الەۋمەتتىك كەسەل ءال بەرمەي تۇر

بۇل ماسەلەنىڭ اسا كۇردەلى دەڭ­گەيگە جەتكەنى سەزىلىپ تۇر. سوڭ­عى كەزدەرى سولتۇستىك قازاق­ستان وبلىسىندا ەسىرتكى اينالىمى ايتارلىقتاي كوبەيىپ بارادى. جۋىردا سونداي ءىستىڭ ءبىرى سوتقا وتكىزىلدى. ول تامىز ايىندا قۇرىقتالعان 49 جاستاعى اقمولا وبلىسى تۇرعىنىنىڭ ءىسى. «استانا – پەتروپاۆل» باعىتىمەن ءجۇرىپ بارا جاتقان «Volkswagen Passat» اۆتوكولىگىنىڭ جۇكسالعىشىنان گرەتتا اتتى قىزمەتتىك-ىزدەستىرۋ ءيتىنىڭ كومەگىمەن ءۇش پوليمەرلى قاپقا سالىنعان 50 كيلوعا جۋىق ماريحۋانا تابىلعان بولاتىن. بۇل اسا ءىرى ەسىرتكى اينالىمى دەپ ەسەپ­تەلەدى. ۇيرەتىلگەن يت كولىك وتەردە قاتتى ءۇرىپ، بەلگى بەرگەن. سوت مۇنداي كولەمدەگى ەسىرتكى تاسىمالداۋشىعا 15 جىلعا دەيىن قاماۋ جازاسىن بەرۋى مۇمكىن. ەسىرتكى تاسىمالداۋشىنىڭ ەش جاسىرىنباي، ايىلىن جيماي ونى قاپتاپ، جۇكسالعىشقا سالىپ الىپ تاسىعانىنا قاراعاندا ابدەن شەكتەن شىققانى كورىنىپ تۇر. ەگەر يتكە كەزدەسپەسە ول ءوزى­نىڭ جۇگىن «امان» الىپ وتەر مە ەدى، كىم ءبىلسىن...

جالپى، ءتۇرلى قىلمىستاردى قۇرىقتاۋدا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ كينولوگيا قىزمەت ورتالىعىنىڭ پايداسى زور بولىپ تۇر. مۇنداعى قىزمەتتىك-ىزدەستىرۋ يتتەرىنىڭ كو­مە­گىمەن ءبىر جىلدا 674 قىلمىس اشىلدى. ورتالىققا قارايتىن 52 يت ەسىرتكى انىقتاۋدا عانا ەمەس، جارىلعىش زاتتاردى ىزدەۋگە، ءىز كەسۋگە جانە تاعى دا باسقا ماق­سات­تارعا جۇمىلدىرىلادى. بۇل يت­تەردىڭ 18-ءى كينولوگيالىق قىز­مەت ورتالىعىنىڭ وزىندە، 5-ەۋى پەتروپاۆل قالالىق پوليتسيا باس­قارماسىندا، قالعاندارى اۋدان­دىق پوليتسيا بولىمدەرىندە. ولاردىڭ ءبارى اسىل تۇقىمدى – نەمىستىڭ، بەلگيانىڭ وۆچاركالارى، سونىمەن بىرگە لابرادور، سپانيەل مەن روتۆەيلەر دەگەن اقىلدى يتتەردىڭ تۇقىمى.

كينولوگيالىق قىزمەت ورتا­لىعى­نىڭ باستىعى، پوليتسيا ما­يورى سامات تولەباەۆتىڭ ايتۋىن­شا، ءتورت اياقتى كومەكشىلەر وتكەن جىلى 523 رەت قولدانىلىپ، جوعا­رىدا اتالعان 674 قىلمىستى اشۋ­عا جاردەم بەرگەن.

ەسىرتكىمەن كۇرەس قازىر پرەزي­دەنت ايتقانداي ءبىرشاما قيىن­داپ كەتكەن. ونىڭ ۇستىنە قازىر پسي­حو­تروپتىق بەلسەندىلىگى جوعا­رى جاڭا تۇرلەرى شىعىپ جاتىر. ولاردى ينتەرنەت جۇيەسى ارقىلى ساتۋ­شىلار تەز تاراتا الادى. ال بۇل كەسەلمەن قارسى كۇرەس قىزمەتتەرى ءتيىمدى شارالاردى قول­دانۋدى تولىق يگەرە المايدى. ول ءۇشىن بۇل قىزمەتتەگىلەر ينتەرنەتتىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىن اقتارا بىلەتىن ناعىز شەبەر بولۋى كەرەك.

وبلىستىق پوليتسيانىڭ ەسىرت­­كى قىلمىسىنا قارسى ءىس-قي­مىل باسقارماسىنىڭ باستىعى، پولي­تسيا پودپولكوۆنيگى يۆان تەرەزيديدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، 2022 جىلى وبلىستا بارلىعى 241 ەسىرتكى قىلمىسى انىقتالعان، ونىڭ ىشىندە 17-ءسى – ەسىرتكىنى اسا ءىرى مولشەردە ساقتاۋ بولسا، 90-ى – وتكىزۋ فاكتىسى. زاڭسىز اينالىمنان 423 كيلو ءتۇرلى ەسىرتكى زاتتارى، ونىڭ ىشىندە 3 كيلو 500 گرامم سينتەتيكالىق ەسىرت­كى تاركىلەنگەن. بۇل ەسىرت­كىنىڭ قارا بازارداعى قۇنى جۇز­دەگەن ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى. ستاتيستيكالىق ەسەپكە قاراعاندا، قازىر وڭىردە 499 ناشاقور تىر­كەلگەن. 139 ادامعا قارسى قىل­مىس­تىق ءىس قوزعالسا، ونىڭ 8-ءى شەت­­­ەل­دىك ازامات.

