مەرزىمدى ءباسپاسوز الەۋەتى ارتادى

فورۋمنىڭ ەكىنشى كۇنى ساراپشىلار مەديا مەنەدجمەنت، گازەت ديزاينى، سۋرەتتەردى سويلەتۋ ونەرى، باسپا، باسى­لىم­دارعا كادر دايارلاۋ، سالالىق جۋرناليستيكانى دامىتۋ ماسەلەلەرىن ءسوز ەتتى.

قازىر قاي سالادا بولسىن مەنەدجمەنت، ونىڭ ىشىندە ءتيىمدى باسقارۋ، ۇيلەستىرۋ سە­كىلدى ادىستەر كەرەك-اق. ونىڭ سىرى نەدە؟ بۇل ماسەلە جونىندە «قازاق گا­زەتتەرى» جشس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اسكەر پيريەۆ ايتىپ ءوتتى.

– وتكەن جىلدىڭ اياعىندا 12 باسى­لىم­نىڭ باسىن بىرىكتىرگەن «قازاق گازەتتەرى» جشس قۇرىلدى. بۇل – الدىمەن مەرزىمدى باسىلىم­داردىڭ جۇمىسىن وڭتايلاندىرۋ دەگەن ءسوز. ينتەرنەت پايدا بولعالى گازەتتەردىڭ جاعدايى قيىندادى، الايدا حالىق باسپاسوزگە ءالى كۇنگە دەيىن سەنەدى. ينتەر­نەتتەن وقىعان اقپارات، جاڭالىق­تاردىڭ ءبارى  ولاردىڭ ەسىندە قالمايدى. ال گازەتتىڭ ءسوزى سالماقتى بولادى. سوندىق­تان ءباسپاسوز ءىسىن ءتيىمدى ەتۋ – كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن ماسەلە، – دەدى اسكەر پيريەۆ.

وسى ورايدا، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى دارحان قىدىرالى «قازاق گازەتتەرى» قانداي ماقساتتا قۇرىلعانىن ءتۇسىندىردى.

– قازىر بىرنەشە باسىلىمدى بىرىكتىرۋ ۇدەرىسى اياقتالدى. باستى ماقسات – باسى­لىمداردىڭ الەۋەتىن كۇشەيتۋ. اتاپ ايت­قاندا، وسىعان دەيىن سىياقى، ەڭبەگىنە قالاماقى الا الماي كەلگەن، جالاقىسى تومەن باسىلىمداردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ. ماسەلەن، قازىر «قازاق گازەتتەرىنە» ەنگەن ءباسپاسوز، باسىلىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى «Egemen Qazaqstan»، «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتتەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى سەكىلدى جالاقىلارى ءوسىپ، تەڭ مۇمكىندىكتەرگە يە بولادى. وسىلايشا گازەتتەردىڭ، اسىرەسە ءىرى باسىلىمداردىڭ بىرىگۋى وڭىرلىك گازەت­تەر­دىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن قاجەت، – دەدى مينيستر.

فورۋمدا ءسوز تىزگىنىن العان «زاڭ-مەديا» كورپوراتسياسىنىڭ ديرەكتورى دوسىمبەك وتەعاليەۆ وتاندىق باق-تىڭ وسال تۇسىنىڭ ءبىرى سالالىق مامانداردى دايارلاۋ ادىستەرىنە توقتالىپ، تاجىري­بەسىمەن ءبولىستى.

– ءبىز كوبىنە جۋرناليستيكا فاكۋل­تەتىندە وقىپ جاتقان ستۋدەنتتەردى تارتامىز. ولاردى سالالىق جۋرناليستيكاعا قاراي بەيىمدەۋگە تىرىسىپ كەلە جاتىرمىز. ويتكەنى ەكونوميكا، مەديتسينانى زەرتتەپ، زەردەلەپ، سول سالاعا ماشىقتانعان مامان بولماسا، ماقالانى تارقاتىپ جازا المايتىنى بەلگىلى. سوندىقتان وقۋ ورىندارىنان باستاپ، بولاشاق جۋرناليستەردى سالا ماماندارىنا دايارلاۋىمىز قاجەت. مى­سالى، ەكونوميكاعا قىزىعۋشىلىق تا­نى­تاتىن ستۋدەنتتەرگە ەكونوميكا فا­كۋل­­تە­تىنىڭ دارىستەرىنە قاتىسۋعا مۇم­كىن­دىك تۋ­عىز­سا، بۇدان ۇتارىمىز كوپ بول­ماق، – دە­گەن ۇسىنىسىن جەتكىزدى د.وتەعاليەۆ.

