ەجەلگى پارسى ۇعىمىندا باعدات ءسوزى – «باعا» – قۇداي، «داد» – سىي، ياعني، «قۇدايدىڭ بەرگەن سىيى» دەگەن ماعىنا بەرسە كەرەك. ەندى ءبىر دەرەكتە 762 جىلى ماديناتۋس سالام (بەيبىت قالا) دەگەن اتپەن حاليف مانسۇر تۇر­عىزعان دەسەدى. ءتاڭىرى­نىڭ تال­كە­گى سول، بۇل كۇنى باع­داتتى نە «قۇ­دايدىڭ بەرگەن سىيى»، نە «بەيبىت قالا» دەۋگە اۋىز بار­مايدى. كەيىنگى ەكى ايدا يراك استا­ناسىندا كەمى 100-دەن استام ادام كوز جۇمدى. تەرروريزمگە قا­تىسى بار دەگەن كۇدىكپەن قاماۋ­دا وتىرعاندارى قانشاما. وكى­نىش­تى­سى سول، اراسىندا قازاق­ستان­دىق ازاماتتار دا بار.

جۋىردا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپ­سىر­­ماسى نەگىزىندە «رۋسافا» وپە­را­­تسياسى قولعا الىندى. بۇل گۋما­نيتارلىق اكتسيا جوعارىدا اتال­عان 14 بالانى وتانعا ورالتۋدى ماقسات تۇتقان بولاتىن. ءۇش جارىم جىل انالارىمەن بىرگە تەمىر توردىڭ تاقسىرەتىن تارتقان بالا­لاردى قايتارۋ وڭايعا سوقسىن با؟ وزگە مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسۋدان اۋىر نە بار؟

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىسى ستانيسلاۆ ۆاسيلەنكونىڭ ايتۋىن­شا، اۋىر جۇمىس اتقارى­لىپ­­تى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ۇكى­­مەت­تىك ەمەس قۇرىلىمدار ءھام مەم­لەكەتتىك ورگاندارمەن، حالىق­ا­رالىق ۇيىمدارمەن بىر­لە­سە وتى­رىپ، ءبىر جىلعا سوزىل­عان كەدەر­گىسى كوپ كۇردەلى كەلىسسوز جۇرگىزدى.

الدىمەن، بالدىرعانداردىڭ قازاقستاندىق ازاماتتار ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن دنك ساراپتاماسىن جاساۋعا تۋرا كەلگەن. اتا-اناسىنان ايرىلىپ، جەتىم قال­عان­داردىڭ ەلدەگى اعايىن-تۋىس­تارى ىزدەستىرىلدى. سىناما الىندى. سوڭىندا بالالاردى تۋعان توپىراعىنا قايتارۋ جونى­دە سوت شەشىمى شىقتى.

سوت شەشىمى شىقتى ەكەن دەپ، انا قۇشاعىنان اجىراتىپ الۋ دا ادام­دىققا جاتپاس ەدى. الايدا بەيبىت ءومىردىڭ بەرەكەسىن بەلۋاردان قان كەشىپ بارىپ ۇعىنعان انالار بالالارىنىڭ اشىق اسپان استىندا عۇمىر كەشۋىنە ەش قار­سى­لىق تانىتپادى. ءتىپتى بۇل وپە­راتسيا انالار مەن تۋعان-تۋىس­تا­رىنىڭ ءوتىنىشى نەگىزىندە ىسكە اسقانىن العا تارتار ەدىك.

ءدىني ەكسترەميزم ەتەك جينا­ماي تۇرىپ، تاياۋ شىعىستا تاتۋ­لىق ورنايدى دەۋگە سەنىم جوق. ماسەلەن، ءبىر كەزدەرى Əبۋ ناسىر əل-فارابي ءىلىم ىزدەپ بارعان شام شاھارىنا قانداستارىمىز اجال ىزدەپ با­رىپ ءجۇر. ءال-فا­را­بي مەن سۇل­تان بەيبارىستىڭ قابىرى دە وسى سي­ريا استاناسىندا. الا­­سا­پى­ران­دا قۇلدىققا ساتى­لىپ، كەيىن سۇلتان دارە­­جە­­سى­نە كوتەرىلگەن ءباھادۇر بەي­با­رىس! وتانداس­تارىمىزدىڭ كوڭىل كوكجيەگىندە بابا بەينەسى سۇلتان­دى­عىن تارك ەتىپ، تۋعان توپى­راعىنا امان-ساۋ ورالعان قال­پىندا ساقتالسا كەرەك. وسىدان وتىز جىل بۇرىن تۇسىرىلگەن وتان­دىق كينونىڭ كوركەمدىك شىن­دى­عى – وسى. دەسە دە، تاريحي شىندىق بابا قابىرى داماسك قالا­سىن­دا ەكەنىن ايعاقتاپ وتىر. ال ەندى ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا تاياۋ شىعىسقا اعىلىپ، اجال ىزدەپ جۇرگەندەرگە نە دەۋگە بولادى؟ بالكىم، كۇندەردىڭ كۇنى بەيبارىس سىندى سۇلتان بولىپ ورالامىز دەي مە ەكەن؟!

