اكىم سايلاۋى – ەلگە سىن

قاناتقاقتى رەجىمدە الدىمەن وبلىس ءماسليحاتتارى وبلىس اكىمىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ (وبلىستىڭ اكىمشىلىك ورتالىعىن قوسپاعاندا) تىزبەسىن جانە سايلاۋ وتەتىن كۇندى بەكىتۋلەرى قاجەت.

كانديداتتاردى اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ ۇدەرىسىندەگىدەي، ياعني تىركەلگەن ساياسي پارتيالار جانە جوعارى تۇرعان اكىم ۇسىنا الادى. ەگەر ۇسىنۋ مەرزىمى اياقتالعان كەزدە ءبىر عانا كاندي­دات بولسا، وعان بالاما رەتىندە وبلىس اكى­مى ەكىنشى كانديداتتى ۇسىنا الادى. ال كان­ديداتتار مۇلدەم بولماسا، وندا وبلىس اكىمى ەكى كانديداتۋرانى ۇسىنادى.

ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان كانديدات سايلاۋعا قاتىسۋى ءۇشىن ءتيىستى اكىمشىلىك-اۋماق­تىق بىرلىكتە تۇراتىن سايلاۋشى­لاردىڭ كەمىندە ءبىر پايىز قولىن جيناۋى كەرەك. كانديداتتار زاڭدا بەلگىلەنگەن ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ بەس ەسەلەنگەن مولشەرىندە سايلاۋ جارنالارىن ەنگىزۋگە ءتيىس. ەگەر سايلاۋ قورىتىندىلارى بويىنشا كانديدات اكىم بولىپ سايلانسا نەمەسە داۋىس بەرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا كانديدات داۋىس بەرۋگە قاتىسقان سايلاۋشىلار داۋىسىنىڭ كەمىندە بەس پايىزىن جيناسا، سونداي-اق كانديدات قايتىس بولعان جاعدايدا ەنگىزىلگەن جارنالار كانديداتقا نەمەسە ساياسي پارتياعا قايتارىلادى. قالعان جاعدايلاردا سايلاۋ جارناسى كانديداتقا قايتارىلمايدى.

سونداي-اق تىركەلگەنگە دەيىن كانديدات جانە ونىڭ زايىبى (جۇبايى) تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگاندارىنا ۇسىنۋ مەرزىمى باستالعان ايدىڭ ءبىرىنشى كۇنىنە اكتيۆتەر مەن مىندەتتەمەلەر تۋرالى دەكلاراتسيا تاپسىرادى. ەگەر مالىمەتتەر بۇرىس نە انىق بولماسا، اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسياسى كانديداتتى تىركەۋدەن باس تارتۋعا قۇقىلى.

اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار اكىمدەرىنىڭ سايلاۋ ناۋقانىن وتكىزۋدىڭ جالپى كەزەڭى شامامەن 60 كۇن، ونىڭ ىشىندە سايلاۋ قورىتىندىلارىن شىعارۋعا جانە ناتيجەلەردى بەلگىلەۋگە بولىنگەن كۇندەردى ەسەپتەمەگەندە 50 كۇندى قۇرايدى.

اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ اكىمدەرىنە كانديدات قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولۋى جانە 25 جاستان تومەن بولماۋى، سونداي-اق جەكەلەگەن مەملەكەتتىك ساياسي لاۋازىمدارعا قويىلاتىن بىلىكتىلىك تالاپتارىنا سايكەس كەلۋگە ءتيىس. كانديدات ەڭبەك ءوتىلى بويىنشا تالاپتاردىڭ 11 نۇسقاسىنىڭ بارىنە دە سايكەس كەلۋگە ءتيىس. بۇل رەتتە مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇمىس تاجىري­بەسىنىڭ بولۋى مىندەتتى ەمەس. مىسا­لى، كەمىندە بەس جىل جۇمىس ءوتىلى، ونىڭ ىشىندە ورتاشا جىلدىق شتات سانى كەمىن­دە ەلۋ ادام بولاتىن ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەك­تىلەرىنىڭ نە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم­دار­دىڭ باسشى لاۋازىمدارىندا كەمىندە ەكى جىل جۇمىس ءوتىلى نەمەسە پرەزيدەنتتىك جاس­تار كادرلىق رەزەرۆىنە الىنعان ادامدار ءۇشىن كەمىندە بەس جىل جۇمىس ءوتىلى جانە تاعى باسقالار بولۋى مۇمكىن.

