قىراۋدان جازىلعان حات

ءيا، قيىلا دا قىزىعا دا قا­راي­سىز، سوسىن ايەلدەن اقىن شىق­قانىن مىسقىلسىز مويىن­دايسىز. ول – فاريزا، ول – كۇلاش، ول – مارفۋعا. بۇل ءتىزىمدى قورىق­پاي سوزا بەرۋگە بولادى، كوڭىل تورىنە قونعان ءبيشىسى مەن كۇيشىسى قانشاما!؟ جانىڭىزدى جادىراتادى، سۇرىندىرە سۇيدىرەدى، كۇ­ڭىرەنتىپ كۇلدىرەدى، جاڭبىر اس­تىندا ور­تەيدى، جالىن ىشىندە جاۋراتادى. وسى اسەردى نوتامەن نۇرلاندىرعان الاشتىڭ تۇڭعىش بارد-اقىنى تابىلدى دوسىموۆ فاريزالىق مۇڭعا كەربەزدىك قۇي­عانداي. «مەن ساعان عاشىق ەمەس ەم». و، توبا مۇن­شا ولەڭ تاكاپپار بولار ما ەدى؟!

بولادى، نەگە بولماسىن؟! ايەل زاتىنىڭ ادەمىلىگى مەن تەكتىلىگىنە تىرەۋ بولعان ءتاتتى تاكاپپار سە­زىم؟! ماحابباتىن مۇساتىر شىڭ­­­داردىڭ بيىگىندە الديلەۋ، ار­ما­­­نىن قۇس تابانى باسپايتىن شىر­قاۋ شوقىلارعا قوندىرۋ، قو­زى قيالىن سۇلۋلىقتىڭ شەك­سىز شەڭبەرىندە قورىعىشتاۋ. سۇي­سەڭىز، وسىلاي ءسۇيىڭىز، ارۋعا ءتان اسقاقتىقپەن، اسىل ىڭكارلىكتى جالت-جۇلت ەتكەن دۇنيەنىڭ دۇر­مەگىنە تۇنشىقتىرماي، ەشكىممەن تالاسپاي، ەسسىزدىككە سالىنباي، ەسەپسىز ەركىندىكپەن… ءدال فاريزا وڭعارسىنوۆا سەكىلدى.

بىلەسىز بە، وسى ءسوزدى ما­ري­نا تسۆەتاەۆاعا دا قاراتىپ ايت­قىمىز كەلەدى. اقىننىڭ شىعار­ماشىلىعىمەن تانىس بول­ما­ساڭىز دا، كەم دەگەندە ءبىر شى­عار­ماسىنان بىرنەشە جولدى كەل­تىرە الاتىنىڭىزعا سەنىمدىمىز. اڭگىمە ء«سىزدىڭ مەنىمەن اۋىرماي­تىنىڭىز ۇنايدى» ولەڭى حاقىندا. ءبىزدىڭ قۇرعاق اۋدارمامىز تۇپنۇس­قاداعىداي تارتىمدى شىقپاسا، كەشىرىم سۇرايمىز. جاڭا جىل بو­ساعامىزدان اتتاعان سايىن قا­يىرا كورۋدەن جالىقپايتىن ءبىر فيلم بولسا، ول – اتاقتى «تاعدىر يرونياسى نەمەسە جەڭىل بۋىڭىزبەن!» كينوكارتيناسى. كومەديالىق مەلودرامانىڭ نە­گىزگى كۋلتى – اللا پۋگاچەۆا ورىن­­­دايتىن ء«سىزدىڭ مەنىمەن اۋىر­­­مايتىنىڭىز ۇنايدى» ءانى.

جالپى، بۇل عاجايىپ شىعار­مانى انگە قوندىرعان كومپوزيتور ميكاەل تاريۆەرديەۆ ەدى. بۇل تۋرالى ءسال كەيىنىرەك ايتامىز، اۋەلى ايگىلى شىعارمانىڭ كىمگە ار­نالعانىن انىقتاپ الايىق. ادە­بيەت سىنشىلارى مەن وقىر­مان قاۋىم اپكەسى اناستاسيا يۆان­قىزى شىعارمانىڭ سىرىن اشقانشا تاريحىن ىزدەپ اۋرەگە ءتۇستى. ولەڭ 1915 جىلى مامىردا جارىققا شىققان. اپكەسىنىڭ ەكىنشى كۇيەۋى ماۆريكي مينتسكە ارنالعان ەكەن.

