اشىققان قىران وقيعاسى

بىردە اتاقتى قۇسبەگى جالايىر شورا بۇركىتشىلىككە كوڭىلى اۋىپ جۇرگەن بارلىق جاستى جيناپ الىپ، ولاردىڭ قولىنداعى قۇستارىنا جەم بەرگىزبەي ابدەن اشىق­تىرتىپ، ۇلكەن كولدىڭ جيەگىنە الىپ كەلەدى. كول جاعاسىنا سەمىز تۋ بيە سويدىرىپ، قىزىل ەتىن جايراتىپ تاستايدى دا، اشىققان قۇستاردى اياقباۋىنان بوساتىپ ەتكە جىبەرتتىرەدى. وزدەرى تاساعا تىعىلىپ قالادى.

قىزىلعا ۇيمەلەگەن قول بۇركىتتەردى كوكتە ءجۇرىپ كوزى شالعان ءتۇز قۇستارى  ۇشىپ كەلىپ، دايىن تۇرعان ەت پەن مايدان قىلعىتىپ جۇتا بەرەدى. قۇستار ابدەن تويىپ جەمساۋى قامپيعاندا، تاسادا وتىرعان ادامدار شورانىڭ ايتاق­تاۋىمەن ايقايلاپ تاپ بەرەدى. ەتكە تويعان ءتۇز بۇركىتتەر كوتەرىلىپ ۇشا ال­ماي­دى. توپ ادام ولاردى تالاسا-تار­­ماسا ۇستاپ الىسادى دا، شوراعا سىنات­قىزادى.

سوندا شورا: – مىناۋ جاپالاق سارى جالپاق باستىڭ تۇقىمى، بۇل قىران ەمەس، – دەپ بىرنەشەۋىن بوساتتىرادى دا، قالعان بۇركىتتەرگە تەسىلە قاراپ: – مىناۋ قاندى كوزدىڭ تۇقىمى، مىناۋ قاۋسىرما قارانىڭ تۇقىمى، ال اناۋ اقيىقتىڭ تۇقىمى، – دەپ اداقتاپ ايتىپ، سىنعا تولعاندارىن قۇسبەگىلەرگە ۇلەستىرىپ بەرىپتى.

قۇستىڭ سىنىن شورانىڭ وزىندەي بىلە­تىن قىزى بولىپتى. ونى ءبىر جىگىت­كە ۇزاتقان ەكەن. بىردە كۇيەۋ جىگىت ايەلىنە:

– اتاما امانداسا بارىپ ءبىر قۇس الىپ كەلەيىن، – دەپتى. ايەلى وعان:

– قانداي قۇس الاسىڭ؟ كۇيەۋى:

– اتامنىڭ بەرگەن قۇسىن الامىن دا، – دەگەندە:

– قۇستىڭ ءبارى-بىردەي ەمەس، اكەمنىڭ قۇس ۇستايتىن ارناۋلى ءۇيى بار. وندا نە سەكىلدى بۇركىت بايلاۋلى تۇرادى. سەن قۇس سۇراعاندا اكەم سول ۇيگە باستاپ بارىپ، «قالاعان قۇسىڭدى ال!» دەيدى. سەن ەسىك جاقتاعى ەكى كىشىلەۋ بۇركىتتىڭ بىرەۋىن ال، – دەپ ءتۇسىندىرىپ قويا بەرەدى.

كۇيەۋ جىگىت اتاسىنىڭ ۇيىنە بىرەر كۇن ايالداپ قايتار كەزىندە بۇيىمتايىن ايتادى. شورا وعان بۇركىتتەرىن كورسەتەدى. ج­ىگىت ايەلىنىڭ ايتقانىنى بويىنشا بو­سا­عاداعى كىشىلەۋ بۇركىتتىڭ بىرەۋىن سۇرايدى.

شورا ايتادى: – بالام-اۋ، سونشا ۇلكەن­دەرى تۇرعاندا كىشكەنە بۇركىتتى سۇراعانىڭ قالاي؟ – دەيدى. كۇيەۋ بالا قيىلىپ تۇرىپ الادى. شورا: – بەرسەم بەرەيىن، بىراق ساعان ايتارىم بار، تاماعىن تويدىرىپ ۇستا، اش قالماسىن، – دەپ قۇستى ۇستاتىپ، جولعا سالىپتى.

