سۋبسيديالاۋدىڭ جاڭا جۇيەسى

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا قۇرامىنا اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەر، سالالىق وداقتار مەن قاۋىمداستىقتار، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت، مەملەكەتتىك ورگاندار، عىلىمي ۇيىم­دار­دىڭ وكىلدەرى، سونداي-اق پارلامەنت دەپۋتاتتارى كىرەتىن ارنايى جۇمىس توبى 9 وتىرىس وتكىزدى. وسى وتىرىستاردىڭ ناتيجەسىندە قولدانىستاعى قا­عي­دالار­دىڭ نەگىزگى كونتۋرلارىن ساقتاي وتىرىپ، سۋبسيديالاۋدىڭ جاڭا جۇيەسى ازىرلەندى.

اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدى ودان سايىن كۇشەيتۋگە باسىمدىق بەرىلىپ جاتقان قازىرگى تۇستا قارجىلاندىرۋدىڭ بۇل ءتۇرى توقتاپ نەمەسە كەمىپ قالماسى انىق. تەك مەملەكەتتىك قولداۋ ءتاسىلىنىڭ مۇلتىكسىز ورىندالۋىن، ياعني بولىنگەن قاراجاتتىڭ ءتيىمدى جۇمسالۋىن اسا ىجداعاتتىلىقپەن قاداعالاۋدى مىقتاپ قولعا الۋ ماڭىزدى.

بۇل رەتتە اتالعان ۆەدومستۆونىڭ دەرە­گى­ن­ە سۇيەنسەك، قاراجاتتىڭ بولىنۋىنە قاتىس­تى سۋبسيديالاۋدىڭ بارلىق باعىتى وزگەرىسسىز قالىپ وتىر.

اتاپ ايتقاندا، باعىتىنا بايلانىستى 15%-دان 80%-عا دەيىنگى نورماتيۆتەرمەن ينۆەستيتسيالىق سۋبسيديالاۋ; قارىز الۋشى ءۇشىن مولشەر­لەمەنى جىلدىق 6%-عا دەيىن تومەندەتە وتىرىپ، كرەديتتەر مەن ليزينگتەر بويىنشا سىياقى مولشەرلەمەسىن سۋبسيديالاۋ; ساقتاندىرۋ سىيلىقاقىلارىن نورماتيۆ 50%-دان 80%-عا دەيىن ۇلعايتىپ سۋبسيديالاۋ; كەپىلدىك كولەمى نەگىزگى بورىشتان 50%-عا دەيىن، باسىم باعىتتار بو­يىنشا 85%-عا دەيىن قارىزدارعا كەپىلدىك بەرۋدى ساقتاندىرۋدى سۋبسيديالاۋ. وسى ورايدا ساقتاندىرۋ سىيلىقاقىلارىن سۋبسيديالاۋ بارلىق تۋىندايتىن تاۋە­كەلدى ازايتۋعا، ساقتاندىرىلعان ەگىس القاپتارىن كەڭەيتۋگە، سونداي-اق مال مەن قۇستاردى ساقتاندىرۋدى ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.

بۇدان ءارى اوك-ءتى سۋبسيديالاۋ جۇيە­سىن­دە قانداي وزگەرىستەر بولعانىنا قانىعا ءتۇسۋ ءۇشىن نەگىزگى سالالارعا ءىشىنارا توقتالىپ وتەيىك.

وسىمدىك شارۋاشىلىعى. بۇل سالا­داعى باعىتتار مەن نورماتيۆتەر ساقتالدى. قانت قىزىلشاسىن وسىرۋگە ودان سايىن دەم بەرۋ سۋبسيديالاۋ ءنورماتيۆى تونناسىنا 15 مىڭ تەڭگەدەن 25 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلادى. بۇل رەتتە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋە­كەلدەرىن بولدىرماۋ جانە اكىمشى­لەندىرۋدى وڭايلاتۋ ءۇشىن اۋدارىم وتىنىمدەرىنىڭ كۇشى جويىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن، مينەرالدى تىڭايتقىشتاردى، پەستيتسيدتەردى سۋبسيديالاۋ باعىتتارى مەن نورماتيۆتەرى بو­يىنشا اكىمدىكتەردىڭ قاۋلىلارىن كەلىسۋ ءراسىمى مينيسترلىككە سۋبسيديالاۋدىڭ ۇسى­نىلاتىن كولەمىن ەلەكتروندىق فور­مات­تا بەرۋ راسىمىمەن اۋىستىرىلادى. سون­داي-اق تۇقىمداردىڭ قوزعا­لى­سىن باقى­لاۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسى ەنگىزىلەدى.

مال شارۋاشىلىعى. بۇل باعىتتا اسىل تۇقىمدى مال باسىن ساتىپ الۋ كەزىندە شوشقا شارۋاشىلىعىن قوسپا­عاندا، بار­لىق قولدانىستاعى سۋبسيديالاۋ ءنورماتيۆى وزگە­رىسسىز قالادى. تالپاق تاناۋدىڭ باسى ءۇشىن وتەۋ ءنورماتيۆى قۇنىنىڭ 50% قۇرايدى، بىراق بۇرىن قولدانىستا بولعان 140 مىڭ تەڭگەنىڭ ورنىنا ءبىر باس ءۇشىن 100 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى.

سونىمەن قاتار سەلەكتسيالىق-اسىل تۇقىمدىق جۇمىس سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىنىڭ جوعارى بولۋىنا بايلانىستى بۇقالار مەن قوشقار­لاردى جالعا بەرۋدى سۋبسيديالاۋ جويىلادى.

ال تاۋار-سپەتسيفيكالىق سۋبسيديالار وزگەرىسسىز قالادى. بىراق كۇشىن جوياتىن بولىكتەرى بار. ايتالىق، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارىنا جاتپايتىندىقتان، كۇركەتاۋىق ەتى مەن سۋدا جۇزەتىن قۇستارعا سۋبسيديا بەرىلمەيدى. سونداي-اق مەنشىكتى انالىق باسى جوق كووپەراتيۆتەرگە ديستريبيۋتورلىق ورتالىقتار كورسەتكەن قول­دان ۇرىقتان­دىرۋ جونىندەگى قىز­مەتتەر سۋبسيديالانبايدى جانە اسىل تۇقىم­دى مال يمپورتى كەزىندە ەكىنشى دەڭ­گەيلى بانكتەگى قارجى ينستيتۋتىنىڭ ارنايى شوتىنا سۋبسيديا­لار اۋدارۋ مۇمكىن بولمايدى.

جۇمىرتقا شارۋاشىلىعى بويىنشا نورماتيۆ ءبىر جۇمىرتقا ءۇشىن 3 تەڭگە بولىپ قالادى. بۇل رەتتە 1-ساناتتاعى جۇمىرتقالاردى ساتۋدىڭ شەكتى باعالارى اكىمدىكتەرمەن جاسالعان مەموراندۋمدار نەگىزىندە بەلگىلەنەدى.

بۇقاشىقتار مەن توقتىلاردى بور­دا­قىلاۋعا جانە ەت كومبيناتتارىنا تاپسىرۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ نور­ماتيۆتەرى وز­گەرىس­سىز قالادى. الايدا مالدى وزدەرىنىڭ بور­دا­قىلاۋ الاڭدارىنا كوشىرەتىن شارۋاشىلىقتار ءۇشىن ورىن اۋىستىرۋ نورماسى جويىلادى.

جەمشوپ بويىنشا سۋبسيديالاردى الۋ­دىڭ نورماتيۆتەرى مەن كريتەريلەرى عىلى­­مي ۇيىمداردىڭ ۇسىنىمدارى نەگى­زىندە اكىمدىكتەردىڭ قاۋلىسىمەن بەكىتىلەدى.

قايتا وڭدەۋ. تەرەڭ وڭدەلگەن ونىم­دەردى ءوندىرۋ ءۇشىن ساتىپ الىنعان شيكىزات قۇنىن سۋبسيديالاۋدا گليۋتەن جانە بيوەتانول ءوندىرۋ ءۇشىن بيداي قۇنىن سۋبسيديا­لاۋ جويىلدى. ويتكەنى بۇل تاۋارلاردىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى جوق.

وسى رەتتە سۋبسيديالار وندىرىلگەن تاۋارلار ءۇشىن ەمەس، دايىن ءونىمدى وتكىزۋ فاكتىسى بويىنشا تولەنەتىن بولدى. بۇل سۋبسيديالاۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىندەگى ەلەكتروندىق شوت-فاك­تۋ­رالارمەن راستالادى. اتالعان وزگەرىس­تەر قارجى­لاندىرۋدى ءبولۋدىڭ بارىنشا اشىق، ءادىل جانە ادال ءتارتىبىن قام­تاماسىز ەتەدى.

ينۆەستيتسيالىق سۋبسيديالاۋ. بۇل سۋبسيديالاۋدىڭ بارلىق ءتۇرى مەن باعىتى جۇيەلەنگەن. قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىس­تارىن سۋبسيديالاۋ وبلىستىق قۇرى­لىس جانە ساۋلەت باسقارمالارىنىڭ قىزمەت­كەرلەرىن سالىنعان وبەكتىلەردى قاراۋ جونىندەگى ماماندار توبىنا قوسۋ تۋرالى مىندەتتى تالاپپەن ساقتالادى.

ال ەرىگەن سۋلاردى جيناۋعا ارنالعان جاساندى سۋ ايدىندارىن سالۋ ءۇشىن ۆاگونداردىڭ قۇنىن سۋبسيديالاۋ جو­يىلادى. سونداي-اق سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە جانە اكىمشىلەندىرۋدىڭ كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى «بايتەرەك «ۇبح» اق ەنشىلەس جانە تاۋەلدى كومپانيالارى مەن ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردى قوسپاعاندا، اۆانس­تىق تۇردە ينۆەستيتسيالىق سۋبسي­ديا­لار الۋ مۇمكىندىگى الىنىپ تاستالادى.

جايىلىمداردى سۋلاندىرۋ ءۇشىن ۇڭعىمالار مەن قۇدىقتار قازۋ كەزىندە بۇر­عىلاۋ جونىندەگى ماتەريالدار مەن قىز­مەت­تەردىڭ قۇنى عانا سۋبسيديالاناتىن بولدى. بۇل رەتتە جابدىقتىڭ قۇنىن سۋبسي­ديالاۋ جويىلادى. ويتكەنى ونىڭ نارىق­تىق قۇنى ءوندىرۋشى ەلگە بايلانىستى ونداعان ەسە وزگەرىپ تۇرادى. ال قىزمەت كورسەتۋشىلەر ارزان جابدىقتى جەتكىزۋ ارقىلى بيۋدجەت قاراجاتىن زاڭسىز يگەرىپ كەلگەن.

وتاندىق ماشينا جاساۋدى دامىتۋ ءۇشىن قازاقستاندا لوكاليزاتسياسى جوق يمپورتتىق تەحنيكانىڭ قۇنىن سۋبسيديالاۋ ءنورماتيۆى 25% دەڭگەيىندە بەلگىلەندى. ال لوكاليزاتسياسى بارلار 15%-عا دەيىن تومەندەتىلدى.

ارنايى تۇقىم ءوسىرۋ تەحنيكاسىن سۋبسيديالاۋ نورماتيۆتەرى 80%-عا دەيىن، قىزىلشا جانە سۋارۋ تەحنيكاسىن سۋبسيديالاۋ نورماتيۆتەرى 50%-عا دەيىن كوتەرىلەدى.

قارسى مىندەتتەمەلەر. سۋبسيديا الۋشىلار ءۇشىن قارسى مىندەتتەمەلەر ەنگىزى­لەدى. وندىرىلگەن ءونىمدى وتكىزۋ اكىمدىك­تەر­مەن نارىقتىق باعالار بو­يىنشا جاسال­عان مەموراندۋمدارعا سايكەس (3000 اەك-كە تەڭ نەمەسە ودان اساتىن سوماعا سۋبسيديا العان اوك سۋبەكتىلەرى ءۇشىن) ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق جۇيەسى ارقىلى جۇرگىزىلەدى.

سونىمەن، وسى كۇنگە دەيىن اتالعان جۇيەگە قاتىستى ماسەلەلەر بارىنشا ەسكە­رىلىپ، سۋبسيديالاۋدىڭ وسىنداي جاڭا قاعي­دالارى ەنگىزىلدى. توقەتەرىن ايت­قاندا، بۇل وزگەرىستەردىڭ نەگىزگى ماق­سا­تى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ تيىم­دى­لىگى مەن ناتيجەلىگىن ارتتىرۋ، قار­سى مىن­­دەتتە­مەلەردىڭ ورىندالۋىن با­قى­لاۋ­دى كۇشەي­تۋ، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋە­كەلدەرىن بارىنشا جويۋ جانە تسي­فر­لان­دىرۋ ەسەبىنەن سۋبسيديالار الۋ ءراسىمىن وڭايلاتۋ بولىپ وتىر.