قارعىن سۋ: قامدانعان قاپى قالمايدى

بەلگىلى بولعانداي، ەلىمىزدە سۋ تاسقىنى ەكى كەزەڭمەن وتۋدە. سونىڭ العاشقى كەزەڭى قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك جانە باتىس وڭىرلەرىندە اياقتالىپ، تۇراقتى جانە قيىندىقسىز ءوتتى. الايدا وسى جىلعى 14 ناۋرىزدا كوكشەتاۋ قالا­سىنىڭ ب.ءاشىموۆ كوشەسىندە اۆتوكولىك كوپىرىن سۋ باسىپ، ۋاقتىلى قابىلدانعان شارالاردىڭ ارقاسىندا قىزىل سۋ زاردابى تۇرعىن ۇيلەرگە تيمەگەن.

كەشە پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا وتكەن بريفينگتە ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى يۋري يلين  سۋ تاسقىنىنا قارسى ءىس-شارالار جونىندە باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان اۋماعىنىڭ باسىم بولىگى قالىڭ قار قۇرساۋىندا قالىپ وتىرعان جوق. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇرگىزگەن اۋقىمدى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا سۋ تاسقىنى قاۋپىنىڭ الدىن الۋعا مۇمكىن بولدى. ونداي ايماقتاردىڭ قاتارىندا قاراعاندى جانە اقتوبە وبلىستارى بار.

– سۋ تاسقىنى كەزەڭىمەن قاتار، تابيعي اپاتتىڭ تاعى ءبىر تۇرىمەن بەتپە-بەت كەلدىك. بيىلعى 6-8 ءساۋىر كۇندەرى ەلىمىزدىڭ قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان جانە اقمولا وبلىستارىندا سەكۋندىنا 30 مەتر جىلدامدىقپەن سوققان قاتتى جەل تۇردى. سونىڭ سالدارىنان ەلەكتر جەلىلەرى ىستەن شىعىپ، بىرنەشە نىساننىڭ شاتىرىن جەل ۇشىرىپ اكەتتى. اتالعان ءۇش ايماقتا جەلدەن زارداپ شەككەن عيماراتتاردىڭ جالپى سانى – 395. سونىمەن قاتار اقمولا وبلىسىندا جەل ۇشىرعان شاتىردان 2 ازامات جازاتايىم كوز جۇمدى. ولاردىڭ وتباسىلارىنا، تۋعان-تۋىستارىنا قايعىرىپ كوڭىل ايتامىز، – دەدى يۋ.يلين.

 (135 جارىلىس جۇمىستارى)، ارىقتاردى، ارنالاردى (11،8 مىڭ شاقىرىم) جانە اۆتوكولىك جولى، تەمىر جول استىمەن وتەتىن سۋ وتكىزۋ قۇرىلىستارىن  تازالاۋ (25،6 مىڭ دانا) پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالارى جۇرگىزىلۋدە.

قورعانىش بوگەنىن سالۋ (53،5 شاقى­رىم) جانە جوندەۋ (114،2 شاقىرىم); سۋ تاسقىنى قاۋپى بار وزەندەردىڭ جاعاسىن بەكىتۋ (95 شاقىرىم)، ءتۇبىن تەرەڭدەتۋ (255،5 شاقىرىم)، تۇزەتۋ (71،1 شاقىرىم)، ارنالارىن تازالاۋ جانە سۋ بۇرۋ ارنالارىن قولعا الۋ (192،4 شاقىرىم) بويىنشا جۇمىستار جال­عاسۋدا. سونىمەن قاتار سۋ تاسقىنى جاع­دايىن مونيتورينگىلەۋ مەن قاجەتتى شارا­لاردى قولعا الۋ ماقساتىندا اەرو­شولۋ جانە جەرۇستى تەكسەرۋلەرى جۇرگىزىلۋدە.

– بيىل ساۋىردە اقمولا، قوستاناي، شىعىس قازاقستان جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارى سۋ تاسقىنى كەزەڭىنىڭ بەلسەندى فازاسىنا قالىپ وتىر. اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعا­رىلاۋى سالدارىنان قاردىڭ قار­قىندى تۇردە ەرۋى جالعاسۋدا. جەكە­لەگەن ايماقتاردا قار جانە جاڭ­بىر تۇرىندە مول جا­ۋىن-شاشىن جاۋىپ ۇلگەردى. وسىنىڭ بارلىعى سۋ تاسقى­نى­نىڭ كۇردەلەنۋىنە اكەلىپ سوعادى. ءسويتىپ 7-9 ءساۋىر ارا­لى­عىندا قوستاناي وبلىسىندا 60 تۇر­عىن ءۇيدى جانە اقمولا، شىعىس قازاق­ستان، قوستاناي وبلىستارىندا 115 اۋلانى قىزىل سۋ باستى، – دەدى يۋ.يلين.

