– ريكاردو، ايتىڭىزشى تۋ­ريس­تىك ينفراقۇرىلىم وبەك­تى­لەرى تابيعي لاندشافتپەن قان­شالىقتى ۇيلەسۋى ءتيىس؟

– قورعالاتىن تابيعي ايماق­قا ارالاسۋ تۋرالى اڭگىمە بولعان­دا، باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى – ساۋ­لەت نىساندارىنىڭ دۇرىس ورنا­لا­سۋى. تابيعي لاندشافتى نە قۇ­رايتىنىن ءتۇسىنۋ، جەل باعىتتارى مەن وزەن اعىسىن جەتە ءبىلۋ، جال­پى پەيزاجعا نازار اۋدارۋ ما­ڭىزدى. عيمارات پەيزاجدى بۇز­باۋى قاجەت، كەرىسىنشە كوركىن كىر­گىزۋگە ءتيىس. جاقسى ارحيتەكتۋرا وسىنى ىسكە اسىرۋعا قابىلەتتى دەپ سەنەمىن.

وزگە دە ماڭىزدى ماسەلەلەر – ماتەريالداردى تاڭداۋ، قۇرى­لىستىڭ بەكىتىلگەن نورماتيۆتەرى جانە تۇراقتى ساۋلەت قاعيدات­تارىنا سايكەس كەلۋ. ۇلتتىق پارك اۋماعىندا سالىنعان عي­ما­رات نولدىك كورسەتكىشكە جا­قىن كومىرتەك شىعارۋعا ءتيىس. قۇ­رىلىس كەزىندە دە، ودان كەيىن دە فلورا مەن فاۋناعا اسەرىن ازايتۋ قاجەت. ماتەريالداردى مۇم­كىندىگىنشە لاندشافتپەن ۇيلەستىرە تاڭداپ، ءتىپتى جەرگىلىكتى ونىمدەردى قولدانعان ابزال.

– ءسىز قازاقستاندا بىرنەشە رەت بولدىڭىز، الماتى مەن ونىڭ توڭىرەگىنىڭ، ىلە الا­تاۋى­نىڭ كوركەم پەيزاجدارى­مەن تانىسسىز. ءسىزدىڭ ويى­ڭىزشا، وسى ايماقتىڭ قانداي تابيعي ەرەكشەلىكتەرىن تۋريس­تىك جەرلەردە سالىنعان عيما­راتتاردىڭ ارحيتەكتۋراسىندا كورسەتۋگە بولادى؟

– ۇلتتىق ساياباقتىڭ قۇرى­لىسى كەزىندە ءبىرىنشى ورىندا ۇلتتىق پارك جانە ونىڭ تابيعاتى بولۋى ءتيىس. ءوز ويىمدى مۋزەيدى جوبالاۋ مىسالىندا تۇسىندىرگىم كەلەدى. مەنىڭ ويىمشا، مۇرا­جايدا ەڭ ماڭىزدىسى – ونىڭ ەكسپوناتتارى، كەلۋشىلەر ءۇشىن جايلىلىق; بۇل مارشرۋتتاردى مۋزەيگە كەلۋشىلەر، ياعني ءاربىر قوناعىنىڭ ونەر تۋىندىلارىن كورۋىنە مۇمكىندىگى بار بولاتىنداي كۇيدە ويلاس­تىرۋ. كەيىنگى جىلدارى ءتىپتى عيماراتتىڭ وزىنە باستى نازار اۋداراتىنداي ەتىپ جوبالانعان مۋزەيلەر دە پايدا بولدى. مەن بۇل ءىستى قۇپتامايمىن.

ۇلتتىق پارك اۋماعىندا ور­نالاسقان عيماراتتا بولعان كەزدە، قورشاعان تابيعاتتى جانە ەرەكشە اسەرىڭىزدى ەستە ساقتاعىڭىز كەلەدى. اۋماقتا ورىن تەپكەن ساۋلەت نىسانى كوركەم بولۋى مۇمكىن، الايدا ونىڭ ءمانى – قورشاعان ورتانى ۇيلەسىمدى تۇردە تولىقتىرۋ، ۇستەمدىك ەتپەۋ جانە لاستاماۋ. جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، نىساننىڭ ورنالاسۋى ۇلكەن ماڭىزعا يە. ساۋلەت لاندشافتقا وڭ نەمەسە تەرىس اسەر ەتە الادى. جەرگىلىكتى مەكەننىڭ بارلىق تابيعي قادىر-قاسيەتىن نازارعا الىپ، ولاردى ساۋلەت جوباسىنىڭ ورگانيكالىق بولىگى ەتىپ كورسەتۋ كەرەك.

