– جانات بوستان ۇلى, 2014 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زەينەتاقى جۇيەسىن 2030 جىلعا دەيىن ودان ءارى جاڭعىرتۋ تۇجىرىمداماسى بەكىتىلدى. وسى قۇجاتتا كوزدەلگەن شارالار جاقىن بولاشاقتا قازاقستاندىقتاردىڭ زەينەتاقى جۇيەسى مەن جيناقتارىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
– قازاقستان زەينەتاقى جۇيەسىن جاڭعىرتۋ تۇجىرىمداماسى 2014 جىلى قابىلدانىپ, ونىڭ كوپتەگەن ەرەجەلەرى جۇزەگە اسىرىلدى. تۇجىرىمدامانىڭ كوپتەگەن ەرەجەلەرى ورىندالدى. كەيبىر تۇستارى قازىرگى ناقتى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ, دامۋ مەن جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. ونىڭ ماقساتى – بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ (مەملەكەتتىڭ, جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جانە قىزمەتكەرلەردىڭ) قاتىسۋىمەن كوپ دەڭگەيلى زەينەتاقى جۇيەسىن دامىتۋ ارقىلى ازاماتتارىمىزدىڭ زەينەتاقى كىرىستەرىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ. سونداي-اق ول ەڭبەك قىزمەتى اياقتالعاننان كەيىن ازاماتتاردى لايىقتى زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جوسپارلى قادامداردى كوزدەيدى.
زەينەتاقى جۇيەسى – مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ ايناسى. قازاقستاننىڭ زەينەتاقى جۇيەسىن 2030 جىلعا دەيىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى – ەڭبەك قىزمەتى كەزەڭىندە قىزمەتكەردىڭ تابىسىن زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋدىڭ ەڭ تومەنگى ستاندارتى رەتىندە جوعالعان تابىسىنىڭ 40%-دان تومەن ەمەس دەڭگەيدە جيىنتىق زەينەتاقى تولەمدەرىمەن الماستىرۋ كوەففيتسيەنتىن ساقتاۋ. بۇل – حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى جانە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ تالابى.
قازىر جيىنتىق زەينەتاقىدا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن تولەمدەر باسىم. ماسەلەن, 2021 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بارلىق زەينەتاقى الۋشىلار بويىنشا تابىستى الماستىرۋ كوەففيتسيەنتىنىڭ ورتاشا كورسەتكىشى شامامەن 52% بولدى. ونىڭ ىشىندە بازالىق زەينەتاقى ەسەبىنەن – 13%, ورتاق زەينەتاقى ەسەبىنەن – 28%, جيناقتاۋشى زەينەتاقى ەسەبىنەن – 11%. جيناقتاۋشى قۇرامداۋىشتىڭ تومەن سالىمى جارنا مولشەرىنىڭ ازدىعىنا (10%), زەينەتاقى جيناقتارىن قالىپتاستىرۋدىڭ تولىق ەمەس مەرزىمىنە جانە جارنالاردىڭ تۇراقتى اۋدارىلماۋىنا بايلانىستى. مىسالى, ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا (ەىدۇ) كىرەتىن ەلدەر بويىنشا جارنالار مولشەرلەمەسىنىڭ ورتاشا كورسەتكىشى شامامەن 18% قۇرايدى. ەىدۇ-نىڭ اكتۋارلىق ەسەپتەۋلەرىنە سايكەس نىسانالى الماستىرۋ كوەففيتسيەنتىنە كەمىندە 30%-عا قول جەتكىزۋ ءۇشىن شامامەن 13% بولاتىن جارنا مولشەرلەمەسى قاجەت. بۇل رەتتە قىزمەتكەر زەينەتاقى جارنالارىن 40 جىلدىق كەزەڭ ىشىندە, ياعني بارلىق ەڭبەك قىزمەتى ىشىندە اۋدارۋعا ءتيىس. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي, قازاقستانداعى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسى 1998 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەي باستادى, ياعني 24 جىل عانا ءوتتى. وسى ۋاقىت ىشىندە ازاماتتاردىڭ بارلىعىنىڭ بىردەي زەينەتاقى جارنالارىن تۇراقتى تولەي بەرمەيتىنىن دە ەسكەرگەن ءجون.
ۋاقىت وتە كەلە زەينەتاقىنىڭ بىرلەسكەن قۇرامداۋىشى ازايادى. ويتكەنى ول تەك 1998 جىلعا دەيىن جۇمىس ىستەگەندەرگە تولەنەدى. سوندىقتان جيناقتاۋشى قۇرامداس بولىكتىڭ ماڭىزدىلىعى ارتىپ كەلەدى. ول ەڭبەك قىزمەتى اياقتالعاننان كەيىن جوعالعان تابىستى الماستىرۋدىڭ بارابار كوەففيتسيەنتىن دامىتىپ, قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. بۇل رەتتە بولاشاقتاعى زەينەتاقى مىندەتتەمەلەرىنىڭ ءوسۋىن بولجاۋ جانە جالپى زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى اكتسيونەرلىك قوعامى (بۇدان ءارى – بجزق, قور) قالىپتاسقان ۇلگىنى دامىتىپ, ءادىسنامانى جەتىلدىرۋ ارقىلى تۇراقتى دەموگرافيالىق باعالار مەن اكتۋارلىق ەسەپتەر جۇرگىزىپ وتىرادى. اكتۋارلىق ۇلگى زەينەتاقى جۇيەسىن رەفورمالاۋعا باعىتتالعان زاڭنامالىق باستامالاردى كەشەندى ۇزاقمەرزىمدى تالداۋدى جۇزەگە اسىرۋعا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ تۇراقتى پارامەترلەرىن قۇرۋ بويىنشا ستراتەگيالىق ۇسىنىمدار مەن وڭتايلى شەشىمدەر ازىرلەۋگە كومەكتەسەدى. وسىنداي بىرقاتار ۇسىنىستاردى ۇزاقمەرزىمدى اكتۋارلىق ۇلگىلەر قۇرۋ نەگىزىندە ەل ۇكىمەتى جانىنداعى زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ بويىنشا ءىس-شارالار كەشەنىن ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىس توبى تۇراقتى قاراپ وتىرادى.
