قاپاستاعى قارسىلىق

ماسەلە، ىشكى رۋحتىڭ بوستاندىعىندا دەر ەدىك. وسىندايدا قاراڭعى قاپاستا جا­تىپ-اق قارا باسىنىڭ قامىن كۇيتتەمەي، قارا قالامىنا ادال بولعان الاش ارىستارى ەرەكشە ەسكە تۇسەدى. قارسى شاپقان جاۋمەن قاسىق قانى قالعانشا كۇرەسىپ وتكەن ەسىل ەرلەردىڭ سول قايسار رۋحى ۇلتتى بيىك مىن­بەرلەرگە شاقىردى. ەلدىك مۇراتتىڭ ەڭ­سەسىن بيىكتەتكەن سول تۇلعالار ۇلت كەلبەتىن ۇر­پاق الدىنا الاسارتپاي الىپ شىقتى. سول قاي­راتكەرلەر قازاق جانىن وت پەن سۋعا تۇسىرمەي، سۋىق قولداردىڭ سويىلىنان قورعاي ءجۇرىپ ازاپتى عۇمىرلارعا باستارىن تىكتى. جالپى ايتپاعىمىز بۇل ەمەس تە شىعار، دەگەنمەن ادام­نىڭ ىشكى تىرەگى ونىڭ رۋحاني بايلىعى ەكەنىن ءار كەز قايتالاپ تۇرعانىمىز دۇرىس.

قازاق دالاسىنىڭ قانشاما بولىگىن الىپ جاتقان قارلاگ-تا كوبىنە ونەر ادامدارى قا­ماۋدا بولعانى تاريحتان بەلگىلى. تەك ولار عانا ەمەس، قارالى ءتىزىمنىڭ قاتارىندا سەر­گەي ەسەنيننىڭ بالاسى، بەيىمبەت ءماي­لين­نىڭ جارى دەپ كەتە بەرەتىن قالام قايرات­كەرلەرىنىڭ تۋعان-تۋىستارىنا دەيىن تار زىنداندارعا جاپپاي توعىتىلىپتى. الايدا سول ادامداردىڭ ەشقايسىسى قانداي قيىن تاعدىرعا تاپ بولسا دا وزدەرىنىڭ ىشكى مەنىن وزبىر جۇيەگە وڭاي جەڭدىرە سالعان جوق. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تۇزەتۋ لاگەرلەرىنىڭ تىكە­نەك سىمدارى تالانتتاردىڭ تاعدىرىنا توس­قاۋىل بولعانىمەن، ونەرى مەن ورەسىنە ەش­قانداي كەدەرگى كەلتىرە المادى. ارينە، ساڭ­لاقتاردىڭ، كۇيشىلەردىڭ، قىلقالام شەبەر­لەرىنىڭ، شايىرلار، جازۋشىلاردىڭ، عالىم­داردىڭ قىمبات ومىرلەرى قىلبۇراۋ مەن وكسىكتە وتكەنى وتە وكىنىشتى. بىراق ولاردىڭ كوز جاسى جانارلارىنان ەمەس، كوكىرەكتەرىنەن سورعالايتىن ەدى. ادىلدىك ءار كەزدە ءوز بيىگىنەن الاسارمايدى عوي، ولاردىڭ تاس قابىرعالاردا تۋعان شىنايى تۋىندىلارىن ءالى كۇنگە دەيىن جاس ۇرپاق جاتقا بىلەدى.

بۇل دەگەنىڭىز – توتاليتارلىق جۇيە تۇل­عانى تۇتقىنداعانىمەن، تۋىندىلارىن تەمىر تورعا توعىتۋعا قاۋقارلارىن جەتكىزە الما­عانىن كورسەتەدى. ەگەر ساياسي جۇيە سول ونەر تارلاندارىن ءتۇپ تامىرىمەن جويا العان بولسا، ولاردىڭ جاۋھار جىرلارى دا بىزگە جەتپەگەن بولار ەدى. بۇعاۋدا بۇلقىنعان ارىستان ەر ءماديدىڭ، بىربەتكەي ءيمانجۇسىپتىڭ ولەڭدەرىن بۇل كۇندە كوبى جاتقا ايتادى.

