ىنتىماقتاستىق ىقپالى

وتىرىسقا قاتىسقان قازاقستاننىڭ ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى قايرات تورەباەۆ ەكى ەلدىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتى جانە ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋ شارالارى تۋرالى باياندادى.

– قازاقستان مەن كانادا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا جانە قولدا­نىستاعى سالالارىن كەڭەيتۋ ماڭىزدى. سونىمەن قاتار جاھاندىق ەنەرگيا تاسىمالداۋشىلاردىڭ بىرىنە اينالاتىن جاسىل سۋتەگى جانە الەمدىك ەكو­نو­ميكانىڭ جاڭا بەينەسى بولاتىن جاڭا ەنەرگيا كوزدەرىن قاراستىرۋ كەرەك. قازاقستان كانادامەن اۋىل شارۋا­شىلىعى سالاسىندا بەلسەندى ارىپ­تەس­تىكتى دامىتۋعا مۇددەلى، – دەدى ق.تورەباەۆ.

سونىمەن قاتار ۆيتسە-مينيستر قازاق­ستاندا وتاندىق تاۋار وندىرۋ­شىلەر­دى قولداۋدىڭ تولىققاندى ەكو­جۇيەسى قالىپتاسقانىن اتاپ ءوتتى.

– قازاقستاندا ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋدىڭ قارجىلىق جانە قارجىلىق ەمەس شارالارى قاراستىرىلعان. ماسە­لەن، بيىل Alibaba.com-نان قازاق­ستان­نىڭ ۇلتتىق پاۆيلونى اشىلدى. بۇگىن­دە وعان 7،5 مىڭنان استام تاۋار شى­عا­راتىن 130 وتاندىق كومپانيا كىرىپ وتىر. سەرۆيستىك قولداۋ اياسىندا ءوزارا تاۋار اينالىمىن ارتتىرۋعا كومەكتە­سەت­ىن ساۋدا-ەكونوميكالىق ميسسيالار، كور­مەلەر، ۇلتتىق ستەندتەر ۇيىمداس­تى­رىلۋدا. اتالعان ءىس-شارالارعا 157 قازاق­ستاندىق وڭدەۋشى كومپانيا قاتىسىپ، 335،6 ملن دوللارعا 60-تان استام ەكسپورتتىق كەلىسىمشارت جاسالدى. ەكس­پورت­تاۋشىلاردى قولداۋ­دىڭ قارجىلىق شارالارىنا كەلەتىن بولساق، تاۋەكەلدەردى ساقتان­دىرۋ، ەكسپورتتىق وپەراتسيالارعا كەپىلدىك بەرۋ جانە سۋبسيديالاۋ ارقىلى سىرت­قى نارىقتاردا وتاندىق ءونىمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاراستىرىلعان، – دەدى ۆيتسە-مينيستر.

ەسكە سالا كەتەيىك، ىسكەرلىك كەڭەستى قازاقستان تاراپىنان «قازاتو­مونەر­كاسىپ» ۇلتتىق اتوم كوم­پانيا­سىنىڭ باسقارما توراعاسى ەرجان مۇقانوۆ باس­قارادى. ال كانادا تاراپىنان Cameco Cor­poration پرەزيدەنتى تيم گيتتسەل تور­اعا­لىق ەتەدى. ە.مۇقانوۆتىڭ پىكىرىنە دەن قوي­ساق، قازاقستان مەن كانادانىڭ ءوزارا ءتيىم­دى ىنتىماقتاستىعى ەكى ەل ءۇشىن مۇناي جانە تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا ونەركاسىبى، اۋىل شار­ۋا­شىلىعى، ەنەرگەتيكا سياقتى ماڭىزدى باعىتتاردا بەلسەندى دامىپ كەلەدى.

– ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى ۇنەمى ءوسىپ كەلەدى. بۇل ءبىزدىڭ مۇم­كىندىكتەرىمىزدى ىسكە اسىرۋدا ايتار­لىقتاي الەۋەتتىڭ بارىن كورسەتەدى. «قازاتومونەركاسىپ» پەن Cameco ەكى­جاقتى ديالوگ الاڭىن باسقارۋ قۇر­مە­تىنە يە بولدى. ەكى كومپانيانى 1996 جىلى «ينكاي» بىرلەسكەن كاسىپ­ورنى­نىڭ قۇرىلۋىنان باستالعان كوپجىل­دىق جەمىستى ىنتىماقتاستىق بايلانىستىرادى. سودان بەرى ول جەمىستى ىنتىماقتاستىقتىڭ جارقىن مىسالىنا اينالدى. كومپانيا قاۋىپسىزدىك پەن كورپوراتيۆتىك مادەنيەتتىڭ ەڭ ۇزدىك ستاندارتتارىن ساقتاي وتىرىپ، كورپوراتيۆتىك الەۋمەتتىك جاۋاپ­كەرشىلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتىپ كەلەدى. ۋران ءوندىرۋ ءوزارا ءتيىمدى ىنتى­ماقتاستىقتىڭ جالعىز باعىتى ەمەس ەكەنىن اتاپ وتكەن دۇرىس. ىسكەرلىك كەڭەس ىنتىماقتاستىق باعىتتارىن ودان ءارى ارتاراپتاندىرۋعا ىقپال ەتەتىنىنە جانە ەكى ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ەلەۋلى سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن، – دەدى ە.مۇقانوۆ.

قازاقستاننىڭ كاناداداعى ەلشىسى اقىلبەك كامالدينوۆتىڭ پىكىرىنە قارا­عاندا، ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينا­لىمى بارىنشا جەمىستى ءارى جەدەل دامىپ كەلەدى.

– وكىنىشكە قاراي، 2020 جىلعى كورسەتكىشتەر پاندەميا سالدارىنان قۇلدىراعانىن اتاپ وتۋگە ءتيىسپىز. بىلتىرعى جىل جامان بولماعان سەكىلدى. 2021 جىلى كانادادان 380 ملن دوللار كولەمىندە تىكەلەي ينۆەستيتسيا تارتتىق. ال تاۋار اينالىمى 700 ملن دوللاردان استى. اتاپ وتەرلىگى، ءبىز بىلتىرعى جىلدىڭ مەجەسىن وسى جىلدىڭ قاڭتار-تامىزىندا باسىپ وزدىق. دەمەك جىل قورىتىندىسى بويىنشا تاۋار اينالىمىن 1 ملرد دوللارعا جەتكىزەتىن مۇمكىندىك بار. ەلدەر اراسىنداعى باي­لانىستىڭ باعىتتارى سان الۋان. اتاپ ايتقاندا، اۋىل شارۋاشىلىعىنان باس­تالىپ، عارىشتىق تەحنولوگيالارعا دەيىن جالعاسادى، – دەدى ا.كامالدينوۆ.

قازاقستاننان كاناداعا باعىتتالعان ەكسپورت كورسەتكىشى دە جامان ەمەس. وسى جىلدىڭ قاڭتار-تامىزىندا اتالعان كورسەتكىش ءبىر جىل بۇرىنعى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا 3،6 ەسەگە ءوسىپ، 609،2 ملن دوللاردى قۇراعان. قازاقستان كانادا نارىعىنا ۋران جەتكىزەتىن ماڭىزدى سەرىكتەس سانالادى. بىزدە وندىرىلگەن ۋران كانادادا ودان ءارى وڭدەلەدى.

سونىمەن قاتار ىسكەرلىك كەڭەستىڭ وتى­رىسى بارىسىندا تاراپتار ەكىجاق­تى ساۋدانىڭ الەۋەتىن تالقىلاپ، ءون­دىرۋ، اۆياتسيا، اۋىل شارۋاشىلىعى، ءبى­لىم بەرۋ جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سەكتورلارى بو­يىنشا جۇمىس توپتارى وتىرىستارىنىڭ ەسەپتەرىن قارادى.