كۇيەۋ جىگىت بۇركىتتى الىپ كەلگەن سوڭ باپتاپ، اڭ قاقتىرىپ، قانجىعاسى ماي­لاندى. ءبىر كۇنى جىگىت سىرتقا شىعىپ كەتىپ، قۇسى ءبىر تالاي كۇن جەم جەمەي اش قالادى. اتاسىنىڭ امانات ءسوزى ەسىنەن شىعىپ كەتەدى. ۇيىنە كەلىپ بۇر­كىتىنە قاراسا، ول شابىت تىلەپ وتىر ەكەن. تىلەنىپ بولماعان سوڭ توماعاسىن سىپى­رىپ قويا بەرەدى. بۇركىت اسپاندا ەمىن-ەركىن ايلانىپ، جەردەن ىلەرلىك ەشتە­ڭە كورىنبەگەن سوڭ اشۋلانىپ، كوكتەن تومەن قاراي سورعالاپ كەلىپ، يەسىنە تۇسەدى. اش قىران ونى شەڭگەلدەپ قاتتى قىسىپتى. ماڭايداعى ادامدار كەلىپ جىگىتتى بۇركىتتىڭ شەڭگەلىنەن ارەڭ قۇتقارىپتى.

بۇل وقيعانى ەستىگەن شورا جايدى بىلمەككە كەلەدى دە، يەسىنە تۇسكەن بۇركىتكە قاراپ وتىرىپ، كۇيەۋ بالاسىنا:

 – ايتقانىمدى نەگە ورىندامايسىڭ؟ – دەپ زىكىپتى. بۇل قۇس وتە اقىلدى حايۋا­ن ءبىر كەمشىلىگى كەكشىل، سەن تاماق بەرمەي اشىقتىرىپسىڭ، سوعان وشىگىپ وزىڭە تۇسكەن ەكەن، ەندى ساعان بۇل قۇس بولمايدى، – دەپ، ءوز قولىمەن تاماققا تويدىرىپ، سىلاپ-سيپاپ الىپ قايتىپتى.

جاۋمەن شايقاسقان سارى قۇس

شىڭجاڭ-التاي ولكەسىنىڭ باركول ايماعىندا كارىمىش دەيتىن قۇسبەگى وتكەن. ونىڭ ەلگە ايگىلى «سارى قۇس» اتتى قىران بولىپتى. ول قاراقۇيرىق، ارقار سياقتى دالانىڭ قوڭىر اڭدارىندا الا بەرەدى ەكەن. سودان بولىپ تۇياعىنان دا ايىرىلىپتى. كارىمىش قۇسىنىڭ سىنعان تۇياقتارىنىڭ تۇعىلىنا ساقينالاتىپ قولدان جەزتۇياق جاساپ سالدىرىپتى.

ءبىر جىلى ەل ويتاۋدىڭ كوك ادىرىنان تۇلكى بەينەلى ءبىرتۇرلى اڭ كورگەندىگىن اڭىز ەتەدى. بۇل اڭ اقشا قاردىڭ بەتىندە قاشىپ بار جاتقاندا ەكەۋ بولىپ ساعىمدالىپ كورىنەدى دە، بۇركىتتىڭ كوز جانارى جىعا ايىرا المايدى ەكەن. نەبىر قىران بۇركىتتەر ونى الا الماپتى. شۇيىلگەن قۇس وعان ەمەس ساعىمىنا ءتۇسىپ، جەر سيپاپ قالىپ قويا بەرىپتى.

مۇنى ەستىگەن كارىمىش قۇسبەگى بۇر­كىتىن باپتاپ، العاشقى قاردا وسى اڭنىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، اقىرى الدىرىپتى. بەل­گىسىز اڭدى تۇمسىعىنان كوتەرسەڭ ءجۇنى قۇيرىعىنا قاراي، قۇيرىعىنان كوتەرسەڭ ءجۇنى باسىنا قاراي توگىلىپ تۇراتىن تاڭعاجايىپ جانۋار ەكەن. كارىمىش بۇل اڭدى قوبدانىڭ كۇنگەي بەتىن بيلەپ تۇرعان تورعاۋىت تورەسى لامجاعا تارتۋ ەتەدى. ريزا بولعان تورە: «مىناۋ جاننات دەگەن اڭ. بۇل قارا جاننات، قىزىل جاننات دەپ ەكىگە بولىنەدى. مىناۋ قىزىل جاننات ەكەن» دەپ، قارىمتاسىنا ءجۇز وعى مەن ءبىر مىلتىق جانە قۇلا جورعا اتىن قوسىپ تارتۋ ەتىپتى.

