ەرەكشە پەرزەنتتى وڭالتۋ دا، وقىتۋ دا وڭاي ەمەس

وتباسىنىڭ الەۋمەتتىك سالماعىن جەڭىلدەتەتىن جوبا

الماتى قالاسى ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتورايىمى ناتاليا مۇحامەدجانوۆانىڭ ايتۋىنشا، ەرەكشە بالالاردى تار­بيە­لەۋ، ولارعا قامقورلىق جاساۋ – قوعام بولىپ جۇمىلاتىن مىندەت. قيىن دا، جاۋاپكەرشىلىگى جو­عارى جۇكتى موينىنا العان انا­لار قوعاممەن ىقپالداستىققا مۇقتاج. ۇنەمى بالا تاربيەسىمەن وتىر­عاندىقتان، ولاردىڭ مۇمكىن­دىك­تەرى دە شەكتەۋلى. اتالعان جوبا اياسىندا ماماندار انالارعا پسي­حو­لوگيالىق تۇرعىدان قولداۋ كور­سە­تىپ، وتباسىنىڭ الەۋمەتتىك سال­ماعىن جەڭىلدەتۋدى كوزدەيدى.

قازىرگى كەزدە ىرىكتەۋدەن وتكەن 22 انا بيزنەس الىپپەسىن يگەرىپ جاتىر. «MamaPro» قوعامدىق قورى فيليالىنىڭ جەتەكشىسى الينا كيم «بالانى وڭالتۋدان بۇرىن انانى وڭالتۋ كەرەك»، دەگەن پىكىردە. بۇگىندە الماتى، استانا، وسكەمەن، شىمكەنت قالا­لارىندا وكىلدىكتەرى جۇمىس ىس­تەيتىن ورتالىقتا انالارعا شەبەر­لىك ساعاتتارىمەن قاتار پسي­حو­­لوگيالىق دارىستەر دە قاتار وتەدى. انالاردىڭ كاسىبىن باستاپ، ايا­عى­­نان نىق تۇرعانىن ماقسات ەتەتىن «ايەلدەر – ايەلدەرگە» قانات­قاق­تى جوباسى 3 اي وقىتۋ، ۇيرەتۋ سەسسيالارىن قامتيدى. وسى مەرزىم اياقتالعاننان كەيىن ساراپتاما جا­سا­­لىپ، جوبانى جەتىلدىرۋ تەتىك­تە­رى قاراستىرالادى.

«جوبا ەكى باعدارلامادان تۇ­را­دى. باستامانى قولعا الۋشىلار 3 انانى جۇمىسقا تۇرعىزۋدى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الىپ وتىر. ال جوبانىڭ 19 قاتىسۋشىسى ارنايى كۋرستاردان وتكەننەن كەيىن ءوز بيزنەستەرىن باستاپ كەتۋگە ءتيىس. ەگەر بۇل ءىس ءساتتى جۇزەگە اساتىن بولسا، قوعام بولىپ جۇمىلعان ما­سە­لەنىڭ شەشىمىن تاپقانى»، دەدى جوبا بارىسىمەن كەڭىنەن تانىس­تى­رىپ وتكەن الماتى قالاسى ىس­كەر ايەلدەر قاۋىمداستىعى ءتو­را­يى­مىنىڭ ورىنباسارى دانا جانتەمىروۆا.

«ICF-Kazakhstan» پرەزيدەنتى ەلەنا گريگورەۆا ء«وز قيىندىعىن ءوزى ارقالاپ جۇرگەن، ەرەكشە بالا تاربيەسىنىڭ قيىنشىلىعىن كورىپ، قاناتى تالعان انالار ءۇشىن بۇل جوبا ۇلكەن قولداۋ بولماق»، دەپ­ اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەرەك­­­شە بالانى باعىپ-قاعۋ – ءبىر عانا وتباسىنىڭ عانا ەمەس، جال­پىعا ورتاق ماسەلە. اتالعان جوبا اياسىندا ICF ماماندارى انا­لار­دىڭ ەرىك-جىگەرىن شىڭداۋعا، قيىندىقتى ەڭسەرۋگە قولداۋ كور­سە­تەدى. وسىدان 2،5 جىل بۇرىن قۇ­رىلعان ۇيىم 30 مىڭعا جۋىق سەر­تيفيكاتتالعان مامانداردى وقىتا وتىرىپ، الەمنىڭ 100-دەن اسا ەلىندە قىزمەتىن جالعاستىرىپ كەلەدى. قازىرگى كەزدە 35 مىڭ مۇ­شە­سى بار ۇيىم قازاقستانداعى كوۋ­چينگتى دامىتا وتىرىپ، الەۋ­مەت­تىك جوبالارعا اتسالىسۋدى جال­عاستىرىپ جاتىر.

