«سەرپىنگە» سەرپىن قوساتىن جاستار

جالپى باعدارلاما اياسىندا 6 جىل­­دىڭ ىشىندە پاۆلودار وڭىرىنە 1 مىڭ­داي ستۋدەنت ءبىلىم الۋعا كەلگەن ەكەن. بۇل كۇندەرى «سەرپىندىك» تۇلەك­تەر­دىڭ ءبىرى وتباسىن قۇرسا، ءبىرى وتان ال­دىن­داعى بو­رىشىن وتەپ ءجۇر. ال قازىرگى ستۋدەنتتەر جوعارى وقۋ ورىندارىندا قا­شىقتان وقىتۋ بويىنشا ءبىلىم الۋدى جالعاستىرۋدا. ىندەتتىڭ تارالۋى ستۋ­­دەنت­تەر ءۇشىن وقۋ ورىندارىنىڭ ەسى­گىن جاپ­تى. ياعني «سەرپىندىكتەر» دە – اۋىل­دار­ىندا.

وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ باسقار­ما­سى­نىڭ مالىمەتىنشە، «سەرپىن» باعدار­لاماسىمەن كەلگەن جاستاردىڭ بيىلعى جۇمىسقا ورنالاسۋى بويىنشا كوللەدج بىتىرگەن 129 تۇلەكتىڭ 45-ءى وڭىردە قالدى. كارانتيندىك شارالارعا دەيىن 338 «سەرپىندىك» جاس وبلىستىڭ 7 كوللەد­جىندە ءبىلىم الدى. مىسالى، 2017 جىلى 67 ستۋدەنت وقۋ بىتىرسە، ونىڭ 14-ءى وڭىردە قالدى. 2018 جىلى كەلگەن تۇلەكتەر سانى – 174 بولسا، 66-سى وسى كەرەكۋ جەرىندە جۇمىس ىستەپ ءجۇر. ال 2019 جىلى جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن 135 ادامنىڭ 62-ءسى تۇراقتادى. قازىر ء«بىلىم تۋرالى» زاڭعا ەنگىزىلگەن تولىقتىرۋلارعا سايكەس «سەرپىن» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان جاستار سول ايماقتا كەم دەگەندە ءۇش جىل مىندەتتى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس.

جالپى، 2014 جىلدان باستاپ وڭىرگە «سەرپىن» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم الۋعا وڭتۇستىك پەن باتىس ءوڭىرىنىڭ جاس­تارى ىشىندە العاشقى كەزەڭدە 50 جاس كەلسە، 2015 جىلى – 175، 2016 جىلى – 185، 2017 جىلى 200 بالا قابىلداندى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان – 258، قىزىلوردادان – 209، جامبىلدان – 32، الماتى وبلىسىنان – 4 جانە ماڭعىستاۋ وبل­ىسىنان 2 ستۋدەنت كەلدى. «سەر­پىن­مەن» كەلگەن جاستاردىڭ العاشقى لەگى قاتارىندا 65 تۇلەك قولىنا ديپلوم الدى. بىراق سوڭعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 40-قا جۋىق ستۋدەنت ءارتۇرلى سەبەپپەن وقۋىن سوڭىنا دەيىن جەتكىزە الماي، شىعىپ كەتكەن. ايتا كەتەلىك، ستۋدەنتتەرگە جاتاقحا­نا­دان تەگىن بولمە بەرىلەدى جانە وقۋ بىتىرگەن سوڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىنا كومەك كورسەتىلەدى.

سونىمەن قاتار جوبانىڭ بارلىق قاتىسۋشىسى ستيپەنديامەن جانە جولاقى تولەمى ءۇشىن 4 اەك مولشەرىندە وتەماقىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. تۇلەك­تەر­دى جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا ىقپال ەتۋ ماقساتىندا وڭىردە الەۋمەتتىك سەرىك­تەستەردى تارتا وتىرىپ، جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باس­قار­ما­سى، كاسىپكەرلەر، «جاستار باستامالا­رىن دامىتۋ ورتالىعى» وكىلدەرىنىڭ قا­تى­سۋىمەن كەزدەسۋلەر مەن «بوس ورىندار جار­مەڭكەلەرى» وتكىزىلدى.