بىردە قۇسبەگى بۇركىتىن كوتەرىپ كەلە جاتىپ، يەن قۇمدا قونىپ جاتقان كەر­ۋەنگە كەز بولادى. بۇلار قىتايدىڭ ىشكى ولكەسىنە ساۋدا جاساۋعا كەتىپ بارا جاتقان ۇكىمەت كىرەسى ەكەن. قۋ دالادا ساپ ەتە تۇسكەن قۇسبەگى مەن قۇستان قورىققان ساقشىلار وعان وق اتادى. كارىمىش اتى­نىڭ باسىن بۇرىپ تۇرا قاشادى. بىراق ونىڭ جاۋىرىنان وق ءتيىپ، جاراقاتى اۋىرلاپ، اۋىلىنا جەتە الماي دالادا قازا تابادى. بۇركىت يەسىسىڭ ءولى دەنەسىن قۇسى يت-قۇسقا جەگىزبەي ءبىر اپتا كۇزەتەدى. ەش حابار بولماعان سوڭ ءوزى ۇشىپ كەلەدى دە، ءبىر اينالىپ قايتا ۇشىپ كەتەدى.

 قۇسبەگىنىڭ بالالارى ۇشقان قۇستىڭ باعىتىمەن ءجۇرىپ اكەسىنىڭ سۇيەگىن تاۋىپتى. كوپ كەشىكپەي ەل ۇركىپ گانسۋگە اۋعاندا، كارىمىشتىڭ بالالارى سارى قۇسقا ءبىر قوي سويىپ بەرىپ، جۇرتقا قال­دىرىپ كەتكەن ەكەن. بىراق ول كوك اسپاندا قالىقتاپ كوشپەن ىلەسىپ وتىرادى. ارادا بىرنەشە كۇن وتكەننەن كەيىن قاشقان ەلدى جاۋ ۇشاقتارى بومبىلايدى. وسى الەم-تاپىرىق شايقاستا سارى قۇس بەيبىت ەلدى بومبالاعان ۇشاققا ۇمىلعان ەكەن. جاۋ ۇشاعىمەن شايقاسقان بۇركىتتى تاۋ بوكتەرىنە بەكىنگەن ەل كوزبەن كورەدى.

قاق بولىنگەن بۇركىت

ءحىح عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا التايدىڭ قابا ولكەسىندە ءومىر سۇرگەن كەڭتاناۋ اتتى قۇسبەگى بولىپتى. ەلدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، كەڭتاناۋ قىران قۇستىڭ ءتىلىن بىلەدى ەكەن. ول كىسى قانشا قۇس ۇستاپ، باپتاعانىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋ ەلگە اتى شىققان قىران سارى دەگەن اتاقتى قۇسى بولىپتى. بۇل قۇس تۇلكى، قارساق قانا ەمەس، قاسقىر دا العان. سارى قۇستىڭ ارقاسىندا قوراسىنا قوي، ورىسىنە جىلقى بىتكەن ەكەن.

ءبىر جىلى قىستا كەڭتاناۋ قۇبىنىڭ قۇمىنداعى كوكسۇن تاۋىنا جىلقى وتار­لاتىپ جاتقان باقتاشىلارعا ىلەسىپ، ساياتشىلىق قۇرادى. بىردە كوكسۇننىڭ كۇنگەي بەتىندەگى قويتاستان قارا تۇلكى كورىپ، توماعا تارتسا، اككى تۇلكى تاسقا كىرىپ العىزباپتى. تاس قۋىسىنىڭ ءىشى وتە تەرەڭ بولسا كەرەك، اۋزىنا ادام بارسا تۇلكى ءارى كەتىپ، ادام الىستاسا ۇڭگىردەن باسىن شىعارىپ قاراپ تۇرادى ەكەن. شىبىق جۇگىرتسە، ۇڭگىردىڭ تۇبىنە جەتپەيدى. قازۋعا قورىم تاس، ءتۇتىن سالۋعا ۇڭگىر وتە ۇلكەن. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟

قارا تۇلكىگە بىرنەشە رەت توماعا تارتىپ العىزا الماعاننان كەيىن، ساياتشى، «اڭنان قۋلىعىمدى اسىرماسام اداممىن با؟» دەپ، قاسىنداعى قاعۋشى جىگىتكە ءبىر جەمقالتا تۇيەنىڭ قۇمالاعىن تەرگىزىپ، «سەن بار دا، تۇلكى كىرىپ كەتكەن ۇڭگىردىڭ جەلكەسىندەگى جالپاق تاسقا جاسىرىنىپ جات. تۇلكى كىرگەن ۇڭگىردىڭ اۋزىنا ىلديلاتىپ تۇيەنىڭ قۇمالاعىن قاردىڭ ۇستىمەن دومالات، باستابىندا ءىننىڭ اۋزىنا جاقىن، جايلاپ دومالات، تۇلكىنىڭ قۇلاعى قۋىستان كورىنگەن كەزدە قۇمالاقتا ۇزاتىڭقىراتىپ، قاتتىراق دومالات» دەيدى دە، ءوزى قالتارىستاعى قاقپا تاستىڭ جەلكەسىندە قىران سارىنىڭ توماعاسىن تارتىپ دايىن تۇرادى.

قاعۋشى قۇسبەگىنىڭ ايتۋى بويىنشا جاسىرىنىپ وتىرىپ قۇمالاقتى ءبىر-بىردەن دومالاتادى. كوبىك قاردى بۇلكىلدەتە دومالاعان قۇمالاقتاردى تىشقان ەكەن دەپ ويلاعان تۇلكى ۇڭگىردەن باسىن شىعارادى. وسى كەزدە قۇمالاقتى كوبىك قاردان ۇزاتىڭقىراپ دومالاتادى. ءبىر ساتتە قۇمالاققا اتىلعان اش تۇلكىنى دايىن تۇرعان قىران تاڭنان ءىلىپ، تۇمسىعىنان قايىرعان ەكەن.

كەڭتاناۋ قۇسبەگى تاعى بىردە ساياتقا شىعىپ، قۇس سالىپ جۇرسە، اپپاق قارداي ءبىر تۇلكى كەز بولىپ، توماعا تارتسا بۇر­كىتى قايتا-قايتا تۇلكىدەن اۋىپ بارىپ بوس جەرگە ءتۇسىپ قالا بەرەدى. ساياتشى مۇنىڭ سەبەبىن باستابىندا سەزە الماي، قۇسىن قالاي قايىرىپ باپتاسا دا اق تۇل­كىنى الدىرا الماي، قۇسى جەر قاۋىپ ءجۇرىپتى. سويتسە، تۇلكى شىماقاي اق بول­عان­دىقتان اقشا قارعا تۇسكەن كۇن نۇرى­مەن شاعىلىسىپ، جۇنىنەن شاعىل ساعىم تاراپ، قۇستىڭ كوزىن قارلىقتىرىپ، ۇستاتپايدى ەكەن. مۇنى سەزگەن قۇسبەگى ەرتەڭىندە قۇسىنىڭ كوزىن تۇزدى سۋمەن جۋىپ، قارلىعىن كەتىرىپ، توماعا تارتقاندا قىران اق تۇلكىنى ەكى اتتاتپاي ءىلىپ تۇسكەن ەكەن.

 * * *

ءبىر جىلدارى قار قالىڭ تۇسكەن، قاتتى ايازدى بولىپتى. كەڭتاناۋ قۇسبەگى ساۋىر تاۋىندا ساياتشىلىق قىلىپ ءجۇرىپ، كۇن ەڭكەيە ۇيىككەن قاسقىردىڭ ۇيىرىنە كەز بولىپتى. كۇن قاتتى اياز، قىران سارى دا شيرىعىپ تۇرسا كەرەك. تىلەنىپ بولماعان سوڭ اياق باۋىن اعىتقان ەكەن، تىك كوتەرىلىپ ۇشادى دا، ءۇيىر قاسقىردىڭ سوڭىندا كەتىپ بارا جاتقان ولەكشىننىڭ قۇلاق شەكەسىنەن تەبە ۇستاپتى. وماقاسا جىعىلعان قانشىق قاسقىر ارتقى اياعىمەن قاردى تەپكىلەي باستاپتى.

ءۇيىردى باستاپ بارا جاتقان ارلان قايتا بۇرىلىپ بۇركىتكە ۇمتىلعاندا، قىران سارى ءبىر شەڭگەلىن ارلانعا سالعان ەكەن. قۇلاق شەكەدەن بۇركىت بۇرگەن ەكى قاسقىر قۇيرىقتارىن سابالاپ، قۇمعا قاراي قاشىپتى. قىران سارى ەكەۋىن دە بوساتپاي قوس قاسقىردىڭ باسىنا ءمىنىپ كەتىپتى. ەكى قاسقىردىڭ باسىن قوسا شەڭگەلدەپ الىپ، رەتى كەلگەندە قاناتىن قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ كوتەرىلگەندە، ەكى قاسقىردىڭ باسى ءبىر-بىرىنە سوعىلادى ەكەن.

