جەلتوقساننىڭ باسىندا الەم جۇرتشىلىعى جۇقتىرىلعان يممۋن تاپشىلىعى سيندرومىمەن (جيتس) كۇرەس كۇنىن اتاپ وتەدى. بۇل كەسەلگە ۇشىراعانداردىڭ قاۋىپتى دەرتپەن ءومىر بويى كۇرەسۋگە ءماجبۇر بولاتىنى از جازىلىپ جۇرگەن جوق. اقتوبە وبلىسىندا 1989 جىلدان باستاپ قازىرگى كۇنگە دەيىن 457 تۇرعىننىڭ جيتس-كە شالدىققانى انىقتالدى.

قازىرگى كەزدە اقتوبە وبلىسى ەلىمىز بويىنشا وسى قاۋىپتى سيندرومعا شالدىققاندار سانى جاعىنان 14-ورىندا تۇر. بۇل جونىندە بىزگە اقتوبە وبلىسىنداعى جيتس وبلىستىق ورتالىعىنىڭ الدىن الۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ايجان جايلاۋباەۆا ايتىپ بەردى.
ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىزدىڭ قوعام وسى دەرتتىڭ بار ەكەنىن قابىلداۋعا اسا ق ۇلىقسىز. ويتكەنى مۇنىڭ قانداي جولدارمەن جۇعاتىنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. سوڭعى مالىمەت بويىنشا اقتوبە وبلىسىنداعى جيتس-كە شالدىققانداردىڭ 35%-ى – 30-39 جاس ارالىعىنداعىلار، 61%-ى – ەر ادامدار، 67%-ى – اۋرۋدى جىنىستىق قاتىناس ارقىلى جۇقتىرعاندار. بيىل ون اي ىشىندە وبلىستا تەكسەرىلگەن 43 ادامنىڭ سىناما قورىتىندىسى جيتس-ءتىڭ وڭ ناتيجەسىن كورسەتتى. بۇلاردىڭ 65%-ى – 20-39 جاس ارالىعىنداعىلار، 60%-ى – ەر ادامدار، ال جىنىستىق قاتىناس ارقىلى جۇعۋ دەڭگەيى – 88%. قازىر سپيد ورتالىعىندا جيتس-پەن اۋىراتىن 322 ادام ديسپانسەرلىك ەسەپتە تۇر. ولاردىڭ 283-ءى ۆيرۋسقا قارسى تەگىن ەم قابىلداپ جاتىر.
– بيىلعى پاندەميانىڭ قيىندىعىنا قاراماستان، وتكەن جىلدىڭ وسى ايىمەن سالىستىرعاندا وبلىس تۇرعىندارىنىڭ 16%-ى ايتۆ (ادام يممۋن تاپشىلىعىنىڭ ۆيرۋسى) بويىنشا تەكسەرۋدەن ءوتتى. ۆيچ-كە قارسى جەدەل جانە قولجەتىمدى تەستىلەۋ ادام بويىنداعى قاۋىپتى ۆيرۋستى دەر كەزىندە انىقتاۋعا، بىردەن ەم جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جيتس-كە تەستىلەۋ قۇپيالى تۇردە وتەدى. ورتالىق دارىگەرلەرى مەكەمەلەر مەن وقۋ ورىندارىندا جىل بويى ونلاين-دارىستەر وتكىزىپ، جۇرتتىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى. سەبەبى دارىگەرلەرگە ۆيرۋس جۇقتىرعان ادامنىڭ قاي جەردە جۇقتىرعانىن ءبىلۋ وتە ماڭىزدى. يممۋن تاپشىلىعى ۆيرۋسى ناۋقاستىڭ وتباسىنا، اينالاسىنداعى ادامدارعا تارالىپ كەتپەۋى ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى جۇقتىرعان ورتاسىن تەزىرەك انىقتاۋعا مۇددەلىمىز. ەگەر ۆيرۋس جۇقتىرىپ الدىم دەپ ىشتەي كۇدىكتەنگەن جاعدايدا، ۋاقىتتى سوزىپ الماي، بىردەن ورتالىققا كەلىپ ايتۆ جۇقپاسىنا سىناما تاپسىرۋى ءتيىس، – دەيدى اتالعان ورتالىق وكىلى.