– سوڭعى جىلدارى بجزق الدىنا قانداي جاڭا باعىتتار مەن مىندەتتەر قويىلدى؟ قور حالىققا قىزمەت كورسەتۋدى قالاي دامىتادى جانە شىعىندارىن قالاي وڭتايلاندىرادى؟
– تۇرعىن ۇيگە جانە ەمدەلۋگە بىرجولعى تولەمدەرمەن بايلانىستى جاڭا زەينەتاقى قىزمەتتەرىن كورسەتۋ, سالىمشىنى تاڭداۋ بويىنشا جيناقتاردى باسقارۋشى كومپانيالارعا اۋدارۋ, ەاەو-نىڭ ەڭبەك ميگرانتتارى تۋرالى كەلىسىمى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتىنان قۇزىرەتتى ورگاننىڭ فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋ جانە باسقا دا مىندەتتەر بجزق الدىنا سوڭعى جىلدارى قوسا قويىلدى. مىسالى, 2021 جىلى قور ءوز سالىمشىلارىنا 40 ميلليوننان استام قىزمەت كورسەتتى.
بجزق قىزمەتىنىڭ اۋقىمى ەداۋىر كەڭەيگەنىنە قاراماستان, وسى شارالاردى ورىنداۋدى قور اكىمشىلىك شىعىنداردى كوبەيتپەي جانە شتاتتى ۇلعايتپاي ءساتتى جۇزەگە اسىردى. كورپوراتيۆتىك دامۋ ستراتەگياسى شەڭبەرىندە جۇرگىزىلگەن بجزق-نىڭ بيزنەس-پروتسەستەردى وڭتايلاندىرۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ, ەلەكتروندىق قىزمەتتەردى دامىتۋ, ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى ماقساتتى جۇمىستار ناتيجەسىندە 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان شىعىستار ايتارلىقتاي تومەندەدى. اتاپ ايتقاندا, قىزمەتكەرلەرگە جۇمسالاتىن شىعىستار 13,2%-عا نەمەسە 1,2 ملرد تەڭگەگە ازايىپ, جالپى بەس جىل كولەمىندە شتات سانى 35%-عا نەمەسە 807 بىرلىككە قىسقاردى (2 302-دەن 1 495 شتات بىرلىگىنە دەيىن).
بجزق اكتسيونەرلىك قوعام رەتىندە ءوز قىزمەتىن «مەملەكەتتىك م ۇلىك تۋرالى» زاڭعا جانە قاعيدالارعا سايكەس بەسجىلدىق دامۋ جوسپارى, جىل سايىنعى بيۋدجەت (قارجى جوسپارى) جانە كۇردەلى شىعىستار جوسپارى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرادى. قوردىڭ دامۋ جوسپارى ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگانمەن كەلىسىلەدى جانە ونى بجزق اق ديرەكتورلار كەڭەسى بەكىتەدى. قور قىزمەتى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلمايدى. بەكىتىلگەن دامۋ جوسپارى مەن ونىڭ ورىندالۋى تۋرالى ەسەپ قارجى مينيسترلىگى مەملەكەتتىك م ۇلىك كوميتەتىنىڭ (مەملەكەتتىك م ۇلىكتى ەسەپكە الۋدىڭ بىرىڭعاي اقپاراتتىق اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسى) تىزىلىمىندە بجزق بيۋدجەتىن قالىپتاستىرۋدىڭ جانە ونىڭ مەنشىكتى اكتيۆتەرى بويىنشا اتقارىلۋىنىڭ تولىقتىعى مەن اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ ورنالاستىرىلادى.
قوردىڭ جالپى اكىمشىلىك شىعىستارىنىڭ ەداۋىر ۇلەسىن اقپاراتتىق جۇيەلەر, باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋ مەن جابدىقتار, ينتەرنەت, پوشتا بايلانىسى قىزمەتتەرى, باسقا دا بايلانىس ارنالارىنا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ, جوندەۋ جانە سۇيەمەلدەۋ ءۇشىن جۇمسالعان شىعىستار قۇرايدى. بۇل شىعىستار زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ سەنىمدى ەسەبى, سالىمشىلاردىڭ دەربەس دەرەكتەرىنىڭ ساقتالۋى مەن قورعالۋى بويىنشا جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت. سونداي-اق تۇرعىن-جايلاردى جالعا الۋ شىعىندارى 42,2%-عا نەمەسە 433 ملن تەڭگەگە تومەندەدى. ونىڭ ىشىندە بجزق-نىڭ قىزمەت كورسەتۋ كەڭسەلەرىنە جۇگىنۋدى تالاپ ەتپەيتىن تسيفرلىق قاشىقتىقتان سەرۆيستەردى كەڭەيتۋ جانە وڭىرلىك جەلىنى 24%-عا وڭتايلاندىرۋ ەسەبىنەن قور كەڭسەلەرى 231-دەن 176-عا دەيىن ازايتىلدى. زەينەتاقى قىزمەتتەرىن كورسەتۋدىڭ ەلەكتروندىق تاسىلدەرىن بىرتىندەپ ەنگىزۋ جانە زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ جاي-كۇيى تۋرالى سالىمشىلاردى حاباردار ەتۋ بويىنشا پوشتا قىزمەتتەرىنىڭ شىعىنى 38,5%-عا نەمەسە 126 ملن تەڭگەگە قىسقاردى. 2017-2021 جىلدارداعى جالپى اكىمشىلىك جانە پەرسونالعا ارنالعان شىعىستار ينفلياتسيا دەڭگەيىنىڭ جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ وسۋىنە قاراماستان 5,1%-عا نەمەسە 659 ملن تەڭگەگە ازايتىلدى. ال وسى بەسجىلدىق كەزەڭدە بجزق كورسەتەتىن قىزمەتتەردىڭ تىزبەسى مەن سانى 3,2 ەسەگە ۇلعايدى.
قور زەينەتاقى قىزمەتتەرى ساپاسىنىڭ جوعارى ستاندارتتارىن قولدانىپ كەلەدى. 2021 جىلى حالىققا 40,5 ملن قىزمەت ۇسىنىلسا, سونىڭ اراسىنان نەبارى 14 شاعىم كورىنىس تاپتى. بجزق ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسىنىڭ ISO 9001:2015 حالىقارالىق ستاندارتىنا سايكەستىك سەرتيفيكاتىمەن راستالعانىن دا اتاپ وتكەن ابزال. ىشكى باقىلاۋ جانە تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەلەرى, اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جانە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرى دە سەرتيفيكاتتالعان وتاندىق جانە حالىقارالىق اۋديتتەن ۇنەمى ءوتىپ تۇرادى.
