اۋعانستان بيلىگىنە كەلگەن «تاليبان» (قازاقستاندا تىيىم سالىنعان) يسلامشىلدىق قوزعالىسىنىڭ سودىرلارى الدىمەن 27 مامىردا يراننىڭ زابول قالاسىنىڭ ماڭىنداعى قاقتىعىستا وق اتا باستايدى. بۇل قاقتىعىستى ءبىرىنشى قاي ەلدىڭ, ناقتى كىمنىڭ باستاعانى ازىرگە بەلگىسىز. ءىRNA اقپارات اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, «تاليبان» كۇشتەرى يران شەكارا بەكەتىن اتقىلاي باستاعان. پوليتسيا باستىعىنىڭ ورىنباسارى, گەنەرال قاسەم رەزايدىڭ ايتۋىنشا, «تاليبان» يراننىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى شەكارا بەكەتىندە حالىقارالىق قۇقىقتى مۇلدەم ەلەمەي, كۇش كورسەتكەن. يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ اسكەرى بولسا بەكىنىستەرگە ارتيللەريادان قارسى سوققى جاسادى. قاقتىعىس سالدارىنان يراننىڭ 2 شەكاراشىسى قازا تاپقان. لاڭكەستىك قوزعالىس ەرتەسىنە ءتىپتى بۇيرىق بەرىلسە, «يران ارانداتۋشى ارەكەتتەرىنەن باس تارتپاسا», تەگەراندى باسىپ الاتىنىن مالىمدەدى. شەتەلدىك باق-تىڭ حابارلاۋىنشا, «يرانعا امەريكانىڭ ءتىسى باتپاعان شىعار, بىراق ءبىز يرانمەن اقش-تان اسقان تەگەۋرىنمەن كۇرەسەمىز. ەگەر ءبىزدىڭ كوشباسشىلار جيھاد جاريالاسا, وندا يراندى تەز جاۋلاپ الامىز», دەيدى «تاليبان» قوزعالىسى كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى ابدۋلحاميد حوراساني.
سيستان مەن بەلۋدجيستان پروۆينتسيالارىندا جۇمىس ىستەيتىن «HalVash» قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى ەكى ەل شەكاراسىندا بولعان قاقتىعىستا يران اسكەرى ارتيللەريا, مينومەت قولدانعانىن مالىمدەدى. ال تاليباندار امەريكالىق زەڭبىرەكتەردەن اتقىلاپ, اقش اسكەريلەرى اۋعانستاننان شىعارىلعان كەزدە ناتو تاستاپ كەتكەن بروندى تەحنيكانى پايدالانعان.
نەگىزى ەكى تاراپ اراسىنداعى قاقتىعىس اۋعانستان شەكاراسىنداعى سۋعا تالاسۋدان باستالعان. «Reuters» اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا, سوڭعى ۋاقىتتا اۋعانستان مەن يران اراسىندا سۋعا قاتىستى داۋ ءورشىپ بارادى. تەگەران اۋعانستاننىڭ جاڭا بيلىگى ەكى ەل اراسىندا سوناۋ 1973 جىلى بەكىتىلگەن كەلىسىمدى بۇزىپ, ورتاق گيلمەند وزەنىنىڭ يراننىڭ ءشولدى شىعىس اۋداندارىنا باراتىن اعىنىن شەكتەپ تاستاعانىن ايتادى. قازىر سول ايماقتاردى قۋاڭشىلىق جايلاعان. ال تاليباندار مۇنى مويىنداماي وتىر.
