جىپ-جىلى جۇرەك بۋىنداي

جازۋشىنىڭ «الپىس ءۇشىنشى جىلعى ماحاببات» دەگەن اڭگىمەسى بار. باسىندا ولەڭى بار دەپ قويا جازداپ، تۇزەپ وتىرمىز ءسوزىمىزدى. جىرلايدى عوي، جىرلايدى جا­زۋشى. قارا سوزدەن قامشى ورە­دى دەسەك، قاتقىلداۋ ەستىلەر. قارا سوزبەن جىرلايدى دەسەك، جاز­عانىنا ساي جاراسا كەتەر-اق. وسى اڭگىمەسىن وقىپ بىتىرگەندە، نەگە ەكەنىن قايدام، وتەجان نۇرعا­ليەۆتىڭ «ول كەزدەردىڭ سىرى نازىك بىلگەنگە، بىلە تۇرا قالاي عانا بار­مايسىڭ، شىندىق ءۇشىن باس كەتە­تىن كۇندەرگە؟..» دەگەن ولەڭى ەسكە ءتۇس­تى. بوساعادان تورگە وزعانداي شاپ-شاعىن اڭگىمە، ارينە، ماحاببات تاقىرىبىن جىرلايدى. كەيىپكەرى باعدات پەن زىليقانىڭ العاشقى ماحابباتى ارقىلى... ءبارىن ايتىپ شىعادى.

ول كەزدە، الپىسىنشى جىل­دار­دىڭ شەگىندە ماحاببات ءۇشىن باس كەتەدى ەكەن-اۋ، تەگى. ماحاببات، ما­حاببات ەمەس، تۇنىپ تۇرعان ساياسات! ءبىر قاسيەتى، اڭگىمەنى كۇ­لىپ وتىرىپ وقيسىز. كوڭىلىڭىز كوتەرىلىپ، كۇلە-كۇلە وقيسىز دا سو­ڭى­نان ويلانىپ قالاسىز. ەرتە­رەكتە كورگەن ءبىر ءازىلدى ەسكە سالادى. «كينوتاسپا ساتام»، دەيدى ساحنادا ءبىر كەمپىر. «اپا، قاي جانردا؟» دەسە، «ماحاببات، كومەديا، قورقىنىش (ۋجاس)، اتىس-شابىس – ءبارى وسىندا»، دەيدى اپاڭىز. سويتسە كينو دەپ ساتىپ وتىرعانى پالەنشە مەن تۇگەنشەنىڭ تويى. «اپا، مۇنىڭ نەسى «ۋجاس» دەسە، الىس-بەرىس كەزىندە ەكى جاق­تىڭ «قىرىلىپ قالعانىن» ايتادى. سول سياقتى الپىسىنشى جىلدار­دىڭ باسىندا عاشىق بولعاندار «كوممۋنيزمگە قۇدايداي، ال ماحاببات دەگەنىڭىزگە قۇدايدان بەتەر سەنەتىندەر» ەكەن عوي. ول كەزدە جوسپاردان تىس ەشتەڭە بولماۋى كەرەك جانە. مەكتەپتە عاشىق بولىپ، قىزعا حات جازۋ دەگەن... اتاما! باس كەتەدى ول ءۇشىن. مەكتەپ جاسىندا قايداعى ماحاب­بات، ساحابات؟ ورىمدەي جاس­تار ساباق وقۋى كەرەك، پيونەرگە قاتىسقانى ءوز الدىنا، جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندە قوعامدىق شارۋا­لاردى تىندىرىسۋعا اتسالىسىپ، كوممۋنيزم تاڭىنا تەزىرەك جەتۋگە ءوز ۇلەسىن قوسپاسا، كىم بول­عانى؟ وندا ارامتاماق اتانىپ، ابىلەت باسقانى. سوندىقتان وزىنەن تومەن سەگىزىنشى سىنىپ­تاعى زىليقانى ۇناتىپ جۇرگەن ونىنشى سىنىپتاعى باعداتىڭىز بار عوي، كۇزدە جۇگەرى جيناۋدا ءونىمدى ەڭبەك ەتۋى ءۇشىن ءبىر توقسان ەمەس، قاتارىنان ەكى توقسان ساباقتى بوساتۋعا ءازىر ەدى-اۋ. مەكتەپكە با­رىپ، پارتاعا وتىرعاننان ميىنا قۇيا بەرسە، ويتپەگەندە قايتسىن؟ اڭگىمەدە ايتىلعانداي، ءتىپتى ونىڭ زىليقاعا عاشىقتىعىن ءبىلدىرۋىنىڭ ءوزى – سوناۋ تومەنگى سىنىپتاردان جوسپارلانىپ قويىلعان دۇنيە. بۇرىن تەك ون-اق جىل وقىپ جۇرسە، ءدال سول جىلى ون ءبىرىنشى سىنىپ اشىلعانى وعان ەكى ەسە مۇمكىندىك بەردى. بىراق ءبىر-بىرىنە ىنتىققان ەكى جاستىڭ سەزىمىندە كىرشىك جوق، العاۋسىز ەدى.