سايلاناتىن اكىمنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى – 4 جىل. ءبىر ادام قاتارىنان ەكى رەتتەن ارتىق اۋدان (وبلىستىق ماڭىزى بار قالا) اكىمى بولىپ سايلانا المايدى. سونىمەن قاتار اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا ءماسليحاتتارىنا ءماسليحات دەپۋتات­تا­رىنىڭ جالپى سانىنىڭ كەمىندە بەستەن ءبىرىنىڭ باستاماسى بويىنشا اكىمگە ءوز مىندەتتەرىن تيىسىنشە ورىنداماعان جاع­داي­دا سەنىمسىزدىك ءبىلدىرۋ تۋرالى ماسە­لە­نى قاراۋ جونىندەگى وكىلەتتىكتەر بەرىلەدى. بۇل جاعدايدا ءماسليحات دەپۋتاتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋىسىمەن اكىمگە سەنىمسىزدىك بىلدىرۋگە جانە جوعارى تۇرعان اكىمنىڭ الدىنا ونى قىزمەتتەن بوساتۋ تۋرالى ماسەلە قويۋعا قۇقىلى.

وسىلايشا، زاڭدار ساياسي باسەكەلەستىكتى دامىتۋعا جانە ەلدىڭ ساياسي ومىرىندەگى ازا­ماتتىق قوعامنىڭ ءرولىن ارتتىرۋعا باعىت­تال­عان. جالپى، اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ – ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن تولىققاندى ىسكە اسىرۋداعى بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا، حالىقتىڭ بيلىك­كە دەگەن سەنىمىن جانە اكىمنىڭ حالىق الدىندا ەسەپ بەرۋىن كۇشەيتۋگە، اكىمنىڭ حالىقتىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن پروبلەمالارىنا دەن قويۋ جەدەلدىگىن ارتتىرۋعا، «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن تولىق كولەمدە ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

الداعى سايلاۋ قازاقستاننىڭ سايلاۋ جۇيەسىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى كەزەڭى، اۋقىمدى وڭىرلىك سايلاۋ ناۋقاندارىن ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋدىڭ جاڭا پراك­تي­كالىق تاجىريبەسىن جيناقتاۋ ءۇشىن نەگىز بولماق. سايلاۋ – قازىرگى قوعامدى دە­موكراتيالاندىرۋدىڭ ماڭىزدى ينس­تي­تۋتى، حالىقتىڭ ەرىك-جىگەرىن ءبىلدىرۋ، ونىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋعا قاتىسۋىنىڭ نەگىزگى نىساندارىنىڭ ءبىرى. كوپتەگەن شەتەلدىڭ تاجىريبەسى كورسەتكەندەي، تىكەلەي سايلاۋ كەزىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان­نىڭ باسشىسى (اكىم) ءوز سايلاۋشىلارى الدىندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەدى، بۇل ونىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىنە وڭ اسەر ەتەدى. بۇگىندە اۋداندار مەن وب­لىستىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ اكىم­دەرى ءماسليحاتتىڭ كەلىسىمىمەن وبلىس اكىمى تاعايىندايتىن ساياسي قىزمەتشىلەر بولىپ سانالادى. جالپى، اۋداندار مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار اكىمدەرىنىڭ تىكەلەي سايلاۋىن ەنگىزۋگە 2021 جىلى اۋداندىق ماڭىزى بار قالا، اۋىل، كەنت، اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرىنىڭ تىكەلەي سايلاۋىن ەنگىزۋ ىقپال ەتتى.

ەسكە سالساق، ۇلتتىق ەكونوميكا مي­نيستر­لىگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ ازامات­تارعا اۋدان اكىمدەرىن قاناتقاقتى رەجىمدە سايلاۋعا مۇمكىندىك بەرۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن وبلىس اۋداندارى مەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالالار اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋدى ەنگىزۋ بويىنشا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر ازىر­لەگەن بولاتىن. بۇل نورمالار «قا­زاق­ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر كونستيتۋتسيالىق زاڭدارىنا مەملەكەت باس­شىسىنىڭ 2022 جىلعى 16 ناۋرىزداعى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭىندا جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭ­نامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەت باس­شى­سىنىڭ 2022 جىلعى 16 ناۋرىزداعى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىندا قاراستىرىلعان. وسى جىلدىڭ 5 قاراشاسىندا اتالعان زاڭدارعا پرەزيدەنت قول قويدى.