ول بەلگىسىز. بەلگىلىسى – ءۇش جا­رىم جىل كۇرىش پەن قارا سۋدى ازىق ەتكەن، بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ اناسىنان اجىراعان 14 بالا­نىڭ وتانعا ورالعانى. ورال­­ما­عانى، قاڭعىعان وق پەن جا­سىر­­­عان مينانىڭ قۇربانى بول­عانى قانشاما؟! بۇل – العاش رەت اتقارىلعان وپەراتسيا ەمەس. ەل بي­لى­گى بۇعان دەيىن دە ءۇش مارتە «جۋسان» وپەراتسياسىن قولعا الىپ، باس-اياعى 400 بالانى قا­زاق­ستانعا قايتاردى.

ايتپەگەندە، بالدىرعاندار تاعدى­رى نە بولارى ەدى دەگەن ساۋال دا قى­لاڭ بەرمەي قويمادى. يراك مەملە­كە­تىنىڭ زاڭى بويىنشا، مۇنداي بالالار جەتىمدەر ۇيىنە جىبەرىلەدى ەكەن. «رۋسافا» وپەراتسياسى قولعا الىنباعاندا، قازاق بالالارى دا جەتىمدەر ۇيىندە جاۋتاڭداپ قالارى حاق! ون ءتورت تاعدىر ويراننان امان قالدى. اتامەكەنگە جەتىپ، اعايىنىمەن قاۋىشتى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان ورالعان اتالارىمىز توككەن قان مەن كورگەن سۇمدىقتارى جاي­لى جاق اشپاۋشى ەدى. «سەن­دەر كورمەڭدەر» دەپ قىسقا قايى­را­تىن-تۇعىن. اقيقاتىندا، «قا­رياس­ى بار ءۇيدىڭ قازىناسى بار». جىل ساناپ، «قازىنا» قاتارى دا سيرەپ بارادى. ەستيار اتالار ازايعان سايىن «استانا بىز­دىكى» دەپ قارۋ اسىنعاندار بەينە­سى الەۋمەتتىك جەلىدە جەلدەي ەسە­تىن­­دى شىعاردى. قارۋ اسىنۋ، جات ەلدە جارىلىپ ءولۋ ۇلگىگە اينال­عانى ما؟ ء«دىنى بار دا، ۇلتى جوق، ساقا­لى بار دا، مۇرتى جوق. تەكە ساقال، قىرما مۇرت، ەل تۇبىنە سول جەتەر». بۇدان سوڭ ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ اۋليەلىگىنە تاڭدان­باي كورىڭىز. بالاعى كەلتەنىڭ بالا­سى نە بولماق؟ قار­عايىن دەسەڭ، ء«ار قازاق – مەنىڭ جال­عى­زىم» (سابىر اداي). قارعامايىن دەسەڭ...

قۇداي­سىز ۇكىمەتتىڭ قىل ار­قا­­نى الاش «موينىن» الپىس سەگىز جىل ارمانسىز قيىپ كەلدى. ءتاڭىرىنى تارك ەتىپ، جاراتقانعا جالبارىنۋدان قالدىق. سويتكەن كەڭەس وكىمەتىنىڭ دە شاڭىراعى وپى­رىل­ىپ ورتاسىنا ءتۇستى. قۇداي جوق ەمەس، بار بولىپ شىقتى. ەندى قايتپەك كەرەك؟ ابدى­راپ قالعان وتانداستارىمىز اسىل دىن­گە اعىلسىن-اي كەلىپ. العا­شىن­دا قۋاندىق. الايدا بوركى­مىز­دى اسپانعا اتقاندا تازىمىز كورىنىپ قالارىن كىم ءبىلىپتى. اق-قارانى اجىراتىپ جاتپاي، الىس-جاقىننان اعىلعان ميس­سيونەر­لەردىڭ ايتقانىن اسىرەسە جاس­تار قاۋىمى اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ تىڭدايتىندى شىعاردى. ءتيىستى ورگانداردىڭ سان سوعىپ قال­عان ءساتى دە وسى. ەندىگى كۇنى «جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى تاسقا شاپتىڭ» نە، شاپپادىڭ نە. بالكىم، «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىر­ماۋ­دىڭ جولىن ىزدەپ»، اسقىن­عان دەرتتىڭ الدىن الۋدى جۇيەلى جولعا قويۋ قاجەت پە ەدى؟ تاياۋ شىعىستا قارۋ اسىنىپ، تاۋ-تاس اراسىنا جاسىرىنعان ەت-جاقىن­دارىمىزعا ەلەڭدەمەس ءۇشىن ەڭ الدىمەن قازاق قوعامىندا ءتۇسىن­دىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، ۇلت­تىق ءداستۇردى مۇرات تۇتقان يدەولوگيامىزدى مىقتاپ قولعا الۋ كەرەك-اق! ايتپەگەندە، ماڭدايتەر، ەتكەن ەڭبەكتىڭ ء«بالدۋ، ءبالدۋ – ءبارى وتىرىك»...