2022 جىلدىڭ مامىر ايىندا بجزق حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى جانىنداعى حالىقارالىق الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ قاۋىمداستىعىنىڭ (ISSA) قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى. مۇنداي ءمانى زور مارتەبەگە قور ەۋروپانىڭ 20 ەلىنەن كەلگەن 96 ۇمىتكەردىڭ اراسىندا «2017-2021 جىلدارعا ارنالعان كورپوراتيۆتىك دامۋ ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋداعى ەرەكشە ايىرماشىلىعى ءۇشىن, اتاپ ايتقاندا, تەڭ قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ, زاماناۋي اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ەسەبىنەن جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىمەن قامتۋدى كەڭەيتۋدەگى تابىستارى ءۇشىن» يە بولدى.
– قور قىزمەتىن رەتتەۋ جانە قارجىلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا قانداي تۇسىنىكتەمە بەرەر ەدىڭىز؟
– «بجزق» اق «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى» زاڭىنا سايكەس كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعام نىسانىندا قۇرىلدى. سونداي-اق قور ءوز قىزمەتىندە «اكتسيونەرلىك قوعامدار تۋرالى» جانە «كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار تۋرالى» زاڭداردىڭ نورمالارىن دا باسشىلىققا الادى. كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم – بۇل ءوز قىزمەتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى رەتىندە پايدا تابۋ جانە الىنعان پايدانى قاتىسۋشىلار (اكتسيونەرلەر) اراسىندا بولمەيتىن ۇيىم. وسىعان بايلانىستى حالىقتى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىندا قىزمەتتەر كورسەتۋگە باعدارلانعان ۇيىمدار كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار نىسانىندا قۇرىلادى. بارلىق تابىس سالىمشىلارعا (الۋشىلارعا) كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا, حالىققا قىزمەت كورسەتۋدىڭ قازىرگى زامانعى ادىستەرىن ەنگىزۋگە باعىتتالادى.
قوردىڭ قىزمەتى مەملەكەتتىك بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلمايدى. «زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 34-بابىنىڭ 8-تارماعى بويىنشا بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى ءوز قىزمەتى ءۇشىن كوميسسيالىق سىياقى الۋعا قۇقىلى. قوردىڭ مەنشىكتى كاپيتالىنىڭ قاراجاتى ونىڭ زەينەتاقى قىزمەتتەرىن كورسەتۋگە بايلانىستى نەگىزگى قىزمەتىن قارجىلاندىرۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. بۇل دا سالىمشىلاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن بجزق كوميسسيالىق سىياقىسىن ودان ءارى تومەندەتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. 2014 جىلدان باستاپ بجزق كوميسسيالىق سىياقىسىنىڭ تومەندەۋ سەرپىنى بىلايشا بولدى: كوميسسيالىق سىياقى 2014 جىلى زەينەتاقى اكتيۆتەرى بويىنشا 0,025% بولسا, 2022 جىلى 0,01%-عا دەيىن تومەندەدى. ال ينۆەستيتسيالىق كىرىستەن الىناتىن كوميسسيالىق سىياقى 2014 جىلى 7,5% بولسا, 2021 جىلدان باستاپ بجزق ينۆەستيتسيالىق كىرىستەن كوميسسيالىق سىياقى المايدى. بجزق-نىڭ جىلدىق كوميسسيالىق سىياقىسىنىڭ ءتيىمدى مولشەرلەمەسى الەمدەگى ەڭ تومەن ماندەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.
«بجزق» اق قارجى ۇيىمى بولىپ, زەينەتاقى اكتيۆتەرىن ەسەپكە الۋ, قارجى قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلارعا كورسەتۋ, تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جانە ىشكى باقىلاۋ, كورپوراتيۆتىك باسقارۋ جۇيەلەرىنە قويىلاتىن تالاپتارعا سايكەستىك, باسشى قىزمەتكەرلەردى كەلىسۋ جانە ت.ب. بولىگىندە ونىڭ قىزمەتى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىمەن رەتتەلەدى. ۇلتتىق بانك سەنىمگەرلىك باسقارۋ شارتىنا سايكەس زەينەتاقى اكتيۆتەرىن ينۆەستيتسيالىق باسقارۋدى, سونداي-اق بجزق مەنشىكتى اكتيۆتەرىن ينۆەستيتسيالىق باسقارۋدى جۇزەگە اسىرادى.
– بجزق-عا بارلىق زەينەتاقى اكتيۆتەرىن بىرىكتىرگەننەن كەيىن ۇلتتىق بانك جەكە زەينەتاقى قورلارىمەن سالىستىرعاندا ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدىڭ جوعارى ساپاسىن جانە جوعارى ينۆەستيتسيالىق كىرىستىلىگىن قامتاماسىز ەتۋدە. وسى جىلعى كورسەتكىش تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟
– سوڭعى جىلدار الەم ەكونوميكاسى ءۇشىن وڭاي بولعان جوق. قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىسى سەيىلمەي تۇرىپ كوروناۆيرۋس ىندەتى باستالدى. ال بيىل قارجى نارىعى مەن زەينەتاقى جۇيەسىنە گەوساياسي قۇبىلىستار قاتتى اسەر ەتۋدە.