باعداتتىڭ عاشىقتىعى ءشۇبا­سىز، ەكەۋى قاشان كەزىگەدى، ءتىل قا­تى­سادى دەپ ويلايسىز وقىپ وتىرىپ. سول تۇسىنا جەتەر تۇستا اڭگى­مە قىزا تۇسەدى-اۋ دەپ جىلجي بەر­گەنىڭىزدە، الدىڭىزدان الگەبرا پانىنەن ساباق بەرەتىن اعاي شىعا كەلەدى. ول ءوزى زىليقا وقيتىن سىنىپتىڭ جەتەكشىسى ەكەن­دىگىمەن قويماي، مەكتەپتەگى پار­تيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى بولىپ شىعادى. سەگىزىنشى، ونىنشى، تاعى باسقا سىنىپتارعا ساباق بە­رەدى ءارى ءار وقۋشىنى كوزدەن تاسا قىلمايتىن قىراعى. كوممۋنيزم قوعامىندا جوسپارسىز ەشتەڭە جۇ­زەگە اسپاسىن دارىپتەپ جۇر­گەن بەلسەندى. مەكتەپتىڭ وزىندە وسىن­داي ساياسي ۇردىستەر قىز-قىز قايناپ جاتاتىنى سونشالىق، باع­داتتىڭ زىليقانى اڭگىمەگە تار­تىپ، سويلەس قىلۋىنىڭ ءوزى قيىن. مەكتەپتە كەزدەسىپ سوي­لەس­­كەن بىلاي تۇرسىن، حات جازىپ ۇستالىپ قالساڭ، ءبىتتىڭ دەي بەر. وسىنىڭ الدىندا ءبىر جىل بۇرىن جوعارى سىنىپتاعى جىگىت­تىڭ حاتىن كوزدەگەن قىزىنا بە­رىپ جاتقاندا، قاسىنداعى قۇر­بىسى بايقاپ قويىپ، جالما-جان الگەبرا اعايعا جەتكىزىپتى. سو­دان ساسقالاقتاعان قىز الگى حات­تى، نە كەرەك، وقي دا الماپ­تى. جينالىسقا سالعاندا، «ورتا تۇ­سىندا» دەيدى جازۋشى، «قىز بالا باسى اينالىپ تالىپ تۇسپە­گەندە، نە بولارىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى ءبىلسىن». ءتارتىپ وسىن­داي قات­تى بولعاندىقتان، ءبىز­دىڭ باستى كەيىپكەر باعداتتىڭ دا حات جازىپ، ونى جەتكىزۋىنىڭ ءوزى – ارىستان­نىڭ اپانىنا بارعانداي قاۋىپتى ارە­كەت. بىرەۋگە سەزىمىڭدى جەتكىزۋ­دىڭ ءوزىن وسىنشاما قيىن­داتىپ قويعان قوعامدا قايتكەن دۇرىس دەپ دى­مى­­ڭىز قۇرىپ بىتەدى-اق.