ساراپشىلار مەن وڭىرلىك گازەتتەردىڭ قۇرىلتايشىلارى، رەداكتورلارى ايت­قانداي، ايماقتارداعى مەرزىمدى ءباسپا­سوزدىڭ ماسەلەسى كوپ ءارى كۇردەلى. ولاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجى مەن ۇسىنىستارىن تىڭ­داعان قۇزىرلى مينيسترلىك جىلدار بويى قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋدى بىر­تىن­دەپ قولعا الا باستايتىنىن ايتىپ، سەندىردى. جالپى، باق وكىلدەرىن قولداۋعا باعىتتالعان بىرقاتار ءىس-شارا قولعا الىندى. ماسەلەن، جۋرناليستەردىڭ قۇقىق­تىق مارتەبەسىن كوتەرىپ، الەۋمەتتىك جاع­دايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسى ازىرلەندى. حا­لىقارالىق تاجىريبەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، ازىرلەنگەن زاڭ جوباسى جۇرتشىلىق تالقىلاۋىنا شىعارىلدى. سونىمەن بىر­گە اقپاراتقا قول جەتكىزۋ ماسەلەلەرى جو­نىن­دەگى زاڭعا تۇزەتۋلەر ازىرلەنىپ جاتىر. ۇسىنىلعان وزگەرىستەر، ازاماتتاردىڭ اقپاراتقا قول جەتكىزۋ قۇقىعىن زاڭسىز شەكتەگەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتەدى.

– اقپاراتتىق دوكترينا تالقىلاۋدان ءوتتى. اقپارات سالاسىن دامىتۋدىڭ 2023-2030 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىن دايىنداۋعا كىرىستىك. ايماقتاعى باسىلىمداردى قارجىلاندىرۋ تەتىگى مەن ەرەجەلەرىن قايتا قاراستىرىپ جاتىرمىز. باق-قا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋگە مۇددەلىمىز. اتاپ ايتقاندا، جەرگىلىكتى باق-تى قولداۋ تاريفتەرى 2019 جىلدان بەرى وزگەرمەگەنى بەلگىلى. سوعان بايلانىستى ءبىز تاريفتەردى ۇلعايتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل شارالار جوبالىق تاسىلدە وڭىرلىك مەملەكەتتىك اقپاراتتىق تاپسىرىستى قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق جەرگىلىكتى باق-قا جاڭا سەرپىن بەرىپ، وڭ اسەر ەتەدى دەگەن ۇمىتتەمىز. باسىلىمداردى تاراتۋ توڭىرەگىندە تۇيتكىلدى تۇيىندەر بار ەكەنىن بىلەمىز. مينيسترلىك «قازپوشتا» اكتسيونەرلىك قوعامىمەن باسپا باسىلىمدارىن ۋاقتىلى جەتكىزۋ، جازىلۋعا وڭتايلى جاعداي جاساۋ تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. سونىمەن قاتار جاڭا زاڭ اياسىندا باسىلىمداردان قوسىمشا قۇن سالىعىن الىپ تاستاۋ قاراستىرىلىپ جاتىر. بۇل جۇمىستار دا ءوز ناتيجەسىن بەرەدى دەگەن ويدامىز، – دەدى فورۋمدى قورىتىندىلاعان اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى دارحان قىدىرالى.

بۇگىندە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دە وتكىر. وسى ورايدا ەلدىڭ شەكا­رالاس اۋداندارىن وتاندىق راديوحابارلارمەن قامتۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلىپ جاتىر. ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، شەكارالاس ايماقتاردى راديوحابار تاراتۋمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ جوسپارلانىپ وتىر.

سونىمەن قاتار مينيستر سالالىق جۋرناليستيكانى دامىتۋ ماقساتىندا سالالىق شەبەرلىك سىنىپتارى وتكىزىلىپ، قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى بازاسىندا جۋرناليستەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.