بجزق-نىڭ زەينەتاقى جانە مەنشىكتى اكتيۆتەرىن باسقارۋ كەزىندە ۇلتتىق بانك كىرىستىلىك پەن تاۋەكەلدى ەسكەرە وتىرىپ, قاۋىپسىزدىك پەن ينۆەستيتسياعا تەڭگەرىمدى كوزقاراس قاعيداتتارىن قاتاڭ ساقتاپ كەلەدى. قور سالىمشىلارىنىڭ زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ سوماسى 2022 جىلعى 1 جەلتوقسانعا 14,4 ترلن تەڭگەدەن استى. زەينەتاقى جيناقتارىنداعى جيناقتالعان تازا ينۆەستيتسيالىق كىرىستىڭ ۇلەسى – 36%. 2014 جىلدان باستاپ ۇلتتىق بانك قامتاماسىز ەتكەن تازا ينۆەستيتسيالىق كىرىس (بارلىق زەينەتاقى اكتيۆتەرىن بجزق-عا بىرىكتىرۋ ءۇردىسىنىڭ اياقتالۋى) 6,8 ترلن تەڭگە بولدى. 2022 جىلى ورىن العان قارجى نارىعىنىڭ قۇبىلمالىلىعىنا قاراماستان, زەينەتاقى اكتيۆتەرىنىڭ ينۆەستيتسيالىق پورتفەلىن قۇرالدار, سالالار جانە ۆاليۋتالار بويىنشا ءارتاراپتاندىرۋ ەسەبىنەن وڭ ينۆەستيتسيالىق كىرىس الىندى. سالىمشىلار مەن الۋشىلاردىڭ شوتتارىنا 806 ملرد تەڭگە مولشەرىندە تازا ينۆەستيتسيالىق كىرىس ەسەپتەلدى. زەينەتاقى اكتيۆتەرى بويىنشا ۇلتتىق بانك قامتاماسىز ەتكەن سوڭعى 12 ايداعى كىرىستىلىك (2021 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان 2022 جىلعى قاراشاعا دەيىن) 5,91%-دى قۇرادى.
نازار اۋداراتىن جايت, زەينەتاقى جيناقتارى – بۇل ۇزاقمەرزىمدى ينۆەستيتسيالار جانە ينۆەستيتسيالىق كىرىستىڭ مولشەرىن كەمىندە ءبىر جىل كەزەڭىندە تالداعان ورىندى. سەبەبى قىسقا مەرزىمدى دەرەكتەر (اي سايىنعى, توقسان سايىنعى جانە ت.ب.) ايقىن ناتيجەنى كورسەتپەيدى, ويتكەنى ول نارىقتىڭ ۇنەمى قۇبىلمالىلىعىنا تاۋەلدى. مىسالى, 2014 جىلدان باستاپ 2021 جىلعا دەيىنگى 8 جىل ىشىندە (ۇلتتىق بانكتىڭ اكتيۆتەردى باسقارۋىنىڭ باستالۋى) زەينەتاقى اكتيۆتەرىنىڭ ورتاشا جىلدىق كىرىسى 9,7% بولسا, ورتاشا ينفلياتسيا 7,9%-دى قۇرادى. ەگەر ودان دا ۇزاقمەرزىمدى كەزەڭدى الساق, وندا جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ بارلىق كەزەڭىندە (1998 جىلدان باستاپ 2022 جىلعى قاراشاعا دەيىن) جيىنتىق ينۆەستيتسيالىق كىرىستىلىك 718,78% بولدى. ال بۇكىل كەزەڭدەگى ينفلياتسيا 658,01%-دى قۇرادى. وسىلايشا, ورتا جانە ۇزاقمەرزىمدى تالداۋدا زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ وڭ ناقتى (جيناقتالعان ينفلياتسيادان اساتىن) كىرىستىلىگى قامتاماسىز ەتىلدى.
ينۆەستيتسيالىق باسقارۋدىڭ جانە زەينەتاقى اكتيۆتەرىن ەسەپكە الۋدىڭ بارلىق جۇيەسى اشىق: ءاربىر سالىمشى ءوزىنىڭ ينۆەستيتسيالىق تابىسىن enpf.kz سايتى نەمەسە ۇيالى قوسىمشاداعى جەكە كابينەتىنەن كورە الادى. مۇنداي جاعداي قازىردىڭ وزىندە حالىقتىڭ زەينەتاقى جۇيەسىنە دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋدا. بىرنەشە جىل بۇرىن سالىمشىلار قوردان ءۇزىندى كوشىرمەنى جىلىنا ءبىر رەت كونۆەرت ارقىلى الاتىن. قازىر جاعداي وزگەردى. ەندى ازاماتتار جيناقتارىنىڭ جاي-كۇيىن تاۋلىك بويى تەكسەرىپ, سالىمدار مەن ينۆەستيتسيالىق كىرىستەر ەسەبىنەن ونىڭ ءوسۋ ديناميكاسىن ونلاين ارقىلى كورە الادى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ۇلتتىق بانكتىڭ سەنىمگەرلىكپەن باسقارۋىنداعى زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ناقتى كىرىستىلىگى ۇزاقمەرزىمدى تالداۋ بويىنشا وڭ ناتيجەگە يە.
– مەملەكەت باسشىسى تاراپىنان حالىققا بجزق-داعى جيناقتارىن مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرىلگەن شەشىم قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعالاردىڭ ءبىرى بولعانى اقيقات. قازىر جاعداي قالاي؟ ەلدىڭ ەكپىنى باسىلدى ما؟
– ءوز جيناقتارىن بالامالى ماقساتتارعا – تۇرعىن ءۇي جاعدايلارىن جاقسارتۋعا نەمەسە ەمدەۋگە پايدالانۋ مۇمكىندىگى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ناتيجەلىلىگىن كورسەتتى. جۇرتشىلىق قورداعى ءوز جيناقتارىنىڭ «ەشقايدا جۇمسالىپ كەتپەي» ناقتىلى قاراجات ەكەنىنە جانە پايدالانۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزدى. بىراق بۇل مۇمكىندىكتى نەگىزىنەن ءوز كىرىستەرىنەن قورعا تۇراقتى جانە تولىق كولەمدە زەينەتاقى جارنالارىن اۋدارىپ تۇرعان ازاماتتار عانا پايدالانا العانىن اتاپ وتكەن ءجون.