اباقتى قاتار-قاتار بولادى ەكەن،

ىشىنە جاقسى، جامان تولادى ەكەن.

ىشىنە اباقتىنىڭ كىرىپ بارساڭ،

كوڭىلىڭ سۋ سەپكەندەي بولادى ەكەن، – دەپ ولەڭدەتۋىمىزدىڭ ار جاعىنان سىنباعان رۋح پەن قايسار مىنەزدى بايقاماۋ مۇمكىن ەمەس.

الايدا مۇنىڭ ءبارى تەك تەڭدىكتى اڭساعان تەگەۋرىندى تۋىندىلار دەپ تە بىرجاقتى ايتپاس ەدىك. ونىڭ ار جاعىندا ادامدىق نەگىزدى جوعالتپاۋ ءۇشىن جازىلعان جىرلاردىڭ دا ىستىق جالىنى جانىڭدى شارپىپ وتەتىنىن سەزەسىڭ.

سوناۋ قارلاگ-تىڭ قارالى جىلدارىنداعى تۇتقىندار ايتقان مىنا ءبىر ديالوگتى بىرگە وقيىقشى. اڭگىمە بەلگىلى جازۋشى ەكاتەرينا گينزبۋرگ پەن قالامگەر كاميل يكراموۆ اراسىندا بولىپتى.

ە.گينسبۋرگ: – بىلەسىز بە! كاميل، ءسىز نە­گە ولاي ايتاسىز؟ ءبىزدىڭ لاگەردە بىردەڭە ۇيىم­­داستىرعاندا، ءبىر تۇتقىن ايەل – كنيا­گينيا ۋرۋسوۆا ايەلدەرگە: «ەۆرەيلەر ۆاۆي­لون تۇتقىنىندا وتىرعاندا، قالاي ءان ايتا­سىڭدار؟» دەگەندە، ولار جۇمىس ىستەيمىز، بىراق ەش­قاشان ءان ايتپايمىز دەگەن ەدى.

ك.يكراموۆ: – ەۆگەنيا سەمەنوۆنا، سۇيكىم­دىم، ءسىز ءوتىپ كەتكەن نارسەنى نەگە وسىلايشا پايىمدايسىز؟ ءبىز مۇنى ولار ءۇشىن جاساعان جوقپىز، ولاردىڭ كوڭىلىن كوتەردىك دەپ تە قابىلداماعان ەدىك. ءبىز مۇنى، ەڭ الدىمەن، ءوزىمىز ءۇشىن جاسادىق. بۇل ءوزىمىزدى ساقتاپ قالۋدىڭ ۇلى جولى بولعانىن ناقتى ايتا الامىن. ونەرمەن اينالىسقان سول ادامدارعا راحمەت، – دەپتى.

كەيدە ازاماتتىق كوزقاراسىڭدى بيىك مىن­بەرلەردە ايعايلاپ ايتۋ مىندەتتى ەمەس. ءتانىڭىز تاپتالىپ جاتسا دا، جانىڭىز جانىشتالماۋى كەرەك. ونى سوناۋ قاتاڭ جۇيەنىڭ قىسپاعىندا ءجۇرىپ-اق ۇلت مۇددەسى ءۇشىن، ۇرپاق قامى ءۇشىن تار قاپاستا قابىرعالارىندا دۇنيەگە كەلگەن ءتۇرلى ونەر تۋىندىلارىنان بايقايمىز. تۇرمەدە تۋعان تۋىندىلاردان شەكسىز ساعىنىشتى، ىشكى جان ايقايدى، ادامي رۋحتى، جويقىن قارسىلىقتى البەتتە سەزەتىنىمىز دە سوندىقتان.