– وڭىرلەرگە ساپارلار جانە وسى فورۋمعا دايىندىق كەزىندە ايماقتارداعى كەيبىر باسىلىمداردىڭ، ءتىپتى سايتى دا جوق ەكەنىن انىقتادىق. ال كەيبىر وڭىر­لىك باسىلىمدار اقپاراتتى رەسپۋبليكالىق دەڭگەي­دە تاراپ وتىرعانىن، سايتتارىنىڭ دا جاقسى جۇمىس ىستەيتىنىن كوردىك. مەن «جا­ڭاقورعان تىنىسى» گازەتىن ايتقىم كەلەدى. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، وڭىرلىك باسى­لىمداردىڭ سايتتارىن جاساۋ جانە قولداۋ، الەۋمەتتىك جەلىلەردى ءتيىمدى پايدالانۋ بويىنشا ادىستەمەلىك كومەك كورسەتەمىز. پوست-شىندىق كەزەڭىندە شىندىعىمىزدى جوعالتىپ الماس ءۇشىن، بارشاعا ورتاق ەرەجەلەر مەن زاڭ تالاپتارىن باسشىلىققا العانىمىز ءجون. وسى ورايدا، ونلاين-پلاتفورمالار مەن ينتەرنەت-جارنامانىڭ قىزمەتىن رەتتەيتىن جاڭا زاڭ جوباسى ازىرلەنۋدە. بۇل زاڭ جوباسى شەڭبەرىندە قولدانۋشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى كۇشەيەدى. وسى ورايدا باسىلىمداردىڭ جارناما بەرۋشىلەرمەن جۇمىستى جۇيەلى جولعا قويعانى ابزال، – دەدى دارحان قىدىرالى.

باسىلىمداردىڭ كەلبەتىن قالىپ­تاس­تىرۋدا ساپالى ديزاين مەن فوتونىڭ ورنى ەرەكشە ەكەنى ءسوزسىز. وسى رەتتە گازەت ديزاينىن، ماكەتىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا حالىقارالىق تاجىريبەلەرگە نەگىزدەلگەن ارنايى دارىستەر ۇيىمداستىرۋ جوسپاردا بارىن دا ايتىپ ءوتتى مينيستر.

– فوتوجۋرناليستيكانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ءىس-شارالار رەتىن باس­تاپ تا كەتتىك. ماسەلەن، ورتالىق ازيا مەديافورۋ­مىنا كەلگەن پۋليتتسەر سىيلىعىنىڭ لاۋ­رەاتى، فوتوجۋرناليست ليۋ شين جۋرنا­ليستەرگە شەبەرلىك سىنىبىن وتكىزدى. ايگىلى فوتوگرافپەن بىرلەسكەن جوبا تال­قىلانىپ جاتىر. وڭىرلىك باق-تى قول­داۋ ءۇشىن ولاردا جارىق كورگەن مازمۇن­دى ماقالالاردى رەسپۋبليكالىق باسىلىم­داردا جاريالاۋ تاجىريبەسىن جالعاستىرعان ءجون. مىسالى، «Egemen Qazaqstan» گازەتىندە مۇنداي ءۇردىس 2017-2018 جىل­دارى جۇزەگە اسىرىلعان ەدى. بۇل ارقىلى ۇلتتىق جۋرناليستيكاداعى شىعار­ما­شىلىق بايلانىستار نىعايىپ، وڭىرلىك ماسەلە­لەرگە تۇتاس ەلىمىزدىڭ نازارىن اۋدارا الامىز. شال­عاي ايماقتارداعى باسى­لىمداردا شىڭ­دالىپ شىققان جاس جۋرنا­ليستەردى ۇلكەن باسىلىمدارعا جۇمىسقا تارتۋ ماسە­لەسىن دە نازاردا ۇستاۋ كەرەك. بۋىن الماسۋى، ءداستۇر ساباقتاستىعى ساتىمەن جالعاسۋعا ءتيىس، – دەدى مينيستر.

وسىلايشا وڭىرلىك مەرزىمدى ءباسپا­سوزدىڭ جاي-كۇيى ءسوز بولعان العاشقى فورۋم جىل سايىن ۇيىمداستىرىلىپ، وندا كو­تەرىلگەن ماسەلەلەر رەتىمەن شەشىمىن تاۋىپ وتىرماق.