2022 جىلعى 25 جەلتوقسانداعى جاعداي بويىنشا 2021 جىلدىڭ قاڭتارىنان بەرى بجزق سالىمشىلاردىڭ (الۋشىلاردىڭ) تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن جيناقتالعان زەينەتاقى قاراجاتىن پايدالانۋ تۋرالى 1,34 ملن ءوتىنىشىن ورىندادى. ۋاكىلەتتى وپەراتور-بانكتەردە اشىلعان قازاقستاندىقتاردىڭ ارنايى شوتتارىنا بجزق 3,2 ترلن تەڭگەدەن استام قارجى اۋداردى. بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ ورتاشا سوماسى – 2,4 ملن تەڭگە. ەمدەۋ ءۇشىن جالپى سوماسى 318 ملرد تەڭگەگە 401 165 ءوتىنىش ورىندالدى. بۇل رەتتە قاراجاتتى الۋدىڭ ورتاشا سوماسى شامامەن 800 مىڭ تەڭگە بولدى. ارينە, كەيىنگى كەزدە زەينەتاقى جيناقتارىن الۋ قارقىنى تومەندەدى. بىراق 2022 جىلدىڭ سوڭعى ايلارىندا تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋعا جانە ەمدەلۋگە زەينەتاقى جيناقتارىن پايدالانۋدىڭ اي سايىنعى سوماسى ورتا ەسەپپەن 10-12 ملرد تەڭگەنى قۇراپ, اي سايىن تۇراقتى تۇردە بەرىلگەن وتىنىشتەر سانى 5 مىڭنان 7 مىڭعا دەيىن جەتتى.
مەملەكەت باسشىسى ء«بىزدىڭ ماقساتىمىز – بارلىق جينالعان قاراجاتتى قازىر ءبولىپ بەرىپ, ادامداردى قارتايعاندا لايىقتى زەينەتاقىسىز قالدىرماۋ. ەڭبەككەرلەردىڭ جۇمىس بەرۋشىلەردەن زەينەتاقى جارنالارىن تولەۋىن تالاپ ەتۋى ءۇشىن ىنتالاندىرۋ تەتىكتەرىن ويلاستىرىپ, ەڭبەكاقى تولەۋدە اشىقتىق قالىپتاستىرۋ قاجەت», دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
ايتا كەتۋ كەرەك, حالىققا زەينەتاقى جيناقتارىن مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانۋمەن قاتار, ينۆەستيتسيالاۋعا قاتىسۋ مۇمكىندىگى دە بەرىلدى. وسى ماقساتتا بجزق بەس ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋشى (يپب) كومپانيالارمەن زەينەتاقى اكتيۆتەرىن سەنىمگەرلىك باسقارۋ تۋرالى شارتتار جاساستى. ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋشىلارعا اعىمداعى جىلدىڭ 25 جەلتوقسانىنداعى جاعداي بويىنشا شامامەن 9 ملرد تەڭگە اۋدارىلىپ, بجزق 6 مىڭ ءوتىنىشتى ورىندادى. اۋدارىمنىڭ ورتاشا سوماسى – 1,5 ملن تەڭگە. زەينەتاقى جيناقتارىن سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرۋ بويىنشا تولىق ستاتيستيكا enpf.kz سايتىنداعى «كورسەتكىشتەر» – «زەينەتاقى جيناقتارىن باسقارۋشى كومپانيالارعا بەرۋ» بولىمىندە قولجەتىمدى.
زەينەتاقى جيناقتارى ۇلتتىق بانكتىڭ سەنىمگەرلىك باسقارۋىندا بولعان كەزەڭدە سالىمشى زەينەتاقى جاسىنا جەتكەنگە دەيىن ينفلياتسيا دەڭگەيىن ەسكەرە وتىرىپ, زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ساقتالۋىنا كەپىلدىك بەرىلەتىنىن ەسكە سالعىم كەلەدى. ال سالىمشىلار زەينەتاقى جيناقتارىن ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋشى كومپانيالارعا باسقارۋعا اۋدارۋ كەزىندە مەملەكەتتىڭ كەپىلدىگى باسقارۋشى كومپانيانىڭ زەينەتاقى اكتيۆتەرى كىرىستىلىگىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى كەپىلدىگىمەن اۋىستىرىلادى. ونىڭ مولشەرى نارىقتا قولدانىستاعى ينۆەستيتسيالىق كومپانيالارعا باسقارۋعا بەرىلگەن زەينەتاقى اكتيۆتەرىنىڭ ورتاشا ولشەنگەن كىرىستىلىگىن نەگىزگە الا وتىرىپ ەسەپتەلەدى.
– ەلىمىزدە 2,1 ملن-نان استام ادام ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعاندار. ولاردىڭ زەينەتاقى قورىنا قارجى اۋدارۋ ماسەلەسى ۇنەمى جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتەتىن باعىتتاردىڭ ءبىرى. سوعان وراي اتالعان ساناتتاعى ازاماتتارعا زەينەتاقى جارناسىن قالاي اۋدارۋلارىنا بولادى؟
– بىرىڭعاي جيىنتىق تولەم (بۇدان ءارى - بجت) ءۇش جىل بۇرىن ەنگىزىلدى. بۇل ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتيتىن ازاماتتارعا كاسىپتەرىن تىركەتىپ, كوپتەگەن جەڭىلدىك الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تولەم ءتۇرى. سونداي-اق تولەم مولشەرى اي سايىنعى تابىسقا تاۋەلدى ەمەس. ول جىل بويىنا وزگەرىسسىز قالادى. بىرىڭعاي جيىنتىق تولەم – رەسمي تۇردە جۇمىس ىستەمەيتىن تۇلعالاردىڭ قىزمەتىن سالىق ورگاندارىندا تىركەۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىبىن كوزدەيدى. تولەمنىڭ بۇل ءتۇرى – ازامات ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنەن, جۇمىسىنان, اسىراۋشىسىنان ايىرىلعاندا, جۇكتىلىك پەن بوسانۋ, بالا اسىراپ العان, 1 جاسقا دەيىن بالا كۇتىمى جاعدايلارىندا دا الەۋمەتتىك تولەمدەر الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بجت تولەۋشىلەردىڭ تابىسى جىلىنا 3 ملن 114 مىڭ تەڭگەدەن اسپاۋى كەرەك. بىرىڭعاي جيىنتىق تولەمنىڭ 10%-ى – جەكە تابىس سالىعى, 20%-ى – الەۋمەتتىك اۋدارىمدار, 30%-ى – مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى, 40%-ى – مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا تۇسەدى.