ستاتيستيكادان كورىنىپ تۇرعانداي، يممۋن تاپشىلىعىنىڭ ۆيرۋسىنا شالدىعۋشىلار اراسىندا جىنىستىق قاتىناس ارقىلى جۇقتىرعاندار سانى باسىم بولىپ تۇر. بۇرىنعى ستاتيستيكادا ناشاقورلار اراسىندا كوپ بولاتىن. ەسىرتكىنى ينەمەن پايدالانۋشىلاردىڭ اراسىندا الدىن الۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزۋ ارقاسىندا، ايتۆ جۇقپاسىنىڭ تارالۋى ەداۋىر توقتاعان.
– ال يممۋن تاپشىلىعى ۆيرۋسىن جۇقتىرعان ءسابيدىڭ بويىندا ەشقانداي وزگەرىس بايقالمايدى. مۇنى تەك قان تالداۋى ارقىلى انىقتاۋعا بولادى. بالانىڭ اعزاسىنا كىرگەن ۆيرۋس پەن يممۋندىق جاسۋشا كۇرەسكە تۇسەدى. ۆيرۋس جاسۋشانى بىردەن ءولتىرىپ تاستاي المايدى، بىرتىندەپ كۇشەيە بەرەدى. ۆيرۋس جەڭە باستاعاندا عانا يممۋندىق جۇيە السىرەي باستايدى. سوندىقتان الەمدىك مەديتسينادا وسى جاسۋشانىڭ بارىنە تارالىپ كەتپەۋى ءۇشىن ۆيرۋستى قورشاپ تاستايتىن ءتاسىل قولدانىلىپ جاتىر. يممۋن تاپشىلىعى ۆيرۋسىن انىقتاۋ ءۇشىن ادام سىنامالار تاپسىرىپ، وڭ ناتيجە كورسەتسە، بىردەن ەمدەۋگە كىرىسەمىز. وسى ارقىلى ادامنىڭ اعزاسىنا ەنگەن ۆيرۋستىق جۇكتەمەنى ازايتىپ، ونى انىقتالمايتىن دەڭگەيگە تۇسىرۋگە تىرىسامىز، – دەيدى ا.جايلاۋباەۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ۆيرۋستى انىقتالمايتىن دەڭگەيگە ءتۇسىرۋ دەگەنىمىز – ۆيرۋسى بار ادامنان باسقا ادامعا جۇقتىرماۋ. سىرقات ەرتە انىقتالسا، ەمنىڭ ناتيجەلىلىگى دە زور بولادى. وسى ماقساتتا وڭىرلىك ورتالىقتىڭ دارىگەرلەرى ۆيرۋسقا شالدىعۋدىڭ الدىن الۋ ءىس-شارالارىن جوسپارلى تۇردە جولعا قويىپ كەلەدى. مۇنداعى جاڭالىق – جىنىستىق قاتىناس ارقىلى جۇعاتىن يممۋن تاپشىلىعى ۆيرۋسىنىڭ الدىن الۋ شارالارى. مىسالى جۇبايلاردىڭ ءبىرى ايتۆ جۇقپاسىن جۇقتىرعان بولسا، ەكىنشىسىنە جۇقپاۋى ءۇشىن ۆيرۋسقا قارسى دارىلەردى قابىلدايدى. وسى ماقساتتا بيىل جيتس وبلىستىق ورتالىعىندا «دوستىق» كابينەتى اشىلىپ، وندا ىندەت جۇقتىرعاندار كەلىپ، نەۆرولوگ، گينەكولوگتان دارىگەرلىك كەڭەس الىپ، ەم قابىلداۋعا مۇمكىندىك الدى. بۇل جەردە الەۋمەتتانۋشىلار دا، پسيحولوگتار دا وتىرادى.