قار جانە جاڭبىر تۇرىندەگى مول جاۋىن-شاشىننىڭ، ەرىگەن قار سۋىنىڭ سالدارىنان ءتىمتۋىر وزەنىنىڭ دەڭگەيى 50 سم-گە كوتەرىلدى. سونىڭ كەسىرىنەن قوستاناي وبلىسىنا قاراستى قاراسۋ اۋدانىنىڭ قارامىرزا اۋىلىنداعى 60 تۇرعىن ءۇيدى سۋ باسىپ، ءۇي ىشىندەگى سۋ دەڭگەيى 5-تەن 40 سم-گە دەيىن كوتەرىلدى. سونداي-اق اۋىل شەتىندەگى «نابەرەجنايا» كوشەسىندە ورنالاسقان 110 اۋلا اۋماعى دا سۋ قۇرساۋىندا قالدى. بۇل اۋىلدا بارلىعى 170 ءۇي بار. وندا باس-اياعى 674 ادام تۇرادى. وسى اۋىلداعى تاعى 30 تۇرعىن ءۇي سۋ باسۋ جاعدايىندا تۇر. اتالعان وبلىستا 47 ادام ەۆاكۋاتسيالانسا، سونىڭ ىشىندە 13 بالا بار. ولاردىڭ بارلىعى تۋعان-تۋىستارىنىڭ ۇيلەرىنە ورنالاستىرىلدى. مال باسىن ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا 608 باس ءىرى جانە ۇساق مال، 450 شوشقا جانە 15 جىلقى قاۋىپسىز جەرگە جەتكىزىلدى.

قاردىڭ قارقىندى ەرۋى مەن جاۋىن-شاشىننىڭ سالدارىنان جاباي وزەنىندە دە سۋ دەڭگەيى 3 مەترگە دەيىن كۇرت كوتەرىلدى (شەكتى دەڭگەيى – 3،2 مەتر، قازىرگى كەزدە سۋ دەڭگەيى 2،3 مەتر­گە تومەندەدى). وسىلايشا اقمولا وبلىسىنا قاراستى ساندىقتاۋ اۋدانىنىڭ بالكاشين اۋىلىندا 2 اۋلا ماڭى اۋماعىن سۋ باستى. تۇرعىن ۇيلەردى سۋ باسۋ قاۋپىن جويۋ ماقساتىندا اۋلا اۋماعىندا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ، وعان 32 ادام، 8 بىرلىك تەحنيكا مەن 2 ءجۇزۋ قۇرالى جۇمىلدىرىلدى.

شىعىس قازاقستان وبلىسىندا اۋلا اۋماقتارىن سۋ باسۋدان ساقتاۋ ماق­ساتىندا ۇيەمەلەۋ، سۋ سورۋ، ارىقتاردى تازالاۋ جۇمىستارى قولعا الىنىپ­تى. «قازگيدرومەتتىڭ» اقپاراتى بويىن­شا ەلىمىزدىڭ ورتالىق، سولتۇستىك وڭىرلەرىندە كۇندىزگى جانە تۇنگى اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندەۋى مەن جاڭبىر، قار تۇرىندە مول جاۋىن-شاشىننىڭ ءتۇسۋى جالعاسادى. ال سۋ تاسقىنى ماسەلەسى كۇردەلەنگەن جاعدايدا حالىقتى ەۆاكۋاتسيالاۋ ءۇشىن 1707 قابىلداۋ پۋنكتى، قاجەتتى قۇرالدار (شاتىر، كەرەۋەت)، تاماق ونىمدەرى مەن اۋىز سۋ قورى ازىرلەنىپ وتىر.

ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جەكە قۇرامىنان جالپى سانى 9874 ادام، 1730 بىرلىك تەحنيكا كۇشى مەن قۇرالدار جيىن­تىعى قالىپتاستىرىلدى. سۋ جايىلۋ ايماعىنا جەتكىزىلۋى ىقتيمال رەزەرۆتى توپتار دايىندالدى (تجك-عا بەرىلگەن كۇشتەردىڭ جالپى سانى 434 ادام، 63 بىرلىك تەحنيكا، 29 ءجۇزۋ قۇرالى جانە 83 موتوپومپا. ۇلتتىق ۇلاننىڭ اسكەري بولىمدەرى  – 1610 اس­كەري قىزمەتشىلەرى مەن 151 بىرلىك تەحنيكانى قۇرايدى).

يۋ.ءيليننىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە تاسقىننىڭ الدىن الۋعا قاتىستى دا­يىن­­دىق جۇمىستارى الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تابا بەرمەك.