دەسە دە, ەكى ەل شەكاراسىندا بولعان قاقتىعىستى كىم باستاعانى بەلگىسىز, «Reuters» ونى يراندىقتار باستاۋى دا ابدەن مۇمكىن دەپ جازادى. ويتكەنى «تاليباننىڭ» سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وكىلى ابدۋل نافي تاكور «بۇگىن نيمروز پروۆينتسياسىندا يراندىق شەكاراشىلار اۋعانستان جاعىنا قاراي وق اتا باستادى. ءسويتىپ, جاۋاپ رەاكتسياعا تاپ بولدى. قازىرگى كەزدە جاعداي باقىلاۋدا تۇر. يسلام امىرشىلىگى (اۋعانستان) ءوز كورشىلەرىمەن سوعىسۋدى قالامايدى», دەپ مالىمدەدى. ال ساراپشىلار مۇنى تاليبانداردىڭ ساياساتى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن جاسىرمايدى. سەبەبى تاليباندار ءاۋ باستان سوعىس, قارۋ ۇستاۋ, اتىسۋدى شەبەر مەڭگەرگەن حالىق, ولار اۋعانستاندى تىزگىنىنە العانىمەن, ونى قاجەتتى دەڭگەيدە باسقارا الماي وتىرعانى بەلگىلى. اۋعان حالقىن قازىر اشتىق جايلاپ, ونسىز دا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى تومەن ەل ودان سايىن السىرەي ءتۇستى. تاليباندار تەك الەم ەلدەرىنەن كەلەتىن گۋمانيتارلىق كومەككە سەنىپ وتىرعان سەكىلدى. ويتكەنى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋدى ەمەس, كەرىسىنشە, قاقتىعىس جاساپ, ودان زارداپ شەگىپ, تاعى دا حالىقارالىق كومەك كۇتۋى ابدەن مۇمكىن.
ال شىندىعىنا كەلگەندە, سۋعا تالاساتىنداي اۋعانستان يران سەكىلدى بۇل تىرشىلىك كوزىنە ءزارۋ ەمەس. سوڭعى 30 جىلدا يران قاتتى قۋاڭشىلىقتىڭ زاردابىن تارتىپ وتىر. سوندىقتان ولار وزدەرىنە تيەسىلى سۋ كوزىنەن ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا باس تارتا سالاتىنداي جاعدايدا ەمەس. بۇۇ ازىق-ت ۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ مالىمدەۋىنشە, سوڭعى ون جىلدا ەلدەگى احۋال ناشارلاي تۇسكەن. ال يران مەتەورولوگيالىق ۇيىمى قۇرعاقشىلىق ەلدىڭ 97 پايىزىن جايلادى دەپ حابارلادى.
اۋعانستاندا كەرىسىنشە, وزەن-كول كوپ. ماسەلەن, ءبىر عانا كابۋل وزەنى پاكىستان ارقىلى اعىپ ءوتىپ, ءۇندى مۇحيتىنا قۇيادى. ەل استاناسى وسى كابۋل وزەنىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان. نەگىزى ءىرى وزەندەردىڭ بارلىعى ەل ىشىندەگى تاۋلاردان باستاۋ الادى, سوندىقتان اۋعانستانعا ءوز سۋى مولىنان جەتەدى. ەلدىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنداعى پامير تاۋلارىنان باستالاتىن ءامۋداريا وزەنى دە وسى مەملەكەتتىڭ قۇزىرىندا.
ەكى ەل بولىسە الماي وتىرعان گيلمەند – اۋماقتاعى ەڭ ۇزىن وزەن. ونىڭ كابۋلدىڭ باتىسىنان باستالاتىن اعىسى وڭتۇستىك-باتىسىنداعى يران شەكاراسىنا دەيىن جەتەدى. ۇزىندىعى شامامەن 1,4 مىڭ شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتقان وزەنگە نەگىزى كورشى ەلدەردىڭ بارلىعى كوز تىگىپ وتىر. ال يران بولسا قازىر تاليباندارمەن جاعا جىرتىسىپ ورتاق وزەندى بولىسۋگە ءماجبۇر. ساراپشىلار سۋعا بايلانىستى ەكى ەل ءبىر شەشىمگە كەلمەسە, قاقتىعىستار جالعاساتىنىن ايتادى.