سونىمەن قاتار ورتالىق مامانى ەسىرتكىنى ينەمەن پايدالانۋشىلار اراسىندا قانداي جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– ورتالىق دارىگەرلەرى بىرنەشە توپقا ءبولىنىپ، كۇندىزگى رەيدتەر جۇرگىزەدى، ءتىپتى ارنايى جىلجىمالى بەكەتىمىز دە بار. ءبىز ەسىرتكىگە شالدىققاندارعا پوليتسەيلەردى ەرتپەي بارىپ، ولاردىڭ پايدالانعان ينەلەرىن جيناپ الامىز، ءبىر رەتتىك قولدانىستاعى ينەلەر بەرەمىز. ارينە، جۇرتشىلىق ءبىزدىڭ بۇل ىسىمىزگە ريزا ەمەس. بىراق ناركوماندار اراسىنا پوليتسيامەن بارساق، ولار قاشىپ كەتىپ، ەكىنشى قايتىپ بىزگە جولاماي قويادى. ەسىرتكى پايدالانۋشىلاردىڭ جان-جاعىنا، وتباسىنا، تۋىستارىنا، بالالارىنا جۇقتىرۋ قاۋپى جوعارى. سوندىقتان ولاردىڭ سەنىمىنە كىرۋ ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ولاردىڭ سەنىمىنە كىرۋ دە قيىن. ءبىرىنشى رەت ۇيلەرىنە ىزدەپ بارعاندا، كوزقاراسىڭدى بىردەن بايقاپ قالسا، كەلەسى كۇنى ۇيىنە كىرگىزبەي قويۋى مۇمكىن. ولارعا سەكەم تۋدىرساق، ءوز اراسىنداعى تارالۋ جولدارىن، ورتاسىن انىقتاي المايمىز. ورتالىقتاعى الدىن الۋ بولىمىندە ەپيدەميولوگتار، سوتسيولوگتار، پەداگوگتەرىمىز دە بار. ولار مەكتەپ وقۋشىلارىمەن، ستۋدەنتتەرمەن جۇمىس ىستەپ، جىنىستىق قاتىناستا ينفەكتسيا جۇقتىرۋدىڭ سالدارى تۋرالى دالەلدى اقپارات بەرەدى. الەۋمەتتىك جەلىمەن جۇمىس جۇرگىزىپ، جۇرتشىلىقتىڭ ساۋالدارىنا تىكەلەي جاۋاپ بەرۋدى قولعا الدىق. اقتوبە وبلىستىق جيتس (سپيد) ورتالىعىنىڭ Instagram-داعى رەسمي پاراقشاسىندا ساقتانۋ جولدارى، جيتس قاۋپى تۋرالى بەينەروليكتەر سالىپ، جۇرتشىلىقتىڭ ساۋالدارىنا تىكەلەي جاۋاپ بەرىپ، «جيتس تۋرالى نە بىلەمىز؟» دەگەن تاقىرىپتا شىعارماشىلىق كونكۋرس ۇيىمداستىرامىز. ويتكەنى جۇرتشىلىق بۇل دەرتتىڭ ەمدەلمەيتىنىنە كوزدەرىن جەتكىزىپ، كەزدەيسوق جۇرىستەردىڭ كەسىرىنەن ءوز ومىرىنە ءوزى بالتا شاباتىنان سەزىنۋى ءتيىس، – دەيدى ا.جايلاۋباەۆا.
بيىل شالعاي وڭىرلەردە 13،9 شاقىرىم جول جوندەلەدى
ايماقتار • كەشە
فۋتزالدان چەمپيوندار ليگاسىنىڭ جەرەبەسى تارتىلدى
فۋتبول • كەشە
قازاقستان مەن قىتاي ەلشىلەرى كەلىسسوز جۇرگىزدى
ساياسات • كەشە
سەرگەي لاۆروۆقا ءى دارەجەلى «بارىس» وردەنى تابىس ەتىلدى
قازاقستان • كەشە
«الماتى – ادالدىق الاڭى» جوبالىق كەڭسەسى تۋرالى تالقىلاندى
ايماقتار • كەشە
الماتىدا كارانتيندى بۇزعاندارعا 3،5 ملن تەڭگە ايىپپۇل سالىندى
پرەزيدەنت • كەشە
«ورداباسىنىڭ» باس باپكەرى تاعايىندالدى
فۋتبول • كەشە
تۇركىستاندا 72 سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىسى انىقتالعان
وڭتۇستىك قازاقستان • كەشە
سپورت • كەشە
اتىراۋدا شاعىن نەسيە بەرەتىن كەڭسەنى توناپ كەتتى
ايماقتار • كەشە
موڭعوليانىڭ ۇكىمەت باسشىسى وتستاۆكاعا كەتتى
الەم • كەشە
FlyArystan ناۋرىزدا بەس جاڭا اۋەرەيسىن ىسكە قوسادى
قوعام • كەشە
ەرتەڭ بىرنەشە وڭىردە تۇمان ءتۇسىپ، قار جاۋادى
قازاقستان • كەشە
ءۇش كيىكتى سويىپ العان براكونەرلەر ۇستالدى