بىلتىر وسى قىزمەتتىڭ ما­مان­­دارى الماتىدان جانە استا­نا­دان پەتروپاۆلعا سينتە­تي­كالىق ەسىرتكى تاسىمالداناتىن ەكى ارنانىڭ جولىن كەستى. سو­نى­مەن بىرگە پەتروپاۆل قالا­سى­نىڭ وزىندە سينتەتيكالىق ەسىرتكى دايىندايتىن زەرتحانانى اشكەرەلەدى. ونىڭ يەسى بار بولعانى 22 جاستاعى جاس جىگىت. الدىمەن ينتەرنەت دۇكەن ارقىلى «سپايس» اتتى سين­تە­تيكالىق ەسىرتكىنى ساتۋمەن اينا­لىسقان ول بارعان سايىن اقشاعا قۇنىعىپ، ەسىرتكى جاساۋ­دىڭ ءتاسىلىن قولعا ءتۇسىرىپ، ونى وزدىگىنەن جاساپ ساتقان. كەز­دەس­پەگەن، تانىمايتىن، كوزى كور­مەگەن ادامدارعا اقشاسىن اۋدارعان بويىندا پوليمەرلىك قال­تا­شالارعا سالىنعان ەسىرتكىنى وزدەرىنە بەلگىلى جەرلەرگە تاستاپ كەتىپ وتىرعان. بۇل جىگىت ۇستالىپ، قازىر جازاسىن وتەپ جاتىر. ال ۇستالماعاندارى قانشا ەكەنى بەلگىسىز.

قازاقستاننىڭ ەسىرتكىگە قار­سى قول­دانىلاتىن زاڭناماسى دا كۇشەي­تىلدى. قازىر ەسىرتكى تا­راتقان ادامعا جازا 10 جىلدان باستالىپ، 20 جىلعا دەيىن باس ەركىنەن ايىرۋعا بارادى. سو­نىمەن بىرگە ينتەرنەتتە ەسىرت­كى جارنامالاۋ جانە ناسيحاتتاۋ جولدارىنا قۇرىق سالىندى. بۇرىن مۇندايعا اكىمشىلىك جازا عانا بەرىلىپ، ايىپپۇل سالىنسا، قازىر 3 جىلدان 6 جىلعا دەيىن باس ەركىنەن ايىرۋ جازاسى بەرىلەدى. سوندىقتان ينتەرنەت دۇكەندەر ەسىرتكى ساتۋدىڭ بەلگىسى – گراففيتتيدى قازىر كورسەتپەيتىن بولدى. سولتۇستىكقازاقستاندىق پينكەرتوندار گراففيتتيدى ەسىك­كە، جارنامالىق تاقتاعا جاپ­سىرىپ كەتكەندەرگە قارسى ۆولون­تەر­لەردىڭ كومەگىن قولدانىپ، جىرتۋ نەمەسە ءۇستىن بوياپ تاستاۋ ىستەرىن قولعا الدى. سونىمەن قاتار وبلىستا «رەفلەكس»، «پاۋتينا»، «دارمەن»، «ترانزيت»، «قاراسورا» سياقتى رەسپۋب­لي­كالىق كەڭ اۋقىمدى جەدەل-پروفيلاكتيكالىق شارالار بارىسىندا دا ەسىرتكىنى تاسىمالداۋعا، كونتراباندالىق فاكتىلەرگە، ەمدەۋ-پروفيلاكتيكالىق مەدي­تسينالىق مەكەمەلەرگە، دارى­حا­نا­لارعا تەكسەرىستەر جۇرگىزىلىپ، ج ۇلىن­قۇرتتىڭ جولىن كەسۋ شارالارى جاسالعان.

ەسىرتكى قىلمىسىنا قارسى ءىس-قيمىل باسقارماسىنىڭ ساقشى­لا­رى جاستار كوپ قولداناتىن Instagram، Facebook، ۆكونتاكتە الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە اككاۋنت­­­­تار اشىپ، وندا جانە Whats App ارقىلى ەسىرتكىنىڭ زالالىن، وعان قارسى كۇرەس شارالارى، ۇس­تال­عاندار، وكىنگەندەر جايلى اقپاراتتار بەرىپ تۇرادى. بۇل شارالار جاستاردىڭ ەسىرتكىدەن تى­يىلۋىنا ازداپ سەپتىگىن تي­گىزىپ تە كەلەدى. جىل بويى ەققىب بارلىعى 55 مىڭداي ادام قا­تىسقان 604 ءىس-شارا وتكىز­گەن. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ناسي­حات­تارعا سوزدەرى ءوتىمدى جۋر­نا­ليس­تەردى، سۋرەتشىلەردى، رەجيس­سەرلەردى قاتىستىرۋ دا قولعا الىنعان. وسىنداي تالانت­تى جانداردىڭ قاتىسۋىمەن ەسىرت­كىگە قارسى ءتۇسىرىلىپ، TikTok الەۋ­­مەتتىك جەلىسىنە جاريالاعان رو­ليكتى 110 مىڭ ادام كورگەن. وتكەن جىلى 280 اقپاراتتىق سيۋجەت كور­سەتىلىپ، باسىلىمدارعا 180 ماتەريال جاريالانعان. كۇ­رەس بەلسەندىلىگى وسىلاي ارتىپ كەلەدى. بىراق ج ۇلىنقۇرتتىڭ جاڭا تۇرلەرىن اشكەرەلەۋ قيىن­داپ بارادى.

پەتروپاۆل