– بۇگىندە الەمدە ەكولو­گيالىق ءتۋريزمنىڭ تانى­مال­دىلىعى ارتىپ كەلەدى. ول ادەت­تەگى تۋريزمنەن قالاي ەرەك­شە­ل­ەنەدى؟ ەكوتۋريزمگە ارنايى ينفراقۇرىلىم قاجەت پە؟

– ەكوتۋريزم – كەيدە ماق­ساتقا ساي ەمەس قولدانىلاتىن ترەندتىك ءسوز. ەكولوگيالىق ءتۋريزم­نىڭ ءمانىن تۇسىنبەي، ونى تەك قىزمەتتى، ءونىمدى العا جىل­جىتۋ سيپاتىندا ايتۋ – جا­ۋاپ­سىزدىق. ەكولوگيالىق تۋريزم جەرگىلىكتى تۇرعىنداردان باستالۋى ءتيىس. ءوز تاجىريبەمدى نە­گىزگە الا وتىرىپ ايتا الامىن، جاق­سى تۋريستىك باعىت­تار – بۇل جەر­گىلىكتى تۇرعىن­دارعا ىڭعايلى جانە جايلى ورىندار. بۇل ناقتى پىكىرلەر جازىلاتىن ورىندار، ويدان شىعارىلعان اڭگىمەلەر ەمەس. ۇتىمدى برەند – ۇتىمدى ءونىم نەگىزىندە تۇزىلەدى.

ەكوتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى بىرنەشە قادامدى اتاپ وتكىم كەلەدى. بازالىق ين­فرا­قۇرىلىم شەشۋشى مانگە يە، ال ونىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى – ەكو­لوگيالىق ءبىلىم. تابيعات – بۇل ءبىز­دىڭ باستى قۇندىلىعىمىز. نە­­گە ول ەلدىڭ حالقى، قوناقتارى مەن بۇكىل عالامشاردىڭ تۇر­عىن­دارى ءۇشىن ماڭىزدى؟ كۇزە­تىلەتىن نى­سانداردىڭ شەكارالارى قايدا ورنالاسقان، ولارعا قاشان بارعان ما­ڭىزدى؟ مىنە، وسى سۇراق­تار­عا جاۋاپ ىزدەپ، ونىڭ ءمانىن ۇعىن­دىرۋىمىز قاجەت.

دەمالىس جانە تابيعاتپەن بايلانىس ءۇشىن قورعالعان اۋماقتاردى اشا وتىرىپ، قو­ناق­­تاردىڭ قوقىس قالدىر­ماۋىن قامتاماسىز ەتۋ – قي­ىن مىندەت. وعان بارىنشا جا­ۋاپ­­كەرشىلىكپەن قاراۋ جا­نە تابيعاتتى باعالاي باستاۋ ءۇشىن ادامداردىڭ ساۋاتتىلىعىن ارت­تىرۋ ابزال. وسىلايشا ءسىز ەكولوگيالىق تۋريزمگە بايىپتى قارايتىن بولساڭىز، بۇل بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ينۆەستيتسيا ەكەنىن ۇعىنا تۇسەسىز. ەكوتۋريزمگە ۇزاق­­مەرزىمدى پەرسپەكتيۆالى جو­­با رەتىندە قاراۋ كەرەك، بۇل ويىن-ساۋىق پاركى ەمەس. تابيعات قۇن­­دىلىعىن ءار ادام ءۇشىن اشا بىلگەن ءجون، سوندا ول ءوزى ءۇشىن سوي­لەي باستايدى.

– ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ەكولو­گيالىق تۋريزم الماتى­لىق­تار مەن جالپى قازاقستان تۇر­عىن­دارى ءۇشىن قانشالىقتى قا­جەت بولۋى مۇمكىن؟

– جالپى، قازاقستان مەن يتا­ليا حالقى ءبىر-بىرىنە ۇقساس. ويتكەنى ەكى ەلدىڭ ازاماتتارى دا وتباسىلىق ۇستانىم مەن تا­بيعاتقا جاقىندىقتى ەرەكشە باعالايدى. سوندىقتان دەمالىس كۇندەرى كوبىسى ءوزىنىڭ ۇلكەن جول تالعامايتىن كولىكتەرىمەن تاۋعا قاراي بەت الادى، كەز كەلگەن اۋماقتا تاعام دايىنداپ، سەرۋەندەگەندى جاقسى كورەدى. الاي­دا كوبى تابيعاتقا كەلگەندە تازالىقتى مۇلدەم ۇمىتىپ كەتەدى. ياعني قوقىستى وزىمەن بىرگە قايتا الىپ كەتۋدىڭ ورنىنا، وتىرعان جەرىنە تاستاپ كەتەدى. مۇنداي جاعداي يتاليا حالقىنا دا جاقسى تانىس. دە­گەنمەن Guardia Forestale ورمان پوليتسياسىنىڭ كۇشىمەن ەكو­لوگيالىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ارقاسىندا جاعداي جاق­ساردى. قازىر ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ايماعىندا ادامدار تابيعاتتىڭ قۇندىلىعىن سەزىنىپ، ونى ساق­تاۋ­عا تىرىسادى.