جاس جازۋشى اناستاسيا مەن ينجەنەر-حيميك ماۆريكي ورتاق دوستارى ارقىلى كەزدەيسوق كەزدەس­كەندە بىردەن اڭگىمەلەرى جاراسا كەتەدى. كوپ ۇزاماي قالامگەردىڭ سۇلۋلىعىنا سۇيسىنگەن ەۆرەي جى­گىت وتاۋ قۇرۋعا ۇسىنىس جاسايدى. بىراق ول كوركىنە باس يگەن تسۆە­تاەۆانىڭ سوڭعىسى ەمەس ەدى. كەيىن قايىن­اپكەسى ماريانىڭ جىرلارىن وقى­عاندا تالانتىنا تاڭعالىپ، الاساپىران كۇيگە تۇسەدى. بۇل تولقۋدى قانشا جاسىرعانىمەن 22 جاسار اقىن قىز انىق اڭعارادى. بىراق ءبارى كەش ەدى. تسۆەتاەۆتار وتباسىندا قاۋەسەت جەلدەي گۋلەيدى. وسىعان جاۋاپ رەتىندە ماريا «منە نرا­ۆيتسيا، چتو ۆى بولنى نە منوي…» ولەڭىن جازىپ، وسەك-ايانعا نۇك­تە قويادى. ءسىڭلىسىنىڭ كۇيەۋ جى­گىتىنە عاشىقتىعىن مويىن­داعا­نىمەن، بۇل وقيعانى ايەلدىك تالعامپازدىقپەن اياقتادى.

ايتسە دە اناستاسيا مەن ماۆ­ريكي اراسىنداعى نەكە ەكى جىلعا عانا سوزىلدى. اقىننىڭ جىر كەيىپكەرىنە اينالعان ادام 1917 جىلى 24 مامىردا ماسكەۋدە جەدەل اپپەنديتسيت ۇستاماسىنان قاي­تىس بولدى. ال جەسىرى قايتا تۇر­مىس قۇرمادى.

ال فيلمدەگى ساۋندترەككە كەلەر بولساق، ميكاەل تاري­ۆەر­­ديەۆ پەن ەلدار ريازانوۆ رو­­مانستاردى ورىنداۋ ءۇشىن بىر­­نەشە ءانشىنى سىناپ كورەدى. بىر­اق ەشقايسىسى اۆتورلاردى سەلت ەتكىزبەيدى. اقىرى ەسىمى ەلگە ەندى تانىلا باستاعان جاس ونەر­پاز اللا پۋگاچەۆانى شا­قى­رادى. مۋزىكا بىردەن يەسىن تابادى. كومپوزيتسيانىڭ حيتكە اينالعانى سونشا، ءاندى تەلە­ستۋ­ديا­­لاردا جاندى داۋىستا تىڭ­داۋ ءۇشىن ءجيى شاقىرادى. سونداي باع­­دارلامالاردىڭ بىرىندە اللا ءان­دى ويداعىداي ورىندامايدى. بۇل ارەكەت كومپوزيتور ەكەۋىنىڭ ارا­سىندا ۇلكەن كيكىلجىڭ تۋدىرادى.

«ول ءاندى عاشىق ادامنىڭ كوزقاراسىمەن جەتكىزدى. مەن باس­­قاشا بولعانىن قالادىم، بىر­اق قاتەلەسىپپىن. سودان كەيىن پۋ­گاچەۆا پوپ-مادەنيەتكە تولى­عى­مەن كىردى، بىراق مەنىڭ ويىمشا، ول باربرا سترەيزاند سياق­تى باسقا بيىكتەگى جۇلدىزعا اينالۋى مۇمكىن ەدى. بىراق ول ءوز جولىن تاڭدادى. ونىڭ پايداسىن كورگەنىن تۇسىنەمىن. سو­ڭىندا ۇرىسىپ قالعانىمىز وكىنىش­تى، ارينە»، دەپ ەسكە الادى م.تا­ريۆەرديەۆ.

ەڭ عاجابى، ءبىر جىلدان كەيىن سوچيدەگى فەستيۆالدە اللا پۋ­­گا­چەۆا كومپوزيتورعا كە­لىپ: «مي­كاەل لەونوۆيچ، ءسىز­دىڭ مە­نىمەن اۋىرمايتىنىڭىز ۇناي­­دى»، دەپ بۇرىلىپ كەتىپ قالا­دى. ودان كەيىن ەكەۋى مۇلدە جولىق­پايدى. بالكىم جاس ءانشىنىڭ ءتاتتى تاكاپپارلىعىن سازگەر باعامداي الماعان بولار، بالكىم اقىننىڭ تاعدىرىن قاي­تالاعىسى كەلدى مە ەكەن، كىم ءبىل­سىن؟

بۇل ءاندى پۋگاچەۆا سەكىلدى بابىنا كەلتىرىپ ورىنداعان ەش­كىم جوق. ونىڭ ۇنىندە قۇددى ماريا تسۆەتاەۆانىڭ جۇرەگى سوي­­لەپ تۇرعانداي. ءبىز وسى الاپات اسەردى «مەن ساعان عاشىق ەمەس ەم» ءانىن شىرقاپ جۇرگەن الۋا قوسانوۆانىڭ داۋسىنان دا ەستىدىك. ارعى جاعىندا جاس فا­ريزا جىر وقىپ تۇرعانداي. قوس ولەڭ دە قىراۋدان جازىلعان حات سە­كىلدى، انە-مىنە ەرىپ كەتەتىندەي قول تيگىزبەيدى.