كوللاجدى جاساعان امانگەلدى قياس، «EQ»

ءبارى جاقسى-اق. دەگەنمەن باسقارما بەرگەن مالىمەتتەر ءار جەردە ءارتۇرلى، بىرىندە كوللەدجدەردە 338 ستۋدەنت دەسە، بىرىندە 399 ستۋدەنت ءبىلىم الۋدا دەلىنەدى. قاعاز بەتىندە ء«جۇزىپ جۇرگەن» سانداردان شاتاسىپ قالاسىڭ... ءيا، «سەرپىندىك» جاس­تار­دىڭ 70 پايىزعا جۋىعىنىڭ پاۆ­لو­دار وبلىسىنا تۇراقتاماعانى راس. جاس­تارعا ءۇي الۋ قيىن ەكەنى تۇسىنىكتى. سول­تۇستىكتىڭ سۋىعى تاعى بار.

– س.تورايعىروۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم الدىق. قىزىق بولعاندا، قازاقشا سويلەي المايتىن وقىتۋشىلار ءدارىس وقيدى. ولار تۇسىنبەسە دە قازاقشا جاۋاپ بەرەتىنبىز. كافەدرالاردا قازاقشا بىلمەيتىن وقىتۋشىلار از ەمەس، – دەيدى ستۋدەنتتەر.

بۇل – شىندىق. ۋنيۆەرسيتەتتە قازاق تىلىندە ءدارىس وقيتىن وقىتۋشىلاردىڭ از ەكەنى ۇنەمى بايقالادى. وقۋ ورنىن بىتىر­گەن بۇل تۇلەكتەردەن سوندا قانداي بىلىك­تى مامان شىعادى؟ وقىتۋشىلاردا ءبىلىم الۋعا كەلگەن ستۋدەنتتەرگە دەگەن قولداۋ از ەكەنى وسىدان-اق كورىنەدى. ياعني باعدارلاماعا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ نارىق تالابىنا ساي مامان دايارلاي ال­ما­ۋى، قاجەتتى ينفراقۇرىلىمنىڭ بول­ماۋى، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جاس ماماندار­دى جىلى قابىلدامايتىنى كەرى اسە­رىن تيگىزدى. ءتىپتى «سەرپىنگە» بولىنگەن گرانت­تار­دىڭ وبلىستاردا يگەرىلمەي قال­عان مىسالدارى دا ايتىلا باستادى. ەكىن­شىدەن، «سەرپىن» جوباسى قارايتىن «ەڭ­بەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى مەن ء«بىلىم تۋرالى» زاڭنىڭ اراسىنداعى قاي­شى­لىقتار ماسەلەسىن دە قايتا قاراۋ كە­رەك شىعار.

بۇعان دەيىن وبلىس اكىمدىگى «ستۋ­دەنت­­تەر وڭتۇستىكتەن اتا-انالارىن وب­لىس­قا كوشىرىپ اكەلسە، وندا «نۇرلى ەرتىس» جوباسى اياسىندا پاتەر الۋعا مۇم­­كىندىك بەرەمىز، جۇمىس ىستەۋگە قالعان جاس­تاردى ءبىر جىل بويى تەگىن جاتاق­حانامەن قامتاماسىز ەتەمىز» دەپ قىزىق­تىرعان-دى. بۇل ماسەلە قازىر ايتىل­مايدى. سوندىقتان «سەرپىن» باعدار­لا­­ماسىنىڭ ناۋقاندىق شارا رەتىندە قا­ل­عانى راس. ال جاستاردى باسپانا، جۇ­مىس جانە الەۋمەتتىك قامتۋ ماسەلە­لە­رى تولعاندىرادى.