ەگەر ساۋاتتى ينفراقۇرىلىم سالسا، كوپتەگەن ادام ءۇشىن جاسىل ايماقتاردى تارتىمدى ەتۋگە مۇمكىندىك بار جانە ولار تا­بيعاتقا قاراي بەت الاتىنىنا سەنەمىن. ءبىر جاعىنان تابيعاتقا شىعۋ قولجەتىمدى بولعانى دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ادام­دارعا تاۋعا جەتۋدىڭ قاۋىپسىز جانە ىڭعايلى جولى قاجەت.

ارينە، قورشاعان ورتانى تەك جول تالعامايتىن كولىكتەر عانا لاستامايدى، تابيعاتتاعى ءبىر كۇن دەمالىستان كەيىن كەپ­تەلىستە تۇرۋ ەشكىمگە ۇناي قويماس. سوندىقتان مۇندا تا­بيعي ايماقتارعا اپاراتىن، سول جاقتا تۇراتىن نەمەسە سول اۋماقتا جۇمىس ىستەيتىن ادامدار ءۇشىن ساپالى قوعامدىق كولىكتىڭ بولۋى ماڭىزدى. بۇل كولىك يننوۆاتسيالىق، ەكولوگيا­لىق تالاپتارعا ساي بولۋى، تومەن كومىرتەك شىعاراتىن جانە پاي­دالانۋعا ىڭعايلى بولۋى ءتيىس. مەن سونداي-اق تاۋ جولدارى باستالاتىن جانە اياقتالاتىن جەر­لەرگە كوتەرىلەتىن ارقاندى جولدار مەن فۋنيكۋلەرلەردى دە قاراستىرار ەدىم. بۇل رەتتە اۆتو­موبيلدىك قولجەتىمدىلىك قاتاڭ باقىلانىپ، شەكتەلۋى ءتيىس.

جالپى العاندا، تابيعي اي­ماقتارعا دەگەن قولجەتىمدىلىككە سۇرانىس تەك ارتا تۇسەتىنىنە سەنىم­دىمىن، ءار الماتىلىقتىڭ تاۋ­عا دەگەن ىنتىقتىعىن ەسكەرمەۋ مۇمكىن ەمەس.

– كوروناۆيرۋستى جەڭگەن­نەن كەيىن شەتەلدىك ەكوتۋريس­تەر بىزگە نازار اۋدارا ما؟

– قازاقستان – كوپتەگەن تا­­بيعي قۇپياعا تولى سىرلى ەل. مەنىڭشە، ءسىزدىڭ ەلىڭىز ەكو­تۋريزمدى دامى­تۋعا بولاتىن تاماشا جەر. ەلدە­رىڭىزدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان «اشىق اسپان» جاڭا ساياساتى كوپتەگەن ادامعا وسىندا كەلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە ولار ونى قۋانا پايدالانادى.

ءبىز پاندەميانى جەڭگەن كەزدە ادامدار قازاقستانعا جاڭا تاجىريبە، تاۋ اۋاسى، تازا تابيعي دۇنيەلەر ءۇشىن اتباسىن تىرەيدى دەپ سەنەمىن. مەنىڭ ويىمشا، سىزدەر تابيعي ايماقتاردى شامادان تىس جۇكتەۋگە اۋەستەن­بەۋلەرىڭىز قاجەت جانە ەلگە كە­لەتىن قوناقتاردىڭ سانىن با­قى­لاپ وتىرۋلارىڭىز ورىندى. سانعا ەمەس، ساپاعا ۇمتىلۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بارلىق تۋ­ريستىك باعىت سياقتى سىزدەرگە قايتادان ورالۋعا دايىن تۋريستەر قاجەت. ولاردىڭ تابيعاتتى باعالاي جانە قۇرمەتتەي الۋى باستى ورىندا.

– ريكاردو، قىزىقتى سۇح­باتىڭىز ءۇشىن راحمەت!