ناۋرىز تويى بەينەبىر ىزگىلىككە شاقىرۋ, جاقسىلىقتى ناسيحاتتاۋ الاڭى ىسپەتتەس. بۇل ۇلى مەرەكەدە ءداستۇرلى ادەبيەتىمىز, مادەنيەتىمىز, ادەت-عۇرپىمىز, سالت-سانامىز, ءدىلىمىز, ءدىنىمىز, تاريحىمىز ۇرپاققا بارىنشا ناسيحاتتالادى. شىن مانىندە, ناۋرىزدىڭ ەلگە, بولاشاققا بەرەر ەڭ ۇلكەن يگىلىگى دە وسى بولسا كەرەك. بۇل جەردە بارشاعا ناسيحات, كىشىگە كەڭەس سوزبەن ەمەس, ناقتى ىسپەن كورسەتۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىنىن ناۋرىز تويىنىڭ ارتىقشىلىعى دەپ ايتار ەدىك.
قىستان قىسىلىڭقىراپ شىققان جاماعات ارىق-اتىزداردى تازالاپ, بۇلاق كوزىن اشىپ, اعاش وتىرعىزىپ كوكتەمگى تىرشىلىگىن يگى ىسپەن باستايدى. بۇل دەگەن ناعىز تاربيە ەمەس پە؟ «بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش», «اتاڭنان مال قالعانشا, تال قالسىن» دەگەن اتالى سوزدەر وسىدان قالعان. ال ايەلدەر قاۋىمى اعارعان قوسىپ نەشە ءتۇرلى تاعامدار, اس مازىرلەرىن جاساپ, داستارقان بايلىعىن ەسەلەيدى. « ۇلىس وڭ بولسىن, اق مول بولسىن» دەپ شىن نيەتىمەن قۇدايدان مولشىلىق تىلەگەن قازاق اقتى داۋلەتتىڭ, توقشىلىقتىڭ نىشانى رەتىندە تانىعان. اعارعان ءتورت ت ۇلىكتەن الىنادى. دەمەك, اقتىڭ مول بولۋى مال-جاننىڭ اماندىعىنا تاۋەلدى. ولاي بولسا, اقتىڭ مول بولۋىن تىلەۋ ءبىر جاعىنان العاندا تاڭىردەن تەك باق-داۋلەت قانا ەمەس, تىنىشتىق, تاتۋلىق, بەيبىت ءومىر سۇراۋ.
بۇرىنعى قاريالار ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا ىرىمداپ بۇلاق كوزىنە ماي تامىزىپ, ايەلدەر جاعى ەرلەردىڭ ەككەن كوشەتتەردىڭ تۇبىنە اق قۇيىپ, اق شۇبەرەك بايلاپ جاتاتىن. وسىلايشا, اتام قازاق «كوك – قۇتتىڭ كوزىن اشۋ» ءراسىمىن جاساعان. اينالىپ كەلگەندە وسىنداي ءىس-ارەكەت ارقىلى قازاق قوعامىنىڭ ۇلكەندەرى كەيىنگىلەرگە تابيعاتتى بايلىقتىڭ, رىزىقتىڭ باستاۋى دەپ تانۋعا ۇگىتتەپ, تۋعان جەردى, تۋعان ەلدى ءسۇيۋ, قۇرمەتتەۋ, قورعاۋ ءار ازاماتتىڭ باستى پارىزى ەكەنىن ۇقتىرعان. وسىناۋ ۇلگى-ونەگەنى بويىنا سىڭىرگەن بالا كوك ءشوپتى جۇلا ما, اعاش بۇتاقتارىن سىندىرا ما, جاندىك اتاۋلىعا زيانىن تيگىزە مە؟ ارينە, جوق. «ۇيات بولادى», «ساۋاپ بولادى», «وبال بولادى», «جاقسى بولادى», «جامان بولادى», «كۇنا بولادى» دەگەن ەسكەرتپەلەردى ەستىپ وسكەن ۇرپاقتان قانداي دا ءبىر جاماندىق شىقپاسى بەلگىلى. بۇل دەگەن بويىنا ىزگىلىكتى قاسيەتتەر تۇنعان, جاقسىلىق جاساۋعا اسىعىپ تۇراتىن, جاقسىعا جاناسىپ, جاماننان قاشىق جۇرەتىن, السىزگە قامقور, جوق-جىتىككە بولىسقىش, جەتىم مەن جەسىرگە جاناشىر بولاتىن جاندى تاربيەلەپ شىعۋدىڭ كەرەمەت, بالاماسىز جولى ەمەس پە.