ارينە، وڭىردە قالىپ، ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاستار دا بار. ۋسپەن اۋدانىنىڭ گاليتسكوە اۋىلىنا كوللەدج بىتىرگەن 7 جاس مامان كەلدى. كاسىپكەر ا.كاسيتسىن باسقاراتىن شارۋاشىلىقتا جاستارعا ءۇي بەرىلدى، جۇمىس بار، تابىس جاقسى. بۇعان قوسا، ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان «ەڭبەك» مەملە­كەت­تىك باعدارلاماسىنىڭ «تۇر­عىن­داردى جۇ­مىسقا ورنالاستىرۋعا ىقپال ەتۋ جانە ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ موبيل­دىلىگى ارقى­لى ەڭبەك نارىعىن دامىتۋ» كىشى باع­دار­لا­ما­سى اياسىندا تۇرعىن ءۇيدى جالعا الۋ جانە كوم­مۋن­ال­دىق قىزمەتتەردى تولەۋ بويىنشا شى­عىنداردىڭ ورنىن تول­تىرۋعا ماتەريال­دىق كومەك كورسە­تى­لە­دى.

وبلىس ورتالىعىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىندا دا وسى باعدارلامانىڭ قاتىسۋشىلارى بار. س.تورايعىروۆ ۋني­ۆەر­سيتەتىندە «سەرپىن» بويىنشا ءبىلىم الۋ­شىلاردىڭ سانى 541 بولسا، مەم­لەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەت­تە وڭتۇستىكتەن كەلگەن 661 جاس وقيدى. بىراق تاعى دا سول جاعداي: قوس ۋنيۆەرسيتەتتىڭ دە تۇلەكتەرى وڭتۇستىككە قايتا ورالدى. بۇل ءتورت-بەس جىل بۇرىن بولسا، قازىرگىدەي ىندەت تاراعان كەزدە اتا-انالاردىڭ ۇل-قىزدارىنا ءتىپتى الاڭدايتىنى بەلگىلى. ولار ديپلوم العان سوڭ قايدا بارارلارىن بىلمەيدى. اعايىن-تۋىس تاعى جوق. پاتەردى جالعا الۋ قىمبات.

باس­قار­ما­نىڭ مالىمە­تىنشە،­ كوللەدج­­­دەردە وقيتىن «سەرپىندىك» ستۋدەنتتەرگە اي سايىن 16 579 تەڭگە شاكىرتاقى، ۇيىنە بارۋ ءۇشىن جىلىنا ەكى رەت 4 اەك كولەمىندە اقى، ياعني 9 620 تەڭگە، ءبىر رەت­­تىك تاماقتانۋ اقىسى بەرىلەدى. جال­پى، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن ءبىر ستۋ­دەنت­كە جىلىنا 690،62 مىڭ تەڭگە بولى­نە­دى. «سەرپىن» باعدارلاماسى بو­­يىنشا كەلگەن ستۋدەنتتەر وقۋىن بىتىرگەن سوڭ 3 جىل جۇمىس ىستەمەي، كەرى قايتسا، مەم­لە­كەت­تىك گرانتتىڭ اقىسىن قايتارۋى ءتيىس دەلىندى. بىراق بۇعان دەيىن وقۋعا تۇسكەندەرىندە وسى مىندەتتەمەلەر بەل­گى­­لەن­­گەن قانداي دا ءبىر قۇجاتتارعا قول قويىل­ماعان دا سەكىلدى. «سەرپىن» باع­دار­لا­­ماسى وقۋعا ءتۇسۋدىڭ وڭاي جولى ەمەس پە؟ تۇلەكتەردىڭ تۇراقتاپ قالۋى ءۇشىن قۇ­­جات­تىق نەگىزدە تاراپتار اراسىندا قول قويىلعان شارتتار قاجەتتىگىن ەندى تۇسىن­­گەندەيمىز. ويتكەنى «ديپلوممەن – اۋىل­عا!» باعدارلاماسىمەن اۋىلعا بارعان تۇ­لەك­تەر مىندەتتى تۇردە ءۇش جىل جۇمىس ىستەيدى. ايتپەسە، مەملەكەت تارا­پىنان بەرىلگەن تولەماقىلارىن قاي­تا­را­دى.

باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى س.الياقپاروۆانىڭ ايتۋىنشا، العاشقى جىلدارى «سەرپىندىكتەر» پەداگوگيكالىق ما­مان­دىقتارعا عانا وقىتىلسا، قازىر بۇل قاتارعا تەحنيكالىق جانە اۋىل شارۋا­شىلىعى ماماندىقتارى قوسىلدى. اري­نە، جاستاردىڭ تەحنيكالىق، كاسىپ­تىك ءبىلىم الاتىنى قۋانتادى. ءسوي­تىپ، ءار وڭىردەن كەلگەن ستۋدەنتتەر «سەرپىن» باع­دار­لاماسى ارقىلى ەڭبەك نارى­عىن­دا­عى سۇرانىسقا يە ما­مان­دىق­تار­عا دايارلانۋدا. ياعني ستۋدەنت جاستار وندىرىستىك-تەحنيكالىق، كاسىپتىك سالالارعا قاراي بەيىمدەلۋدە. مىسالى، تەحنولوگيالىق كوللەدجدە – 62، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كوللەدجىندە – 77، حيميا-مە­حا­­نيكالىق كوللەدجىندە – 35، اقسۋ جو­عا­رى كوپسالالى كوللەدجىندە 47، اگ­رار­لىق يننوۆاتسيالىق كوللەدجىندە – 96، ءتۇستى مەتاللۋرگيا كوللەدجىندە – 45، مونتاجداۋ كوللەدجىندە 37 ستۋدەنت ءتۇرلى ماماندىقتى يگەرۋدە. باسقارمانىڭ كاسىپتىك جانە تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ ءبولىمىنىڭ مامانى سامال ابازوۆانىڭ ايتۋىنشا، تۇلەكتەردىڭ كەيبىرى ء«سۇت» اق، «ساعىپ» جشس، مويىلدى شيپاجايى سەكىلدى جەكە كاسىپورىنداردا ءوز ماماندىقتارى بويىنشا جۇمىس ىستەۋدە. بىلىمدەرىن جوعارىلاتۋ ماقساتىندا ۋنيۆەرسيتەتكە قايتا تۇسكەندەرى دە بار.

– جاستاردىڭ تۋعان وڭىرلەرىنە كە­تۋى­نە باسپانانىڭ جوقتىعى سەبەپ، – دەيدى ساۋلە الياقپاروۆا. – تۇ­لەك­­تەردى جەرگىلىكتى جەردە قالدىرۋ ماق­سا­تىندا كوللەدجدەردىڭ اكىمشىلىگى جۇ­مىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باع­دارلامالار باسقارماسى، جاستار باس­تامالارىن دا­مىتۋ ورتالىعىنىڭ وكىلدەرىمەن، كاسىپ­­كەر­لەر جانە «جاسوتاندىقتارمەن» بىر­نەشە رەت كەزدەسۋ وتكىزىلدى. جالپى، «سەر­پىن-2050» جوبا­سىنىڭ ماقساتى – وڭتۇستىك وبلىس­تاردىڭ جاستارىنا سولتۇستىك وڭىر­­لەر­دەگ­ى جوعارى وقۋ ورىندا­رىن­دا ءبىلىم الۋعا، جۇمىسقا ورنالاسۋعا جاع­داي جا­ساۋ ەدى. بۇعان جەرگىلىكتى جەر­دە­­گى ۇل­كەن­دى-كىشىلى اكىمدەردەن جەت­كى­لىكتى قام­­قور­لىق، ناقتى نازار بولمادى. ەكىن­­شىدەن، «سەرپىندىكتەردىڭ» سولتۇستىك وڭىر­­لەرگە كەلۋى وڭىردە بوس قالىپ بارا جاتقان اۋىلدارعا ەل قوندىرۋ، ۇلتتىڭ بولاشاعى، قازاقتىڭ دەموگرافيالىق ءوسىم ماسەلەسىنە سەپتەسەدى. وڭتۇستىك جاس­تا­رى سولتۇستىك وڭىردە قازاق ءتىلىنىڭ تىلدىك ورتاسى قالىپتاسۋىنا دا سەرپىن اكەلەرى ءسوز­سىز. بۇل دا ءسوز جۇزىندە قالدى. بوس اۋىل­دار سول كۇيى بوس قالۋدا...

پاۆلودار وبلىسى