كەرەكۋ قىزىلشاسىنىڭ ءباسى جوعارى

«پاۆلودار اۋىل شارۋا­شى­لى­عى تاجىريبەلىك ستانساسىندا» سوڭعى ءتورت جىلدان بەرى قانت قىزىلشاسىنىڭ جەرگىلىكتى ەگىن­شى­لىكتە جاقسى ءونىپ شىعاتىن تۇرلەرى سىناقتان ءساتتى ءوتىپ، سىرت­تان كەلەتىن شيكىزاتتى تو­لىق الماستىرۋعا دايىن وتىر. سەرىكتەستىك باسشىسى بايجان ۋالحا­نوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇر­گىزىلگەن تاجىريبە وڭ كورسەت­كىش­تەردى باعىندىرىپ، اقسۋ قالاسىندا قانت زاۋىتى سالىنا قال­عان جاعدايدا ونى تولىعىمەن ءوزىمىز­دىڭ فەرمەرلەر ساپالى شيكى­زات­پەن قامتاماسىز ەتە الا­تىن­دى­عىن ءىس جۇزىندە دالەلدەدى دەسە دە بولادى.

«وڭىردە قانت زاۋىتى تۇرعى­زى­لادى» دەگەن سىبىس شىققان ۋاقىت­تان-اق شيكىزاتپەن قامتا­ما­سىز ەتۋ بويىنشا جول كارتاسى ازىرلەنىپ، تاجىريبەلىك ستان­ساسىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرى ساپالى ءونىمدى ىرىكتەپ الىپ شى­عۋ­دىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ار­قا­لاعان. ولاردىڭ الدىنا ەرتىس بويىنداعى جەرلەردە جوعارى ونىمدىلىك كورسەتەتىن قانت قىزىل­شا­سىنىڭ تۇرلەرىن ىرىكتەۋ، ونى ەگىس اينالىمىنا تولىق ەنگى­زۋ ءۇشىن فەرمەرلەردى ۇيرەتۋ، قى­زىل­شانىڭ وتاندىق سورتتارى مەن گيبريدتەرى بويىنشا تۇقىم شارۋاشىلىقتارىن قۇرۋ مىن­دە­تى قويىلدى. بۇل ماقساتتى باعىندىرۋ ءۇشىن «پاۆلودار اۋىل شارۋاشىلىعى تاجىريبەلىك ستان­ساسى­» الەمدىك سەلەكتسيا سالا­سىن­داعى جەتەكشى ۇيىم ءارى قانت قىزىلشاسىنىڭ تۇقىمىن ءون­دى­رۋ جونىنەن كوشباسشى سانالاتىن KWS SAAT SE دەپ اتالاتىن نەمىس كومپانياسىمەن مە­مو­راندۋمعا وتىردى. العاشقى جىلى تاجىريبە ءۇشىن اقتوعاي، پاۆلودار، تەرەڭكول اۋداندارى مەن اقسۋ اۋىلدىق ايماعى بويىنشا 10 شارۋاشىلىقتا ءونىمنىڭ گيبريدتى تۇرلەرى مەن وتاندىق سورت­تىڭ 40-تان اسا ۇلگىلەرى وتىرعىزىلدى.

تاجىريبەلىك ستانسانىڭ اعا عى­لىمي قىزمەتكەرى ناتاليا جۋ­كو­ۆانىڭ ايتۋىنشا، العاشقى جىلى گيبريدتى قىزىلشالار بو­يىنشا ءتورت سورتتىڭ بيولوگيالىق ونىمدىلىگى ەكسپەريمەنتتىك ەگىن­شىلىك كەزىندە جوعارى كورسەت­كىش­تەر­دى كورسەتكەن.

