋ ورىندارىندا ۇس­تاز­دىق ەتكەن. اتاپ ايتساق، ماسكەۋدەگى ك.ۆوروشيلوۆ اتىنداعى حيميالىق شابۋىلدان قورعانۋ اسكەري اكادەمياسىندا فاكۋلتەت باستىعى، ۆ.كۋيبىشەۆ اتىنداعى اسكەري ينجەنەرلىك اكادەمياسىندا كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، اعا وقىتۋشى، سونداي-اق باۋمان اتىنداعى جوعارى تەحنيكالىق ۋچيليششەدە، ي.ليحاچەۆ اتىن­داعى ماسكەۋ اۆتوموبيل زاۋىتىنىڭ جو­عارى تەحنيكالىق ۋچيليششەسىندە ۇستاز بولعانى بەلگىلى. بۇل قىزمەتىن 1971 جىلعا دەيىن جالعاستىرادى.

قازاق دالاسىندا جاڭا زامان ورناۋىنا ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ازامات سوعىسى، ۇلى وتان سوعى­سىنا قاتىسىپ، اسكەري حيميانىڭ ماي­تالمان مامانى رەتىندە لەنين، ءتورت مارتە «جاۋىنگەرلىك قىزىل تۋ»، «وتان سوعىسى»، «قىزىل جۇلدىز»، ت.ب. وردەن-مەدالدارىمەن ماراپاتتالعان قا­زاق گەنەرالى 1988 جىلى 23 اقپاندا ومىر­دەن وزدى. ارتىندا مۇرا بولىپ 1985 جىلى جارىق كورگەن «ي گورەك دىم ۆوي­نى» («سوعىستىڭ اششى ءتۇتىنى») اتتى قۇن­دى ەڭبەگى قالدى. جالعىز ۇلى ولەگ جەك­سەنباەۆ مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتانسا، 1954 جىلى تۋعان نەمەرەسى مارينا ماسكەۋدە تۇرادى.