بىرىڭعاي جيىنتىق تولەمدى ەنگىزۋدىڭ باستى سەبەبى – بەيرەسمي جۇمىسپەن قامتىلعان تۇلعالاردىڭ قىزمەتىن تىركەۋدى جەڭىلدەتۋ. بجت ەنگىزىلگەننەن كەيىن اتالعان تۇلعالار بارلىق تولەمدى تولەۋگە جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. جالپى بجت ەنگىزۋ ازاماتتاردى «كولەڭكەدەن» شىعارۋعا كومەكتەستى. باسقاشا ايتقاندا, ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتۋشىلار – جۇمىس بەرۋشىلەرمەن رەسمي تۇردە جاسالعان ەڭبەك كەلىسىمشارتىنسىز تابىس تاباتىن تۇلعالار. ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان ازاماتتار بجت قۇرامىندا ءوز پايداسىنا مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن اۋدارا الادى. بجت مولشەرى:
- رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردا, استانادا جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردا تۇراتىن جەكە تۇلعالار ءۇشىن – 1 اەك (2022 جىلى 3 063 تەڭگە);
- باسقا ەلدى مەكەندەردە تۇراتىن جەكە تۇلعالار ءۇشىن – 0,5 اەك (2022 جىلى 1 531,5 تەڭگە).
جىل ىشىندە بجت تۇسكەن شوتتاردىڭ سانى 250 مىڭنان استى. سونداي-اق بجت ارتىقشىلىعى – ازاماتتار بجزق-دا وزدەرىنىڭ زەينەتاقى جيناقتارىن تولىقتىرۋدان باسقا بجت تولەۋشىلەر ءۇشىن زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىنە بايلانىستى بازالىق زەينەتاقى تولەمىن الۋ مۇمكىندىگىنە دە يە بولادى.
حالىقارالىق تاجىريبەدە ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان قىزمەتكەرلەر الەۋمەتتىك اۋدارىمداردى تولەۋدىڭ ارنايى جۇيەلەرىن ءجيى پايدالانادى. مەملەكەت باسشىسى مۇنداي ازاماتتاردىڭ كولەڭكەدە قالۋىنا جول بەرمەۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. سوندىقتان بجت مەحانيزمىن ودان ءارى دامىتىپ, ونى ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمدى ەتۋ قاجەت.
– تسيفرلاندىرۋ رەفورماسىنا بايلانىستى بجزق-دا قانداي جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر؟ قوردىڭ ءوز سالىمشىلارى مەن الۋشىلارىنا كورسەتەتىن ەلەكتروندىق قىزمەتتەرىنىڭ دەڭگەيى قانداي؟
– بجزق ءوز قىزمەتتەرىنىڭ 93%-دان استامىن ەلەكتروندىق فورماتتا كورسەتەدى. ولاردىڭ كوپشىلىگىن قور سايتى نەمەسە ءموبيلدى قوسىمشاسىنداعى جەكە كابينەت ارقىلى الۋعا بولادى. قازاقستاندىقتار وزدەرىنىڭ زەينەتاقى جيناقتارى تۋرالى اقپاراتقا بەلسەندى تۇردە قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا.
بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى اعىمداعى جىلدىڭ 10 ايىندا سالىمشىلار مەن الۋشىلارعا جەكە زەينەتاقى شوتتارىنىڭ (جزش) جاي-كۇيى تۋرالى 22,6 ملن ءۇزىندى كوشىرمە بەردى. ونىڭ 17,8 ملن-ى (78,5%) ەلەكتروندىق فورماتتا بەرىلدى. ءۇزىندى كوشىرمە بەرۋ – بجزق-نىڭ ەڭ تانىمال قىزمەتى. بجزق سايتىندا دا, ءموبيلدى قوسىمشاسىندا دا بار جەكە كابينەتتە سالىمشىلار ءوز دەرەكتەمەلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ, جزش بار ەكەندىگى تۋرالى انىقتاما الۋ, 1 نەمەسە 2 مۇگەدەكتىكتىڭ بەلگىلەنۋىنە بايلانىستى زەينەتاقى تولەمدەرىن تاعايىنداۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرۋ سياقتى قىزمەتتەردى كەز كەلگەن ۋاقىتتا جانە كەز كەلگەن جەردە الا الادى. ەلەكتروندىق egov.kz ۇكىمەت پورتالىمەن ينتەگراتسيانىڭ ناتيجەسىندە جيناقتار تۋرالى اقپاراتتى الۋ مۇمكىندىگى دە بار.
ال بيىل ەنگىزىلگەن «زاڭدى تۇلعانىڭ كابينەتى» قىزمەتى جۇمىس بەرۋشىلەرگە ءوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ زەينەتاقى اۋدارىمدارىن جەڭىلدەتۋگە تاماشا مۇمكىندىك ۇسىنادى. سونداي-اق قىزمەتتەردىڭ ءبىر بولىگى اۆتوماتتى رەجىمدە كورسەتىلەدى. مىسالى, جارنالاردىڭ بارلىق ءتۇرى بويىنشا شوتتار اشۋ العاشقى جارنا تۇسكەن كەزدە ءوتىنىمسىز جۇرگىزىلەدى.
قور سالىمشىلارى مەن الۋشىلارى ءۇشىن ساپالى كونسۋلتاتسيالىق قىزمەتتەر كورسەتۋگە جانە اقپاراتتىق ارنالاردى دامىتۋعا دا ەرەكشە نازار اۋدارادى. بجزق سالىمشىلارى مەن الۋشىلارى بايلانىس ورتالىعىندا 1418 ءنومىرى بويىنشا, enpf.kz كورپوراتيۆتىك سايتى, بجزق/ENPF ءموبيلدى قوسىمشاسى, WhatsApp جانە Viber چات-بوتى ارقىلى جانە قوردىڭ بارلىق تانىمال الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى رەسمي پاراقشالارىندا كەڭەس الا الادى.
