زاڭ ماقۇلدانسا, قىلمىسىن مويىنداعاندارعا جازا جەڭىلدەپ, وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانعان كوللەكتورلار قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مۇمكىن. ادىلەت ۆيتسە-ءمينيسترى الما مۇقانوۆا قىلمىستىق زاڭناماداعى كىناسىن مويىنداعانى ءۇشىن جازادان بوساتۋ تۋرالى باپتارعا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى ۇسىنىپ, دەپۋتاتتارعا ونىڭ جاي-جاپسارىن ءتۇسىندىردى.
«قازىرگى تاڭدا پروتسەستىك كەلىسىمى 2 نىساندا جاسالادى. ونشا اۋىر ەمەس, اۋىرلىعى ورتاشا نە اۋىر قىلمىستار بويىنشا – كۇدىكتى, ايىپتالۋشى كەلتىرىلگەن كۇدىكپەن, ايىپتاۋمەن كەلىسكەن جاعدايدا كىنانى مويىنداۋ تۋرالى مامىلە جاسالىپ, سونىڭ نەگىزىندە جاۋاپتىلىقتان بوساتىلۋى مۇمكىن. سونداي-اق قىلمىستىق توپ جاساعان قىلمىستاردى, وزگە دە ادامدار جاساعان اسا اۋىر قىلمىستاردى, سونداي-اق ەكسترەميستىك جانە تەرروريستىك قىلمىستاردى اشۋعا جانە تەرگەپ-تەكسەرۋگە ىقپال ەتۋ كەزىندە بارلىق ساناتتاعى قىلمىس بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم بەكىتىلگەن كەزدە جاۋاپتىلىقتان بوساتۋ كوزدەلگەن. قىلمىستىق زاڭ پروتسەستىك كەلىسىمنىڭ بارلىق شارتىن ورىنداعان ادامنىڭ قىلمىستىق جاۋاپتىلىقتان بوساتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن بەلگىلەيدى بۇل قىلمىستىق كودەكستىڭ 67-بابىندا كورسەتىلگەن. پروتسەستىك كەلىسىمى نەمەسە «تەرگەۋمەن مامىلە» كەزىندە ادام كىنانى مويىندايدى, دالەلدەمەلەر مەن زالالدىڭ مولشەرىنە داۋ ايتپايدى, تەرگەۋ مەن سوت جەدەلدەتىلگەن تارتىپپەن جۇرەدى, ياعني كىنانى دالەلدەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ ۋاقىتى مەن قاراجاتى ۇنەمدەلەدى», دەدى الما مۇقانوۆا.
بىراق ۆيتسە-مينيستر اتالعان پروتسەستىك كەلىسىمىنىڭ ەكى نىسانى اراسىندا ايىرماشىلىق بارىن ايتتى. ماسەلەن, ەگەر ءبىرىنشى جاعدايدا سوتتالۋشى تەك ءوزىنىڭ كىناسىن مويىنداپ قانا قويسا, ەكىنشى جاعدايدا ودان قىلمىستى ودان ءارى اشۋعا بەلسەندى جاردەمدەسۋى تالاپ ەتىلەدى.
«بۇل رەتتە, ءىس جۇزىندە كىنانى مويىنداۋ تۋرالى مامىلە مىندەتتى تۇردە سوتتىڭ ايىپتاۋ ۇكىمىمەن اياقتالادى جانە جازانىڭ ەڭ جوعارى مەرزىمىنىڭ نەمەسە مولشەرىنىڭ جارتىسىنان اسپايتىن جازا تاعايىندالادى (قىلمىستىق كودەكستىڭ 55-بابىنىڭ 3-بولىگى). ەگەر سوت كىنانى مويىنداۋ تۋرالى مامىلەمەن كەلىسپەسە, وندا ول ءىستى پروكۋرورعا ادەتتەگىدەي تەرگەۋدى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن قايتارادى. وسىلايشا, كودەكستىڭ 67-بابىنىڭ ەرەجەلەرى ءىس جۇزىندە كىنانى مويىنداۋ تۋرالى مامىلەگە قولدانىلا المايدى. وسىعان بايلانىستى وسى باپتىڭ قولدانىلۋ اياسىن ىنتىماقتاستىق تۋرالى ءىس جۇرگىزۋ كەلىسىمىنىڭ بارلىق شارتىن ورىنداۋ جاعدايلارىمەن عانا شەكتەۋ ۇسىنىلادى», دەدى ۆيتسە-مينيستر.
سونداي-اق زاڭداعى تۇزەتۋلەردىڭ ءبىرى – كوللەكتورلارعا قاتىستى. «قىلمىستىق كودەكستە كوللەكتورلىق اگەنتتىك قىزمەتكەرىنىڭ ءوز وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانعانى, قارىزداردى ءوندىرىپ الۋدىڭ زاڭسىز ادىستەرىن قولدانعانى, قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن بۇزعانى, ت.ب. ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىگىن كوزدەيتىن ارنايى باپ جوق. بۇل رەتتە قىلمىستىق كودەكستىڭ 214 جانە 223-باپتارى كوللەكتورلاردىڭ تەك تىركەۋسىز كوللەكتورلىق قىزمەتپەن اينالىسقانى ءۇشىن, سول سياقتى ەگەر بۇل ارەكەتتەر ازاماتقا, ۇيىمعا نەمەسە مەملەكەتكە ءىرى زالال كەلتىرسە نە ءىرى مولشەردە تابىس تابۋمەن ۇشتاسسا, سونداي-اق كوللەكتورلىق قىزمەتتىڭ قۇپياسىن جاريا ەتكەنى ءۇشىن عانا جاۋاپتىلىققا اكەپ سوعادى. ءوز كەزەگىندە, كوللەكتورلىق اگەنتتىك قىزمەتكەرىنىڭ ءوز وكىلەتتىكتەرىن ءوز قىزمەتىنىڭ مىندەتتەرىنە قايشى جانە ءوزى نەمەسە باسقا ادامدار ءۇشىن پايدا مەن ارتىقشىلىقتار الۋ ماقساتىندا پايدالانۋى قوعامعا قاۋىپتى ءىس-ارەكەتتەر رەتىندە باعالانۋى كەرەك», دەدى الما مۇقانوۆا.
ۆيتسە-مينيستر بۇل ءىس-شارا زاڭدىق ساۋاتسىزدىققا بايلانىستى كوللەكتورلىق اگەنتتىكتەردىڭ جوسىقسىز قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىسىمىنا جانە ايلا-شارعىسىنا ۇشىراۋى مۇمكىن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن پىكىردە.
سونداي-اق ادىلەت مينيسترلىگى ەكونوميكالىق قىلمىستاردىڭ ايىپپ ۇلىن ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشپەن ەسەپتەمەۋدى ۇسىنىپ وتىر. ۆيتسە-مينيستر الما مۇقانوۆانىڭ ايتۋىنشا, «سەنiپ تاپسىرىلعان بوتەن مۇلiكتi يەمدەنiپ الۋ نەمەسە تالان-تاراجعا سالۋ», «الاياقتىق», «ەكونوميكالىق كونتراباندا», «كەدەندىك باجداردى, كەدەندىك الىمداردى, سالىقتاردى, ارنايى, دەمپينگكە قارسى, وتەماقى باجدارىن تولەۋدەن جالتارۋ», «ۇيىمدارعا سالىناتىن سالىقتى جانە (نەمەسە) بيۋدجەتكە تولەنەتiن باسقا دا مiندەتتi تولەمدەردi تولەۋدەن جالتارۋ», «پاراعا كوممەرتسيالىق ساتىپ الۋ» سياقتى قىلمىستاردىڭ ايىپپ ۇلىن اەك-پەن ەسەپتەۋدەن باس تارتۋ قاجەت.
«قازىرگى تاڭدا كودەكستىڭ 189 جانە 190-باپتارى بويىنشا بىرنەشە ەسەلەنگەن ايىپپۇل تەك مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى ورىنداۋعا ۋاكىلەتتىك بەرىلگەن ادامدارعا قاتىستى قولدانىلادى. بۇل رەتتە بىرنەشە ەسەلەنگەن ايىپپۇلدى قولدانۋ – نەعۇرلىم پارمەندى ەكونوميكالىق ءىس-شارا. سونىمەن قاتار مۇنداي ساناتتاعى ادامدارعا جازانىڭ قوسىمشا ءتۇرى, مىسالى, بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرۋ قولدانىلۋى مۇمكىن. ءوز كەزەگىندە, باسقا ەكونوميكالىق قىلمىستار بويىنشا قازىر اەك-پەن ايىپپۇل قولدانىلادى. بۇل – مەملەكەتكە كەلتىرىلگەن زالالعا قاتىستى پروپورتسيونالدى جازا ەمەس. بىرنەشە ەسەلەنگەن ايىپپۇلداردى ەنگىزۋ ءىس جۇزىندە كورسەتىلگەن ماسەلەلەردى شەشۋگە ىقپال ەتەدى», دەدى ۆيتسە-مينيستر.
سونىمەن قاتار «قىلمىستىق كودەكستىڭ 385-بابىنىڭ «جالعان قۇجاتتاردى, ءمورتابانداردى, مورلەردi, بلانكىلەردى, مەملەكەتتiك پوشتا تولەمى بەلگىلەرىن, مەملەكەتتiك ناگرادالاردى قولدان جاساۋ, دايىنداۋ نەمەسە وتكiزۋ» سانكتسياسىن وزەكتەندىرۋ ۇسىنىلدى. «ناقتىراق ايتساق, اتالعان قىلمىستاردى جاساعان ادامدارعا بەلگىلى ءبىر لاۋازىمدى اتقارۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرۋ تۇرىندەگى جازانىڭ قوسىمشا ءتۇرىن ەنگىزۋ ۇسىنىلادى», دەدى الما مۇقانوۆا.
قازىر وسى باپ بويىنشا ايىپتالۋشىلار 2000 اەك-كە دەيىنگى مولشەردەگى ايىپپۇل تولەيدى, نە سول مولشەردەگى تۇزەۋ جۇمىستارىنا 600 ساعاتقا دەيىنگى مەرزىمگە قوعامدىق جۇمىستارعا تارتىلادى, نە 2 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەپ, نە سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. «جازانىڭ قوسىمشا تۇرلەرىن قولدانۋ ءوز كەزەگىندە قايتالانعان قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا ىقپال ەتەدى», دەدى ۆيتسە-مينيستر.