بالالار مۇگەدەكتىگى جىلىنا 7 پايىزعا كوبەيىپ جاتىر

الماتى قالاسى جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدار­لا­مالار باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قاليبەك اقىل­بە­كوۆتىڭ ايتۋىنشا، وڭتۇستىك استا­نادا 8 مىڭعا جۋىق ەرەكشە قاجەت­تى­لىكتەرى بار بالا تىركەلگەن.

«قالادا مۇگەدەكتىگى بار ازا­مات­تاردىڭ سانى 55 مىڭعا جۋىق دەسەك، بۇل كورسەتكىش جىل سايىن­ 4 پايىزعا، ال بالالار اراسىندا 7 پايىزعا كوبەيىپ كەلەدى. بۇ­گىن­دە اۋتيزم بەلگىلەرى بار با­لا­­لاردى ءۇش جاسقا دەيىن انىق­تاۋ وتە قيىنعا سوعىپ جاتىر. سون­دىقتان بۇل دياگنوزدى ەرتە كە­زەڭ­دە انىقتاۋ جانە الدىن الۋ ماق­ساتىندا ارنايى ورتالىق اشىلىپ، بيىلدان باستاپ 300-دەي مامان وقىتۋ كوزدەلىپ وتىر. ارنايى كۋرستان وتكەن ماماندار قالا ەمحانالارىنا جولدامامەن بارادى»، دەيدى ق.اقىلبەكوۆ.

باسقارما وكىلى اتاپ وتكەندەي، قالادا بيىلدان باستاپ اۋتيزممەن اۋىرعان بالالار تاسىمالى ءۇشىن 10 ينۆاتاكسي قىزمەتى جۇمىس ىستەيدى. ال جەكە وڭالتۋ باعدارلاماسىنا سايكەس 270-تەي اربا ساتىپ الۋ كوزدەلگەن. باسقارما تاراپىنان سونىمەن قاتار ستارتاپ جوبالارعا 400 اەك كولەمىندە گرانتتار قاراستىرىلىپ جاتىر.

قوعام جانە مەملەكەت قاي­رات­كە­رى، پارلامەنت ءماجى­لى­سىنىڭ VI-VII شاقىرى­لى­مى­نىڭ دەپۋتاتى يرينا سميرنوۆا قوعامدا ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار وتباسىلارعا قولداۋدىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن العا تارتتى.

«بۇگىندە كەزەكتە تۇرعان 20 مىڭ­نان اسا قولداۋعا مۇقتاج جان­دار­دىڭ باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيدى. پارلا­مەنت قابىرعاسىندا بىرنەشە مارتە كوتە­رىلگەن ماسەلەگە قاتىستى «وتبا­سى بانك» ماماندارىمەن دە كەز­­­دەسۋلەر ءوتتى»، دەپ اتاپ وتكەن ي.سميرنوۆا «ايەلدەر – ايەل­دەرگە» جوباسىنىڭ الەۋمەتتىك سال­ما­عى جوعارى ەكەنىن ايتتى.

ەڭ باستىسى، قادام جاسالدى، ەندىگى كەزەكتە انالاردىڭ ءوز كاسىبىن اشۋىنا بايلانىستى جول كارتاسى سىزىلىپ، الداعى باعدارى انىقتالۋى قاجەت. جوباعا قولداۋ بىلدىرگەن پرەزيدەنت جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ مۇشەسى گۇلنار وماروۆا ەرەكشە بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعان انالاردىڭ اۋىرتپاشىلىعى كوپ ەكەنىن العا تارتتى. سوندىقتان قوعام بولىپ قولداۋ كورسەتە وتىرىپ، جارتى كۇن بولسا دا جۇمىس ىستەيتىن ايەل­دەر ءۇشىن بالاسىن قالدىراتىن ورتالىقتار جۇمىسىن جانداندىرۋ، جۇمىس ىزدەگەن جاعدايدا ءوز تاڭداۋىنا، قالاۋىنا وراي ورنالاسۋ سياقتى ماسەلەلەرگە كوڭىل بولۋگە شاقىردى. وسى ورايدا الەۋمەتتىك قىزمەت تۇرلەرىن تسيفرلاندىرۋدى دامىتۋ جاعىنا توقتالعان گ.وماروۆا ەرەكشە بالالار ءۇشىن وڭالتۋ پروتسەدۋرالارى، ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ، ساناتوريالىق-كۋرورتتىق قول­داۋعا بايلانىستى اقپاراتتار قولجەتىمدى بولۋى قاجەت. بۇگىندە شالعاي اۋىلدارداعى وتباسىلار ءۇشىن بالالاردى ساۋىقتىرۋ دا، وقىتۋ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ وتىر. مەملەكەت تاراپىنان ءبولى­نىپ جاتقان قاراجات جەتپەي جات­قان ايماقتار بار. سالدارىنان تىعى­رىققا تىرەلگەن كوپتەگەن وتبا­سى قالالى جەرلەرگە قونىس اۋدا­رۋعا ءماجبۇر.