– قور وركەنيەت ورتالىعىنان الىس ورنالاسقان اۋىل-ايماق تۇرعىندار ءۇشىن قانداي شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر؟
– ەلىمىز اۋماعىنىڭ كەڭ-بايتاق كولەمىن ەسكەرە وتىرىپ, جەر شالعايلىعىنا بايلانىستى قاتىناسۋ ءالى دە قيىندىققا سوعاتىن اۋىل-ايماق تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتۋدى وڭتايلاندىرۋ ماقساتىندا بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى ء«موبيلدى كەڭسە» قىزمەتىن ەنگىزگەن بولاتىن. ءموبيلدى كەڭسە – سالىمشىلارعا (الۋشىلارعا) ساپالى قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن قاجەتتى جابدىقتارمەن, سونىڭ ىشىندە جەرسەرىكتىك بايلانىس قوندىرعىسىمەن تولىقتاي قامتىلعان زاماناۋي شاعىن اۆتوبۋس. قور ماماندارى زەينەتاقى قىزمەتىن ءاربىر ادام ورنالاسقان جەرى, الەۋمەتتىك دارەجەسى جانە جەكە باسىنىڭ ماسەلەسىنە قاراماستان تولىق كولەمدە الۋعا قۇقىلى دەپ ەسەپتەيدى. سوندىقتان كىم-كىمنىڭ دە بولاشاعى ءۇشىن سالىمدار جاساۋعا, ءوز جيناقتارى تۋرالى اقپارات الۋعا مۇمكىندىگى بولۋعا ءتيىس. ء«موبيلدى كەڭسە» الىس ەلدى مەكەندەرگە, سونىڭ ىشىندە وندىرىستىك جانە اگرارلىق كاسىپورىندارعا ەڭبەك قىزمەتىنەن قول ۇزدىرمەي قىزمەت كورسەتۋگە ارنالعان. شاعىن اۆتوبۋستا بارلىق قىزمەت ءتۇرى ونلاين تارتىبىندە كورسەتىلەدى. ونىڭ جولعا شىعۋى ارنايى كەستە بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. ءجۇرۋ باعىتى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورىندارمەن الدىن الا كەلىسىلەتىندىكتەن سالىمشىلار مەن الۋشىلار كەلۋ ۋاقىتىن كۇنى بۇرىن ءبىلىپ وتىرادى.
قور سالىمشىلارى ءۇشىن بارىنشا قولايلى تاعى ءبىر قىزمەت كورسەتۋ ءتۇرى – ء«موبيلدى اگەنت». قۇجاتتاردى سكانەرلەۋ جانە باسىپ شىعارۋ قۇرىلعىسىمەن جابدىقتالعان نوۋتبۋگى جانە عالامتورعا كىرۋ ءۇشىن 4G مودەمى بار قور مامانىنىڭ بارىپ كورسەتەتىن قىزمەتتەرى, ءبىرىنشى كەزەكتە, حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا باعىتتالعان.
«بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى» اكتسيونەرلىك قوعامى شالعاي اۋىلداردا تۇراتىن سالىمشىلارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن «قازپوشتا» اق-مەن بىرلەسە وتىرىپ ارنايى جوبا ازىرلەدى. بۇل جوبا حالىق اراسىندا ۇلكەن قولداۋ تاۋىپ, كوپتەگەن سالىمشى تاراپىنان ريزاشىلىققا بولەنىپ ۇلگەردى. ارنايى وقىتۋدان وتكەن «قازپوشتا» وپەراتورلارى ارقىلى بۇرىن الىس ەلدى مەكەندەرگە بارۋعا تۋرا كەلگەن قىزمەتتەردى سالىمشىلار ەندى تۇرعىلىقتى مەكەنجايى بويىنشا پوشتا بولىمشەلەرىنەن الا الادى. ەلدى مەكەندەردىڭ تولىق ءتىزىمىن enpf.kz سايتىنان كورۋگە بولادى.
– 2022 جىلى نارىقتا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ورتاق زەينەتاقى اننۋيتەتى قولدانىسقا ەندى. بۇل باستامانىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ساقتاندىرۋ نارىعىن جانە باعالى قاعازدار نارىعىن رەتتەۋ مەن دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىندا بەكىتىلگەنى بەلگىلى. وسى شارا ازاماتتار ومىرىنە قانداي جاڭالىق الىپ كەلەدى؟
– ءيا, 2022 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ «بىرلەسكەن اننۋيتەت» ۇعىمى ەنگىزىلدى. بۇل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» كودەكسىنە سايكەس ەرلى-زايىپتىلار نەمەسە جاقىن تۋىستار بولىپ تابىلاتىن ەكى ساقتانۋشىنىڭ (ساقتاندىرىلعان) زەينەتاقى اننۋيتەتى شارتىنا قاتىسۋىن بىلدىرەتىن ءونىم. بىرلەسكەن اننۋيتەتتىڭ كلاسسيكالىق زەينەتاقى اننۋيتەتىنەن ايىرماشىلىعى زەينەتاقى جيناقتارىن بىرىكتىرۋگە جانە زەينەتاقى اننۋيتەتى شارتى بويىنشا كىرىستەردى قايتا بولۋگە مۇمكىندىك بەرىلگەن. حالىقارالىق تاجىريبەگە سايكەس جەكە جانە بىرلەسكەن زەينەتاقى اننۋيتەتتەرى ومىرلىك تولەمدەر ارقىلى زەينەتاقىنى جوسپارلاۋدىڭ قارجىلىق قۇرالى بولىپ تابىلادى. ەگەر جەكە زەينەتاقى اننۋيتەتى تەك ءبىر ادامنىڭ (اننۋيتەت بويىنشا تولەم الۋشى – اننۋيتەتتىڭ) ءومىر سۇرۋىنە نەگىزدەلسە, بىرلەسكەن اننۋيتەت ەكى ادامنىڭ (اننۋيتەنتتەردىڭ/ەرلى-زايىپتىلاردىڭ) ءومىر ءسۇرۋىن ەسكەرەدى. جەكە زەينەتاقى اننۋيتەتى شەڭبەرىندە تولەمدەر ادەتتە اننۋيتەتتىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى توقتاتىلسا, بىرلەسكەن زەينەتاقى اننۋيتەتى كەزىندە تولەمدەر توقتاتىلماي, ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىنىڭ ءدام-تۇزى تاۋسىلعانشا جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا, بىرلەسكەن زەينەتاقى اننۋيتەتى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرى قايتىس بولعان جاعدايدا ەكىنشى سىڭارىنا قارتايعان كەزدە قارجىلىق قيىنشىلىققا تاپ بولۋ تاۋەكەلدەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
– جانات بوستان ۇلى, ەندى بىرەر ۋاقىتتان كەيىن 2022 جىلدىڭ ەسىگىن جابامىز. بيىلعى جىل سىزدەر ءۇشىن اقپاراتتىق تەكەتىرەستىڭ ورتاسىندا وتسە دە حالىقتى دەر كەزىندە حاباردار ەتىپ, كوپ كوڭىلىندەگى كۇماندى سەيىلتىپ وتىردىڭىزدار. جالپى, قور قانشالىقتى اشىق ۇيىم؟
– جۇمىستىڭ اشىقتىعى مەن جاريالىلىعى – «بجزق» اق كورپوراتيۆتىك دامۋ ستراتەگياسىندا كوزدەلگەن قۇندىلىقتار. قارجى ۇيىمى رەتىندە بجزق جىل سايىن مىندەتتى اۋديتتەن وتەدى. قور سايتىندا اي سايىن زەينەتاقى اكتيۆتەرى پورتفەلدەرىنىڭ قۇرىلىمى تۋرالى تولىق اقپارات, سونداي-اق ءاربىر باسقارۋشى (قرۇب, يپب) بويىنشا ينۆەستيتسيالىق قىزمەت قورىتىندىلارىنا تالدامالىق شولۋ ورنالاستىرىلادى. قوسىمشا اقپارات بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانادى. ءاربىر سالىمشى مەن الۋشى ءوز جيناقتارى تۋرالى بارلىق اقپاراتتى (جارنالاردىڭ ۋاقتىلى ءتۇسۋى جانە الىنعان ينۆەستيتسيالىق كىرىس) قوردىڭ enpf.kz سايتى نەمەسە ءموبيلدى قوسىمشاسىنداعى جەكە كابينەت ارقىلى كەز كەلگەن جەردە جانە كەز كەلگەن ۋاقىتتا 24/7 تارتىبىندە الا الادى.
بۇدان بولەك, سالىمشىلار مەن الۋشىلار ءۇشىن بجزق-مەن بارلىق بايلانىس ارنالارى قولجەتىمدى: كەڭسەلەردە قىزمەت كورسەتۋ, قاشىقتىقتان كەڭەس بەرۋ (بايلانىس ورتالىعى, چات بوت, كەرى بايلانىس جۇيەسى, باسقارما توراعاسىنىڭ بلوگى, مەسسەندجەرلەر جانە جەدەلحات-ارنا), پوشتا حابارلاماسى, الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى تۇسكەن سۇراقتارعا قور ماماندارى جاۋاپتار مەن كەڭەستەردى ۋاقتىلى ءارى تولىق مازمۇندا بەرەدى.
قوردا سونداي-اق ىشكى جانە سىرتقى اۋديت تۇراقتى وتكىزىلىپ, قۇرىلىمدىق بولىمشەلەردىڭ جۇمىس ساپاسىنا, قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيىنە ءتيىستى باعا بەرىلىپ, كەمشىن تۇستارى انىقتالىپ, ولاردىڭ ۋاقتىلى تۇزەتىلۋى قاداعالانىپ وتىرىلادى. بجزق ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسىنىڭ ISO 9001:2015 حالىقارالىق ستاندارتىنىڭ تالاپتارىنا سايكەستىگىنە وراي ەكىنشى باقىلاۋ اۋديتىنەن ءساتتى ءوتىپ, بۇرىن الىنعان ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسىنىڭ سەرتيفيكاتىن راستادى.
قور اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ ءاۋديتىن دە جىل سايىن تابىستى وتكىزىپ كەلەدى. ول اقپاراتتىڭ قۇپيالىلىعىن, تۇتاستىعىن جانە قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇسىنىلاتىن قىزمەتتەردىڭ جوعارى ساپاسىن بىلدىرەدى.
قوردا سونداي-اق ءۇش سايتتى بىردەي قامتۋعا بولاتىن ءبىر مەتروكلاستەرلىك ساقتاۋ جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى. اپات ورىن العان جاعدايدا وسى مەتروكلاستەر قامتىپ وتىرعان ءۇش سايتتىڭ بىرىندە ءاردايىم دەرەكتەردىڭ تولىق كوشىرمەسى ساقتالىپ قالادى. دەرەكتەردى وڭدەۋدىڭ وسىنداي رەزەرۆتىك ورتالىقتارى الماتى مەن استانا قالالارىندا بار. ولار ءوز كەزەگىندە بجزق-عا ءتىپتى جاھاندىق نەمەسە تابيعي اپاتتار قاۋىپ توندىرگەن جاعدايدا دا اقپاراتتىق زەينەتاقى قىزمەتتەرىن ۇزدىكسىز ۇسىنۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى ۋاقىتتا رەزەرۆتىك ورتالىقتار ەشقانداي اقاۋسىز جۇمىس ىستەۋدە.
بۇدان باسقا, قور بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى, الەۋمەتتىك جەلىلەر, كاسىپورىندار مەن ۇيىمدارداعى ەڭبەك ۇجىمدارىمەن كەزدەسۋلەر ارقىلى اۋقىمدى اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن ۇدايى جۇرگىزەدى.
سونداي-اق 2017 جىلدان باستاپ بجزق جانىنان قوعامدىق كەڭەس جۇمىس ىستەيدى. كەڭەس وتىرىستارىندا قارجى نارىعى ساراپشىلارىنىڭ, جۋرناليستەردىڭ, قوعامدىق ۇيىمدار وكىلدەرىنىڭ پىكىرلەرى تالقىلانادى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان قور قىزمەتىن قوعامدىق باقىلاۋ جانە ونى جاقسارتۋ, جالپى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىن دامىتۋ بويىنشا الگىندەي ۇسىنىستاردى ۇنەمى ەسكەرىپ وتىرامىز. وسىلايشا قوعامدىق كەڭەس بجزق جۇمىسىنىڭ ناتيجەلەرىن تالقىلاۋ بارىسىندا بارلىق مۇددەلى تاراپتار: مەملەكەتتىك ورگاندار, قارجى ۇيىمدارى, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى, ساراپشىلار, سالىمشىلار مەن الۋشىلار ءۇشىن ماڭىزدى پىكىرتالاس الاڭى بولىپ تابىلادى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اڭگىمەلەسكەن
گۇلبارشىن ساباەۆا,
«Egemen Qazaqstan»