«عىلىمي جۇمىستاردىڭ بار­لى­عىن ءوزىم جانە ارىپتەستەرىم ا.سارباسوۆ پەن د.ۆاليەۆ باستان-اياق باقىلاي وتىرىپ جۇرگىزدىك. بۇل كوكونىس ءتۇرىنىڭ نەگىزگى ساپالىق كورسەتكىشى – قانتتىلىق دەڭگەيى. 2019 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە ءتورت شارۋاشىلىقتان الىنعان ءونىمدى رەسەيدىڭ چەرەمنوۆ قانت زاۋىتىندا تەكسەرگەنىمىزدە – 17،7 پايىزدى، ال جەلتوقسان ايىندا قايتالاي اپارعانىمىزدا 19،3 پايىزعا دەيىن قانتتىلىق دەڭگەيى بارىن كورسەتتى. ەكسپەريمەنتتىك ەگىس تاناپتارىندا وسىرىلگەن ءونىم گەكتارىنان 500 تسەنتنەردەن جينالدى. ءسويتىپ، «اكاتسيا ينتەنسيۆ»، «ماكسيمەللا»، «دۋنياشا»، «تەررانوۆا» دەگەن سورتتار ءبىزدىڭ جەرىمىزدە وسىرۋگە قولايلى دەگەن ۇيعارىمعا كەلدىك. كەيىن 300 توننا قىزىلشانى الماتىداعى كوكسۋ زاۋىتىنا قايتا وڭدەۋگە جىبەرگەنىمىزدە ونداعىلار قانت­تىلىق دەڭگەيى ورتاشا – 18، ەڭ جوعارعىسى 22 پايىزدى قۇراعانىن حابارلادى. وڭتۇستىك وڭىرلەردە جينالاتىن قىزىلشالاردىڭ قانتتىلىق دەڭگەيى ءارى كەتسە 17 پايىزدان اسپايتىنى ءمالىم. بۇل العاشقى جىلدىڭ ناتيجەلەرى ەدى. زەرتتەۋدىڭ تولىق قورىتىندىسىن جاساپ، ناقتى ناتيجەلەردى جاريالاۋ ءۇشىن گيبريدتى قىزىلشالاردى كەمى 3 جىل ەگۋدى جالعاستىرۋ كەرەك. سەبەبى ءار جىلدىڭ بەرەكەسى ءارتۇرلى بولادى»، دەيدى جاس عالىم.

ورتالىقتا قانت قىزىلشاسىن ءوسىرۋ تاجىريبەسى الداعى جىلدارى دا جالعاسا بەرمەك. كەلەشەكتە قاجەت بولسا ەگىس تاناپتارىن كە­ڭەي­­تىپ، ءتۇرلى توپىراقتى-كلي­مات­تىق جاعدايدا زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. بۇل ءۇشىن الەۋەتى­مىز دە، تاجىريبەمىز دە جەت­كى­لىك­تى دەيدى ونداعى قىزمەت­كەر­­لەر. قازىرگى ۋاقىتتا مۇندا وتان­دىق سەلەكتسياداعى قانت قى­زىل­­شاسىنىڭ جاڭا گيبريدتى سورت­تارىن ەكولوگيالىق تۇرعى­دان سۇرىپتاۋ جالعاسۋدا. قازاق ەگىن­شى­لىك جانە وسىمدىك شارۋا­شى­لى­عى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىمەن بىرلەسىپ ءونىمنىڭ 30 گيبريدتى ءتۇرى زەرتتەلىپ جاتىر ەكەن. جاڭا سورتتار مەملەكەتتىك سورت سىناۋعا جىبەرىلەدى.

اتاپ وتەرلىگى، بيىلدان باس­تاپ قايتا وڭدەۋگە تاپسىرىلعان 1 توننا قانت قىزىلشاسى ءۇشىن فەرمەر 40 مىڭ تەڭگە قاراجات الادى. بۇعان سۋبسيديالاۋ نورما­لا­رىنىڭ 15 مىڭنان 25 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايعانى سەبەپ بولدى. باعانىڭ بۇلايشا ءوسۋى بولاشاقتا پاۆلودارلىق كوكونىس وسىرۋشىلەردى دە ىنتالاندىرادى دەگەن سەنىم زور.

«قانت قىزىلشاسى سۋارىلاتىن القاپتارعا ەگىلەتىن­دىك­تەن جەر­گىلىكتى فەرمەرلەر قۇرعاق­شى­لىق جىلدارى دا مول ونىم­نەن قاعىلمايتىنى انىق. ەگەر اقسۋ قالاسىندا قانت زاۋىتى سالىنا باس­تايتىن بولسا تاجىريبەلىك ستانسا الداعى 3-4 جىلدا قانتتىلىق دەڭگەيى جوعارى جاڭا سورتتاردى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دايىنداپ، تۇقىم شارۋاشىلىقتارىن تولىقتاي قامتاماسىز ەتۋگە قاۋ­قار­لى»، دەيدى عىلىمي ۇيىم دي­­رەكتورىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان راحيموۆ.

اتاپ وتەيىك، پاۆلودار وبلىسىندا سالىناتىن قانت زاۋىتىنىڭ جوباسىمەن «پاۆلودار» اكك اينالىسۋدا. ازىرشە ونى قارجىلان­دى­راتىن ينۆەستور انىقتالعان جوق. الدىن الا جوسپار بويىنشا، كاسىپورىن كۇنىنە 6 مىڭ توننا قىزىلشانى وڭدەپ، شەكەرگە اينالدىرادى. قانت زاۋىتىن شيكىزاتپەن قامتۋ ءۇشىن كەمى 15 مىڭ گەكتاردا قانت قىزىلشاسى ەگىلۋى كەرەك.

پاۆلودار وبلىسى،

پاۆلودار اۋدانى،

كەمەڭگەر اۋىلى