ۇرپاق تاربيەسىمەن قاتار كاسىپتى دە يگەرىپ ءجۇر

زاۋرە يتەنوۆا – 14 جاستاعى ەرەكشە بالانى تاربيەلەپ وتىرعان انا. «بالا تاربيەسىمەن وتىرعاندا «MamaPro» قوعامدىق قورى ماماندارى ۇلكەن قولداۋ كورسەتىپ، جىگەر بەردى. وسى ورتالىقتا پسي­حو­­لوگيالىق قولداۋ تاۋىپ، جاڭا كاسىپ اشۋعا بەكىندىم»، دەيدى كاسىپ­كەر. ول تاۋەكەلدەرگە قارا­ماس­تان وتكەن جىلى «Dcplife» cاۋىقتىرۋ ورتالىعىن اشقان. بۇگىن­دە ور­تا­لىققا كەلىپ جۇرگەن بالالار جازۋ-سىزۋدى ۇيرەنىپ، لوگو­پەدتىڭ، سونداي-اق مەحانوتەراپيا، ەرگوتەراپيا كۋرس­تا­رىنان ءوتىپ جاتىر. دەنەشىنىق­تى­رۋدان ءوتىپ، ماسساج العان بالا­لار­دىڭ كوڭىل كۇيلەرىندە دە وزگە­شەلىك بايقالادى. الايدا كەلۋ­شىلەردىڭ دەنى الەۋمەتتىك از قام­تىلعاندار وتباسىلارىنان بول­عاندىقتان، وڭالتۋ كۋرسىن تولەۋگە مۇمكىندىكتەرى بولا بەرمەيدى. مۇنىمەن قوسا ماماندار ەڭبەكاقىسى، جالداۋ قۇنى سياقتى قوسىمشا شىعىن بار. دەگەنمەن «MamaPro» قوعامدىق قورىندا تۇلعالىق ءوسۋ جولىنان ءوتىپ، مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا 2 ملن تەڭگە قاراجات العان كا­سىپ­كەر ورتالىقتى دامىتۋدى جوس­پارلاپ وتىر.

ليۋدميلا حەگاي – بالاسىنا اۋتيزم دياگنوزى قويىلعان انانىڭ ءبىرى. ون جاسار بالانىڭ اناسى ۇزاق ۋاقىت ۇيدە وتىرعانىن، قارجىلىق قيىندىقتىڭ دا بولعانىن العا تارتتى. ەندىگى كەزەكتە انالارعا ارنالعان جوبادان سەرپىن الىپ، جاڭا كاسىپتى باستاۋعا دايىن ەكە­نىن ايتادى.

ايگەرىم ءىزباساروۆا دا ەرەكشە بالا تاربيەلەپ وتىرعان انا. «بالام تۋىلعان ساتتەن ءومىرىمىز كۇرت وزگەردى. بار نازارىمىز بالا­نىڭ دەنساۋلىعىنا اۋىپ، توعىز جىلداي ۇيدە وتىرىپ قالدىم. «MamaPro» ورتالىعىنا كەل­گەن­نەن كەيىن مەن سياقتى انا­لار­دىڭ مۇمكىندىگى شەكسىز ەكەنىن ءتۇ­سىندىم» دەگەن ويىمەن ءبولىستى.

قازىرگى كەزدە الەۋمەتتىك جوبا­نىڭ دەمەۋشىسى الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى عيماراتىندا كاسىبي سەسسيالار جالعاسىن تا­ۋىپ جاتىر. تاجىريبەلى كوۋچتار بولاشاق كاسىپكەرلەردى بيزنەستىڭ قىر-سىرىنا باۋلىپ، قيىندىقتى ەڭسەرۋگە كەڭەستەرىن اياپ جاتقان جوق. ال اتا-انالار بولسا، بالا­سى­نىڭ قوعامنان قاعاجاۋ كورمەي وسكەنىنە، الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ جاقسارعانىنا ءۇمىت ارتادى.

الماتى