ايماقتار • كەشە
الاش اماناتىن ارقالاعان «اق جول»
تاريح • كەشە
تۇركيادا ەرزۋرۋم قالاسىنداعى مەكتەپكە ءال-فارابي ەسىمى بەرىلدى
رۋحانيات • كەشە
پرەزيدەنت: باستى مىندەتىمىز – ايەلدەر مەن بالالار قۇقىعىن قورعاۋ
پرەزيدەنت • كەشە
تۋعان كۇن اتاپ وتكەن ءۇش جىگىت ايالدامالارداعى اينەكتى سىندىرعان
ايماقتار • كەشە
وتاندىق تەلەۆيزيانىڭ كونتەنتى مەن ساپاسىن كۇشەيتۋ كەرەك - ا.بالاەۆا
قازاقستان • كەشە
«ورداباسى» كلۋبىنا باس باپكەر تاعايىندالدى
فۋتبول • كەشە
تۇركىستان وبلىسىندا پروكۋراتۋرا ورگاندارىنا جاڭا باسشىلار كەلدى
تاعايىنداۋ • كەشە
سايت ارقىلى تانىسقان ەر ادام تەمىرتاۋلىق كەلىنشەكتى توناپ كەتتى
ايماقتار • كەشە
1 اقپاننان باستاپ قازاقستاندا قانداي بانكنوتتار قابىلدانبايدى؟
قازاقستان • كەشە
قازاقستاندا ەت قورى جەتكىلىكتى – اشم
قازاقستان • كەشە
قازاقستاننىڭ ينجەنەرلىك اسكەرلەرىنىڭ قۇرىلعانىنا – 29 جىل
قازاقستان • كەشە
قايىرىمدىلىققا ارنالعان قوراپتاعى اقشا قولدى بولدى
ايماقتار • كەشە
اقتاۋدا ورىس تىلىندە ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەر جەتىسپەيدى
ءبىلىم • كەشە
الماتىدا ستۋدەنتتەرگە ارنالعان ەكى جاتاقحانا سالىنادى
ايماقتار • كەشە
ايەل باسقارعان قىلمىستىق توپ ۇستالدى
ايماقتار • كەشە
الماتىدا ستۋدەنتتەرگە ارنالعان 1،7 مىڭ ورىندىق عيمارات سالىنادى
ايماقتار • كەشە
قىرعىزستان ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتتى
الەم • كەشە
اسقار مامين تۇركىستان قالاسىنىڭ دامۋ بارىسىن تەكسەردى
ايماقتار • كەشە
الاياقتىق جولمەن 80 ميلليون تەڭگە العان كۇدىكتى ايەل ۇستالدى
ايماقتار • كەشە
قاسىم-جومارت توقاەۆ رەسەي ەلشىسىن "دوستىق" وردەنىمەن ماراپاتتادى
پرەزيدەنت • كەشە
شقو-دا وتكەن جىلى جەمقورلىق سانى ارتقان
قوعام • كەشە
الماتىدا اعاش قويماسىنان ءورت شىقتى
وقيعا • كەشە
قىسقى تۋريزم تابىس كوزىنە اينالىپ كەلەدى
تۋريزم • كەشە
ۇبت-2021: العاشقى كۇننىڭ قورىتىندىسى قالاي بولدى؟
قازاقستان • كەشە
«قازمۇنايگاز» 2020 جىلى قارجىلىق تۇراقتىلىقتى ارتتىردى
قازاقستان • كەشە
قاراعاندىدا اكۆامادەنيەتتى دامىتۋ ورتالىعى قۇرىلادى
ەكولوگيا • كەشە
ا.بالاەۆا: سالالىق جۋرناليستيكانى دامىتۋداعى ماڭىزدى كەزەڭ باستالادى
قازاقستان • كەشە
الماتى وبلىسىندا ەپيدەميالىق جاعداي وڭالماي تۇر
ايماقتار • كەشە
تالدىقورعاندا قوعامدىق كولىك ورتەندى
ايماقتار • كەشە
ورالدا ءدىني بىرلەستىكتىڭ زاڭسىز قىزمەتى اشكەرەلەندى
ايماقتار • كەشە
قازاقستاندىقتار eGov.kz-كە كىرە الماي جاتىر
تەحنولوگيا • كەشە
يسپانيانىڭ مادريد قالاسىندا جارىلىس بولدى
الەم • كەشە
ۇلتتىق كينو ورتالىعىنا جاڭا لاۋازىم يەلەرى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
سيرەك كەزدەسەتىن جاعداي: ماڭعىستاۋدا ەكى ايلىق بالا ينسۋلت الدى
ايماقتار • كەشە
اتىراۋدا مەديتسينالىق بەتپەردە 15 تەڭگەدەن ساتىلاتىن بولدى
مەديتسينا • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار