وقيعا • 09 مامىر, 2023

ون جەتىسىندە وت كەشكەن

153 رەت كورسەتىلدى

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە تۇتانعان وت قازاق دالاسىن دا شارپىپ ءوتتى. كەڭەستىك كەزەڭدەگى ورتاق مۇددە جولىندا قازاقتىڭ ۇل-قىزدارى دا قولىنا قارۋ الىپ, مايدانعا اتتاندى. ءار سەكۋندى قاۋىپ پەن قاتەرگە تولى سىن ساعاتتا وتان ءۇشىن جاۋعا قارسى ۇمتىلعانداردىڭ ءبىرى – داۋرەنبەك دۇيسەنوۆ.

ون جەتىسىندە وت كەشكەن

ول 1925 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى لە­نين اۋدانىنا قاراستى جام­بىل اۋىلىندا ومىرگە كەلگەن. اۋىل مەكتەبىندە ءبىلىم العان. بالعىن بالالىق شاعى ءتاتتى باس­تال­عانىمەن ءجاسوسپىرىم كەزى اۋىرتپالىققا تولى قاسىرەتتى كە­زەڭگە تۇسپا-تۇس كەلدى. 1942 جىلى 17 جاسقا تولعان ساتتە قى­زىل اسكەر قاتارىنا شاقى­رى­لادى. ۆلاديۆوستوكتا وقۋ-جات­تى­عۋ جيىنىنا قاتىسقان. سودان كەيىن بەلارۋس مايدانىنا اتتانادى. سوعىس جاعدايىنا بايلانىستى اسكەري بولىمدەرى ءجيى اۋىسقان. 742-اتقىشتار پولكىندە, 45-اتقىشتار پولكىندە اۆتوماتشى, 6-اتقىشتار بري­­گاداسىنىڭ بريگادير-اۆتوماتشىسى بولىپ اسكەري بورىشىن وتەگەن. بۇل ۋاقىت كەڭەس وداعىنىڭ فاشيست اسكەرىمەن جان الىسىپ, جان بەرىسىپ جاتقان كەزى ەدى. جاس جىگىت ەكى جىل قان مايداندا بولىپ, جەڭىستىڭ كۋاگەرى بولادى. سوعىستان كەيىن بىردەن ۇيىنە قايتپاي, اسكەري بورىشىن وتەۋدى جالعاستىرادى. 1945-1948 جىلدارى سۋۆوروۆ پەن كۋتۋزوۆ ءبولىمىنىڭ 44-قىزىل تۋلى پو­لو­تسك موتواتقىشتار قۇرا­مىندا مينومەتشى بولىپ قىز­مەت ەتەدى.

1948 جىلى ەلگە كەلگەننەن كەيىن كورشى اۋىلدىڭ كامەن ەسىمدى قىزىمەن شاڭىراق كو­تە­رەدى. ەكەۋى 5 بالا تاربيەلەپ, وسى­رەدى. اۋىلدا بۋحگال­تەر­لىكتەن باستاپ بىرنەشە لاۋازىمدى قىزمەتتەر اتقارادى. سونداي-اق تۋعان جەرىندە اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىل­دانعان. 1984-1986 جىلدار ارالىعىندا سولتۇستىك قازاق­ستان وبلىسى ءىىب ەس-164/4 مەكە­مەسىندە ماسكەۋ اۋدانىنا قاراستى گورنىي اۋىلىنداعى ورتالىق قويمانىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ەڭبەك ەتەدى. ءىىى دارەجەلى «ەرلىگى ءۇشىن», ءىى دارەجەلى «وتان سوعىسى» وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان. سونداي-اق ول «گەرمانيانى جەڭگەنى ءۇشىن», «كەنيگسبەرگتى العانى ءۇشىن»  مەدالدارىن يەلەنگەن. «اكەم ناعىز پاتريوت بولاتىن. سوعىس تۋرالى كوپ ايتپاسا دا ءبىردى-ەكىلى وقيعالارىن بايانداپ وتىراتىن. ىسكە مىعىم, جاۋاپتى ادام ەدى. ەلگە سىيلى, مارتەبەلى ازاماتتاردىڭ الدى بولاتىن», دەپ ەسكە الادى مايدانگەردىڭ ۇلى, زاپاستاعى پراپورششيك مارات دۇيسەنوۆ.

ال باتىردىڭ نەمەرەسى, ەفرەيتور راحات داۋرەنبەكتىڭ ايتۋىنشا, اتاسى «قىزىل جۇلدىز» وردەنىنە دە ۇسىنىلىپتى. ول جاۋىنگەردى ماراپاتقا ۇسىن­عان قۇجاتتى كورسەتتى. وندا «داۋرەنبەك دۇيسەنوۆ 1945 جىل­دىڭ 17-18 اقپانىندا ميلزام اۋدانىندا ورنالاسقان نەمىس قورعانىسىن تالقانداۋ كەزىن­دە ءوز پۋلەمەتىنەن جاۋدىڭ پۋلە­مەت­شىلەرى ورنالاسقان نۇكتەنى جويىپ, قارسىلاس ءتورت ءفاشيستىڭ كوزىن جويعانى ءۇشىن «قىزىل جۇلدىز» وردەنىنە ۇسىنىلادى» دەپ جازىلعان.

سونداي-اق قۇجاتتا د.دۇي­سەنوۆ كوزىن جويعان تورتەۋدىڭ  ەكەۋى جاۋ مەرگەندەرى ەكەنى ايتىلعان. ول وسىلايشا اسكەرىنىڭ لايىقتى پوزيتسياعا ورنالاسىپ الۋىنا ىقپال ەتكەن. قۇجاتقا 346-جەكە پۋلەمەت بريگاداسىنىڭ كومانديرى رۋديچ قول قويعان. سول جىلدىڭ جازىندا سوعىس اياقتالىپ, ۇسىنىستىڭ جاۋابى بەلگىسىز كۇيدە قالعان.

Cوعىس ارداگەرىنىڭ ۇرپاقتارى اراسىندا راحات داۋرەنبەك ۇلتتىق ۇلان ساپىندا قىزمەت ەتىپ ءجۇر. ول اسكەر قا­تارىندا ءوزىن جاۋاپتى ءارى ۇل­گىلى سارباز رەتىندە كور­سە­تىپ, ەفرەيتور اتاعىن العان. ال مايدانگەردىڭ ومىرلىك جارى كامەن بۇگىندە پەتروپاۆل قالا­سىندا تۇرىپ جاتىر

 

جانبولات كەنجەعۇل,

جۋرناليست