«بوتەن سوزبەن بىلعانسا...»

الايدا ىشكى-سىرتقى مادەنيەتىڭ مەن تاربيەڭدى جالعىز اۋىز سوزىڭمەن تارازىلايتىن تۇركى بالاسىنىڭ ءبىر بۇتاعى بىزدەر، قازاق حالقى سول ساپادان سىرعي قۇلاعالى قاشان؟ قازىردە قارا تىلدەن شىعىپ جاتقان قىزىل ءسوزدىڭ قاي قىرمانىنا قاراۋىل قويىپ ۇلگەرگەندەيمىز؟ قايتا وسى كۇنى ويىمىزعا كەلگەندى وڭدى-سولدى سىلتەپ، اۋزىمىزعا كەلگەندى ارلانباي ايتۋ ەرلىك ەسەبىنە جۇرە باستادى. بۇل – وتە قاۋىپتى ءۇردىس. بۇنىمەن ءبىز تەك ءتىلىمىزدى عانا شۇبارلاپ قويماي، ءدىلىمىزدىڭ دە ءدىڭىن تۇبىمەن قوپارىپ جاتقانىمىزدى سەزبەيمىز.

قازىردە وتاندىق تەلەارنالاردا بولسىن، راديو دەيسىز بە، سارى جاعال سايتتار بار، الەۋمەتتىك جەلىڭىز ەكىباستان، انا ءتىلىمىزدى بوتەن سوزبەن ابدەن بىلعاپ بولدى. بوتەن ءسوز دەپ سىپايىلاپ وتىرمىز عوي، بارا-بارا بوقتىق ءسوزدىڭ ءوزىن بەتىمىز شىلپ ەتپەي ەكرانداردان ەمىن-ەركىن وقي بەرەتىن بەيشارا حالگە تۇستىك. وسى كۇنى ادەپسىز سوزدەردى ادەيى العا شىعارىپ سويلەسەك قانا ايتار ويىمىزدىڭ ادىمى الىمدى بولاتىنداي، ءتىپتى ەلىرىپ العانبىز. جالپى، بۇل جۇگەنسىزدىككە جەڭىل قاراماعانىمىز ءجون. ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەتىنىن ەشقاشان ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

بۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز، شىندىقتى شىرىلداتىپ، اقيقاتتى اشىق ايتادى دەيتىن ارنالارىمىزدىڭ ءبىرى بۇرىپ ايتساڭ بوعاۋىز ءسوز شىعاتىن حەشتەگپەن حاباردىڭ اتىن قويىپ، توك-شوۋ وتكىزىپ جاتقانىنا جاعامىزدى ۇستادىق. بوياۋشى بوياۋشى دەگەنگە ساقالىن بوياپتى دەمەكشى، ەلىمىزدەگى باستى ارنالاردىڭ ءبىرى دەيتىن ارنامىز وسى ءماتىندى بادىرايتىپ بۇقارانىڭ الدىنا قالاي شىعارا سالعانىنا شىنىمىزدى ايتساق، تاڭعالدىق. ارينە، كو­گىلدىر ەكرانداعى كوتەرىلىپ وتىرعان ماس­ەلە مەن ايتىلىپ جاتقان اششى شىندىق تەرىس دەپ وتىرعانىمىز جوق. تەك، ءاپ-ادەمى ءاندى پۇشىق كەلىپ بۇلدىرگەندەي ءبىرتۇرلى بولىپ قال­عانى­مىز راس. بالا داۋى ماسەلەسىنەن باستاپ، وتباسىندا ورىن العان كەلىن مەن ەنە قارىم-قاتىناسىن ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاعان توك شوۋدىڭ بارلىق جۇمىسىن جوققا شىعارۋدان اۋلاقپىز، ارينە. تەك، بوعاۋىز ءسوز قوسپاي-اق بويىمىزداعى كەسەلدەن قۇتىلۋدىڭ باسقا جولى جوق پا دەگەن ويعا قالاسىڭ...

