دوحادا قازاق شىعىستانۋشىسى ماراپاتتالدى

وسىمەن توعىزىنشى مارتە ۇيىم­داستىرىلعان ءىس-شاراعا بيىل العاش رەت قازاقستان اتىنان ارنايى دەلەگاتسيا قاتىستى. نەگىزىنەن اراب تىلىنە ياكي اراب تىلىنەن وزگە تىلدەرگە ءتارجىما جاسايتىن كوشباسشى ماماندار جينالعان اۋقىمدى جوبا باعدارلاماسىنا قازاق ءتىلىنىڭ دە ەنگەنى ەل ءۇشىن مەرەيلى جاڭالىق دەپ اتاۋعا بولادى. سەبەبى قازاقتىڭ باي مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرى مەن تانىم-تابيعاتىن وز­گەلەرگە تانىتۋدا اتالعان جوبانىڭ اياسى كەڭ. جوبا شەڭبەرىندە اۋدارما ءىسىنىڭ كوشباسشى ماماندارى ماراپاتتالىپ، ولاردىڭ ساپىنا وتاندىق عالىمداردىڭ دا ەسىمى ەندى. اتاپ ايتقاندا، بەلگىلى شىعىستانۋشى، نۇر-مۇباراك مىسىر يسلام ۋني­ۆەرسيتەتى عىلىم جانە يننوۆاتسيا دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ىقتيار پالتورە شەيح حاماد اتىنداعى اۋدار­ما جانە حالىقارالىق تۇسىنىستىك جۇلدەسىنىڭ يەگەرى اتاندى. بەدەلدى بايگەدە ەلىمىزدىڭ اتىن اسقاقتاتقان اۋدارماشىمەن حابارلاسىپ، اتالعان ءىس-شارانىڭ ماڭىزى جانە الەمدىك اۋدارما ءىسىنىڭ بۇگىنگى ءورىسى تۋرالى وي-پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

– قازاقستاندا جەكەلەگەن اۋدارمامەن جەمىستى تۇردە اينالىسىپ جۇرگەن ماماندار از ەمەس. ولاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ۇجىمدىق اۋدارماعا دەن قوياتىن كەز جەتتى. نەگە دەسەڭىز، تىكەلەي اراب تىلىنەن قازاق تىلىنە، قازاق تىلىنەن اراب تىلى­نە اۋدارۋ ماسەلەسى وزەكتى. تاعى ءبىر ماڭىزدى دۇنيە، تەك ءدىني باعىتتاردى نەگىز­گە العان ەڭبەكتەردى اۋدارۋ­مەن شەكتەلمەۋىمىز قاجەت. ەن­دىگى كەزەكتە جاڭا دەڭ­گەيگە شىعىپ، مەملەكەتتەر اراسىنداعى مادەني ىق­پال­داستىقتى، دوستىق قا­رىم-قاتىناستى دامىتۋ­دى كوزدەيتىن، ارىپتەستىك الە­ۋەتىن جولعا قوياتىن تىڭ تال­پىنىستارعا بارعانىمىز ابزال. قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، سالت-ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، دۇنيەتانىمىن كوركەم تىلدە اۋدارىپ، ارابتارعا جەتكىزە ءبىلۋىمىز كەرەك. ادەتتە حالقى­مىز­ مادەنيەتىنىڭ تامىرى تەرەڭدە ەكەنىن اۋىزشا ايتامىز، بۇل جەتكىلىكسىز. ناقتى كىتاپتارمەن، قازبا مۇرالارمەن، مۋزەي ەكسپوناتتارىمەن سونى دالەلدەپ كورسەتە ءبىلۋىمىز كەرەك. اسى­رەسە قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا اۋدارما سالاسىنىڭ اتقاراتىن مىندەتى اۋقىمدى. وسى ورايدا ارىپتەستەرىمدى كۇش بىرىكتىرە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرامىن. ال بۇگىنگى ماراپات ءبىزدىڭ حالقىمىز­عا جاسالعان قۇرمەت دەپ ەسەپ­تەيمىن. انا ءتىلىمىزدىڭ بە­دەلىن حالىقارالىق دەڭ­گەيگە كوتەرۋ – بارىمىزگە جاۋاپ­تى بورىش، – دەيدى ىقتيار پالتورە.

ايتۋلى اتالىمعا وتان­داسىمىز ءال-فارابي تراك­­تات­­­تارى­­نىڭ اۋدارماسىن، سون­­داي-اق وسى باعىت­تاعى بىر­­نەشە ەڭبەگىن ۇسىن­عان. شى­­عىس­­تان شىققان دالا دا­نىش­پان­دارىنىڭ قول­تاڭ­باسىنا ۇڭىلگەن اۋدار­ماشى بۇل باعىتتاعى جۇ­مىس­تارىن كەشەندى تۇردە جال­عاستىراتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ «قۇران كارىم. 30-پارا. ماعىنالىق اۋدارما جانە ءتاپسىر»، «نامازدا ءجيى وقى­لا­تىن سۇرەلەردىڭ ءتاپ­سىرى»، «يس­لام مادەنيەتى»، «سۇلتان زاھير باي­بارىستىڭ ءومىربايانى: اراب حالىق ەپوسى» سەكىلدى كوپ­تە­گەن ەڭبەگى وقىرمانعا كەڭىنەن تانىس.

ادامزات الدىنان كۇن سا­يىن شەشىمى كۇردەلى ماسەلە­لەر شىعىپ جاتىر. بۇدان مۇقالماي ءوتۋ ءۇشىن رۋحاني بىرلىك كەرەك. ءبىلىم-عى­لىم – ادامدى شىرقاۋ بيىك­كە كوتەرەتىن ەڭ سەنىمدى تەتىك. الەم جاستارى ادامي اسىل قاسيەتتەردىڭ ءنارىن مادە­نيەتتەر ارقىلى سىڭىرەدى. ەن­دەشە، ۇلى دالا ويشىل­دارى­نىڭ ەڭبەگىن قايتا جاڭعىر­تىپ، داستۇرلەر ساباق­تاستىعىن دانەكەرلەۋدە ساپالى اۋدارما ءىسىنىڭ ماڭىزى زور.

الماتى