قۇسىنان كوز جازىپ قالمايىن دەپ الىستان قاراپ تۇرعان كەڭتاناۋ مەن قاعۋشىلار اتتارىن بوربايلاتىپ سوڭىنان شاۋىپتى. قاسقىرلار بۇركىتتى كوتەرگەن بويى توراڭعىعا كىرىپتى. كەڭتاناۋدا اتىنا قامشى باسىپ، ۇمتىلادى. جانۇشىرا قاشقان ەكى قاسقىر ءبىر تۇپ توراڭعىنىڭ ەكى جاعىنان وتە شىققاندا، بۇركىتتىڭ دەنەسى قاق ءبولىنىپ، ءبىر شەڭگەلى ارلاننىڭ، ەكىنشىسى ولىكشىننىڭ قۇلاق شەكەسىندە كەتىپتى.

ىزىنە تۇسكەن اڭشىلار ارلاندى كوپ ۇزاماي جىعىلعان جەرىنەن سوعىپ الىپتى. ال ولەكشىن ءىز جازدىرىپ تابىلماپتى. ساياتشىلار سول ماڭعا تۇنەپ، جەرگە جارىق تۇسە كەتكەن قاسقىردىڭ ءىزىن بارلاسا، كوپ ۇزاماپتى. باسى ءىسىپ، سەندەلىپ جۇرگەن جەرىنەن اتپەن قۋىپ، ۇرىپ الىپتى. قىران سارىنىڭ شەڭگەلى قاسقىردىڭ باسىندا الىنباستاي بولىپ سىرەسىپ قاتىپ قالعان ەكەن.

قۇزدان قۇلاعان قۇس

ەرتەدە زايسان ولكەسىندە اسۋباي اتتى ايگىلى قۇسبەگى، ساياتكەر، ادام وت­كەن. زايساننىڭ تىكە وڭتۇستىك-شىعىس جاعىن­دا، ۇشار باسى سارداردىڭ كۇمىس دۋىلعاسىنداي جارقىراپ، التىن ارايلى كۇن نۇرىنىڭ شۋاعىنا شاعىلىسىپ ساۋىر تاۋى تۇر. وسى تاۋدان قۇلاپ اققان جەمەنەي، ۇيدەنە وزەندەرى زايسان كولىنە قۇيادى.

ساۋىردىڭ تومەنگى سىلەمى مايقاپ­شاعايدىڭ جوعارعى شاتىندا بۇركىت ۇياسى دەيتىن بيىك قۇز بار. وسى كۇزعا جىل سايىن اتاقتى اقيىق قىران بالاپان باسادى. ءبىر قىزىعى بۇل ۇيادان ەشكىم بالاپان الا المايدى. ويتكەنى ۇيانىڭ ءۇستى ماڭگى مۇزداق تا، وڭ بەتى زاڭعار جالاما. ۇيا جالاما بەتتەگى تاس قۋىسىنا سالىنعان، استىڭعى جاعى قۇز، باس جاعى نايزا شىڭ.

قۇز ۇياسىنداعى بالاپاندى الۋ ءۇشىن اسۋباي قۇسبەگى كوپ جىل ارەكەت جاسايدى. ەش قيسىنىن كەلتىرە المايدى. ۇياعا ۇشقان قۇس بولماسا، ءتىرى پەندەنىڭ بارۋىنا جول جوق. بىراق «اڭدىعان جاۋ الماي قويماس» دەگەندەي، ابدەن دايىندالىپ، تولىق جاراقتانعان توپ، قۇزدىڭ ەتەگىندە تۇرىپ اقىلداسادى. ولار قۇزدى اينالىپ ءوتىپ، كۇن جارىم دەگەندە ۇيانىڭ جەلكەسىنە زورعا جەتەدى.

وسى جەردە ءبىر تۇنەپ بۇركىتتىڭ ۇياعا ۇشىپ كەلەتىن سۇرلەۋ – جىمىن بايقايدى. تاڭعا الاڭ-ەلەڭدە جەم ىزدەپ شىققان ۇياباساردى كورەدى. جارىقتىق ناعىز قىران ەكەن. سوناۋ كوكتەگى قۇس قاناتىنىڭ سۋىلىنان ءبارى ويانادى. سودان كۇن كوتەرىلگەن شامادا «بيسسيمياللاھ» دەپ ىسكە كىرىسەدى. الدىمەن دايارلاپ اكەلگەن بىرنەشە قايىس ارقانعا كەرەگەدەن جاسالعان ەرگەنشەكتى بايلاپ، دەنەسى جەڭىل، ارەكەتى قاعىلەز ءبىر جىگىتتى قۇز باسىنان قۇلديلاتىپ ۇياعا تۇسىرەدى. ۇيادا سارى اۋىز جالعىز بالاپان بار ەكەن. ۇياعا تۇسكەن جىگىت دايارلاپ اپارعان ات كورپەگە بالاپاندى بولەپ الىپ، قۇز باسىنداعى جىگىتتەردىڭ كۇشىمەن توبەگە امان-ەسەن شىعادى. جۇمىس ءساتتى اياقتالعانىن كورگەن اسۋباي قۇسبەگى:

– جىگىتتەر، تەزىرەك ۇيادان الىستاپ كەتەيىك، ۇياباسار ەرەكشە بالاجان بولادى. ءبىزدى كورسە ءوزىن دە، وزگەنى دە ايامايدى، – دەپ ەسكەرتەدى. كوپشىلىك ۇيادان تەزىرەك الىستاپ كەتۋدى ويلاپ، قۇزدىڭ جەلكەسىنەن تومەن قاراي ەڭكەيە بەرگەندە، ساي تاعانىنداعى وزەندى بويلاپ سۋىر كوتەرىپ كەلە جاتقان ۇياباساردى بايقاپ قالادى. ۇياباسار دا ادامداردى كورىپ، ساسقالاقتاپ ۇياسىنا قونادى. بوس تۇرعان ۇيانى كورگەندە قۇزدى جاڭعىرىپ پىشتاكتاپ شىرقىراعان كەزدە، بولۋدە جاتقان بالاپان دا شاڭقىلداپ قويا بەرەدى.

اشۋلانعان بۇركىت كوتەرگەن سۋىرىن تاستاي سالىپ، اسپانعا قاراي تىك شىرقاۋ كوتەرىلەدى، قايتا سورعالايدى. ءبىر زاۋالدىڭ بولارىن سەزگەن اسۋباي قۇسبەگى جىگىتتەرگە، «جارتاستىڭ قالقاسىنا تىعىلىڭدار» ايعايلاپ ۇلگەرەدى. ولار جالما-جان جارتاسقا تىعىلىپ ۇلگەرەدى. ءتۇيىلىپ كەلگەن ۇياباسار جارتاسقا ىق­تاعان جىگىتتەرگە تۇياعىن ىلىكتىرە الماي، قالقىپ ۇشىپ، شىرقىراپ اسپانعا قايتا كوتەرىلەدى. تاسقا ىقتاعان كوپشىلىك ۇياباساردى كوزدەرىنەن تاسا قىلماي قاراپ تۇرادى. كوك اسپانعا تىك كوتەرىلگەن ول شىرقاۋ كوككە ءبىر-اق شىعىپ جەردەگىلەرگە نۇكتە بولىپ كورىنەدى. اسۋباي قۇسبەگى، جىگىتتەرگە جارتاستىڭ قالقاسىنان شىق­پاۋدى تاپسىرادى.

ءاپ-ساتتە كوكتەن داۋىل سياقتى سۋىل­­داعان داۋىس شىعىپ، كوزدى اشىپ جۇمعانشا ەكى توپشىسىن قومداعان قىران نايزاعايدىڭ وتىنداي ءتۇيىلىپ، تومەنگە قاراي زۋلاپ كەلە جاتقانىن بايقايدى. جىگىتتەر ساسقالاقتاپ تاس قۋىسىنا تىعىلادى. تارس ەتكەن دىبىس شىعادى. قاراسا ۇياباسار جەلكە جاقتاعى جالپاق تاسقا ءوزىن ءبىر-اق ۇرعان ەكەن. وقيعانى باستان-اياق قالت جىبەرمەي باعىپ تۇرعان اسۋباي قۇسبەگى:

– جانىمىزدى مىنا جارتاس الىپ قالدى. باعانا بالاپان الىپ جاتقاندا نەمەسە انا الاڭقايدا كەزدەسكەندە، مىنا قىران ءبىرىمىزدى مەرت قىلار ەدى، – دەپتى.