بۇل ماسەلەدە سونداي-اق جالعىز تەلەارنانى تومپەشتەۋگە بولمايتىن سياقتى. ونى جاساپ وتىرعان جالعىز ءبىر ادام ەمەس، حاباردىڭ جارىققا شىعۋىنا كەمى ءجۇزدىڭ ۇستىندە ءارتۇرلى مامان اتسالىسادى. ونىڭ بەر جاعىندا سول توك-شوۋعا قاتىسىپ، پىكىر ايتقان ساۋاتتى ساراپشىلار مەن ستۋديادا وتىراتىن كوزى قاراقتى كورەرمەندەر تاعى بار. ءبىزدى ەڭ اۋەلى الگى ىڭعايسىز جازۋعا وسىناۋ توپتىڭ ىشىندە ەشكىمنىڭ سىن ايتپاعانى تاڭعالدىردى. بالكىم ءبىز قاتەلەسەتىن شىعارمىز، بۇل سوزدەردىڭ سىرتىنان ەشقانداي ۇياتسىز ۇعىمنىڭ ءيىسى شىقپايتىن شىعار. بالكىم وسى ءسوزسىز ونداعى ماسەلەنىڭ ءمانىسى وڭىنان تارقاتىلمايتىن بولار. بالكىم، بالكىم...

دەگەنمەن دۇرىس ءسوزدى داۋعا يتەرە بۇرمالاپ الۋدىڭ ار جاعىندا باسقا ءبىر باقاي ەسەپتىڭ تۇرعانىن ەشكىم جوققا شىعارا قويماس. قارا پياردىڭ قانات جايعان تۇسىندا قازىنانى باسقاشا قارماپ قالۋعا ەشكىم قارسى ەمەس. الايدا اتالى ءسوزدى اتتاپ، بوقتىقتان بومبا جاساۋ ەشكىمگە وپا بەرمەسە كەرەك. بۇرالقى ءسوز كۇلۋگە جاقسى دەپ، بۇل سوزدەردىڭ ءبارىن ۇرپاققا ۇلاعاتتاي بەرسەك ەرتەڭگى كۇنىمىز نە بولاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قيىن.

جالپى، بوعاۋىز سوزدەن بولەك، ءمان-ماعى­ناسى سولعىن، تۇرمە جارگوندارىنان جۇق­قان جالاڭ، جۇتاڭ، جىلتىر سوزدەر دە اڭگىمە­مىزدىڭ تۇزدىعىنا اينالعالى قاشان؟ ولاردى ءتىپتى ءوزىمىز عانا ايتىپ قويماي، تاريحي دراما­لارداعى بيلەر مەن باتىرلاردىڭ اۋىزىنا دا اياماي سالىپ الەكپىز. «قالايسىڭ؟» دەپ قاۋقىلداسقان باتىرلارىمىز بابادان بالاعا ميراس بولعان ءتىلدى سونشالىق سۇمىرەيتەتىندەي باسىمىزعا نە كۇن تۋى مۇمكىن؟ ايتا بەرسەك، ارزان ءسوز جايلاعان اينالامىزعا يت ءسۇرىنىپ، شوشقا باتپاقتايدى.

بۇلاردان بولەك ءان ماتىندەرىندەگى اۋمەسەر­لىكتى ايتا-ايتا جاعىمىز تالدى دەۋگە بولادى. ايتۋعا ادامنىڭ اۋزى بارمايتىن بىلعانىش سوزدەردى بەتىڭە بىلش-بىلش ۇرعاندا بۇل قوعام قايدا بارادى دەپ قامىعاسىڭ... قاستارىن قىرعىزىپ، شاشتارىن جۇلعىزىپ جۇلدىز بولعان قىز-جىگىتتەردىڭ اندەرى قازىر تۇگەلىمەن الگىندەي ءسوزسىز اۋەلەمەيتىن بولعان. بۇل – اپات، بۇل – قاسىرەت. الداعى ۋاقىتتا بۇنداي بىلعانىش، بىلاپىت سوزدەرى بار حابارلاردى دا، بەينەبايانداردى دا تاراتقىزباۋعا مي­نيسترلىك مىقتاپ كىرىسپەسە، ەرتەڭ بارلىعى كەش بولادى.

ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى.

ايتۋ بىزگە پارىز، قاتە قادامنان قايتۋ وسى ىستە ولقىلىق تانىتقانداردىڭ ەنشىسىنە تيەسىلى.