اتام قازاق ناۋرىز كۇنىن «اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان كۇن» دەپ بەكەر ايتپاعان. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى باتاگوي, اۋليە, كورگەنى مەن تۇيگەنى مول اقساقالداردان ناۋرىز باتا سۇرالادى. قازاق قوعامىندا ورنى تەك ءتور بولعان وسىنداي قازىنالى قاريالاردىڭ بەرگەن باتاسى جاماعات ءۇشىن قاشاندا قىمبات. بابالارىمىزدان قالعان «باتالى ۇل ارىماس, باتاسىز قۇل جارىماس», «باتامەنەن ەل كوگەرەر, جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر» دەگەن ماقالداردان باتانىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىز. تاڭىردەن تىلەك تىلەۋدىڭ, نىعمەت سۇراۋدىڭ تۇركىلىك كلاسسيكالىق ۇلگىسى – باتا بەرۋ, باتا الۋ ءداستۇرىنىڭ تاربيەلىك ءمانى وتە تەرەڭ. ناۋرىز كۇنگى تىلەك ءسوزسىز قابىل بولادى, جاقسى ادامنان باتا العاننىڭ جولى جاقسىلىققا باستايدى دەگەن ىرىم-نانىم بار. باتا جۇرەككە جىلىلىق قۇيادى, جۇرەكتى قۋانتادى. ۇلكەننەن باتا العان جاس تەك جاقسىلىققا ۇمتىلادى. مۇنىڭ تاربيەلىك ماڭىزى دا وسىندا.
تاعى ءبىر ەرەكشە توقتالا كەتەر جايت, ناۋرىز مەرەكەسىندە ارازداسىپ جۇرگەن ادامدار ءتوس قاعىستىرىپ, تاتۋلاسۋعا ءتيىس. وكپە وتكەن جىلدىڭ ەنشىسىندە قالۋى كەرەك. مۇنىڭ استارىندا ەل ءىشىنىڭ تاتۋلىعىن, قوعامدىق قاتىناستاردىڭ سىيلاستىققا نەگىزدەلۋىن قالاعان جاماعاتتىڭ اق نيەتى جاتىر. بىرلىككە شاقىرۋ, ىنتىماققا ۇگىتتەۋ – ناعىز ۇلى ءىس. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە وسىناۋ ۇلى ىسكە باسا نازار اۋدارىلۋىندا ۇلكەن ماعىنا بار.
قازىرگى زاماناۋي وركەنيەتتىڭ سىن-قاتەرلەرى الەمدىك كەڭىستىكتەگى وتباسى ينستيتۋتىنا وزگەرىستەر ەنگىزىپ, ءداستۇرلى قۇندىلىقتار جويىلىپ, رۋحاني داعدارىس كەۋلەپ كەلە جاتقانى اڭعارىلادى. بۇل داعدارىستان ەلىمىز دە شەت قالمايدى. سوندىقتان مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن ۇلتتىق پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيا سالاسىنداعى تاجىريبەلى مامانداردى قاتىستىرا وتىرىپ, رۋحاني سالانى قامتيتىن بەينەدارىستەر, وتباسىلىق قۇندىلىقتار تۋرالى بەينەروليكتەر تاراتۋ سىندى ءتيىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ماڭىزدى.
وسىندايدا ارتىندا اتالى ءسوز قالدىرعان جازۋشى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ «جالپاق əلەمدى اۋزىڭا قاراتۋ ءۇشىن رۋحاني ەرلىك كەرەك, جالپاق əلەمگە قىسىلماي, قىمتىرىلماي قاراۋ ءۇشىن رۋحاني بايلىق كەرەك» دەگەن ءسوزى ەسكە تۇسەدى. بۇدان ءبىز رۋحانياتتىڭ قوعام, ادام ءۇشىن ءرولىنىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ۇعامىز. ولاي بولسا, رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز جارقىراي كورىنەتىن, بارىنشا ناسيحاتتالاتىن ناۋرىز تويى قاشاندا ماڭىزدى بولىپ قالا بەرمەك.