سودان، قويشى ايتەۋىر، مەكتەپ­تە تاقالىپ تىلدەسۋ مۇمكىن بول­ماعان باعدات جۇگەرى جيناۋعا بارعاندا زىليقاعا جاقىنداي الماعانىمەن، جارتى داپتەر حات جازىپ جىبەرەدى عوي. سونداعى الگەبرا اعايدىڭ ىقپالىن قارا­ڭىز. حاتىنىڭ سوڭىنا باعدات: «الگەبرا اعايعا اپارىپ بەرسەڭ دە ءبارىبىر، ايتقانىمنان قايت­پاي­مىن، مەن سەنى سۇيەمىن!» دەپ قوستى»، دەيدى.

تيىسىنشە، زىليقادان كەلگەن جاۋاپ حاتتار دا الگەبرا اعاي­عا دەگەن ۇرەيگە تولى: «كەيبىر ءال­سىز، ءارسىز مينوتتەردە بۇلايشا قينا­لىپ، قورىققانشا» دەيدى زىليقا، «الگەبرا اعايعا اپارىپ، قۇتىلا سالسام با ەكەن دەپ تە ويلادىم. بىراق حاتىڭىزدى قاتىگەزدىككە قا­لاي قيارمىن. ءۇش-ءتورت كۇندەي جا­سى­رىپ ۇستاپ، قايتا-قايتا وقى­دىم. اقىرىندا، الگەبرا اعايدى ويلاپ، وتقا ورتەدىم. بەكەر ءويتتىم-اۋ دەپ تاعى وكىندىم كەيىن. كەشە الگەبرا اعاي كلاستى تۇگەل الىپ قالىپ، قاتتى ۇرىستى. ءبىلىپ، سەزىپ قويعان ەكەن دەپ زارەم ۇشتى» دەپ جانە قوسادى عاشىق قىز.

مۇنىڭ سىرتىندا ەكى جاستىڭ ۇيقىسى مەن كۇلكىسىن بۇزعان ما­حابباتتىڭ ءوز ماشاقاتى، مىنا حاتتاردا كورىنگەندەي، الگەبرا اعايدىڭ ۇرەيى بار، ءسىزدىڭ دە جارتى جۇيكەڭىز سىر بەرە باستاعاندا، باعدات پەن زىليقا كەزدەسەدى-اۋ. ال ولاردىڭ كەزدەسۋ ءۇشىن قۇرعان جوسپارلارى بۇعان دەيىن قانشا ءسوز شىعىنداساق، تاعى سونشاما ءسوز جۇمساۋدى قاجەت ەتەتىن اڭگىمە. بىراق اسقان قۇشتارلىقپەن، جىپ-جىلى سۇيىسپەنشىلىكپەن جازىل­عاندىقتان، راحاتتانىپ وقيسىز.

جوعارىدان بەرى ءبىز ەجىكتەپ، ءاربىر نۇكتەگە توقتالۋعا تىرىس­قا­نىمىزداي جازۋشى اڭگىمەدە الگى دەتالداردى بارىنشا جاتىق ءورىپ، تىگىسىن جاتقىزادى. ءتىپتى با­سىندا ك ۇلىپ، ودان كەيىن ەكەۋى قا­لاي كەزدەسىپ سويلەسەرىن ويلاپ دىمىڭىز قۇرىپ، ودان سوڭ كەزدەس­كەن ساتتەرىندەگى بۋى بۇرقىرا­عان قۇشتار سويلەمدەرمەن بىرگە تىنىستاپ، قاتتى اسەرلەنەسىز. سۋرەت­كەردىڭ شەبەرلىگى سول، اڭگى­مەنى وقىپ وتىرعاندا، ايتقىسى كەل­گەن ماسەلەسىن باتتيتىپ كور­سەت­پ­ەگەن، كەرىسىنشە، قىز بەن جىگىت سەزىم­دەرىنىڭ اراسىنا جاسى­رىپ جىبەرگەن. مىنا ءبىز شەتىن شى­عارعان ساياسي احۋالداردى وقىپ بول­عان سوڭ، ويلانىپ ءبىر-اق بايقا­عانداي بولدىق. مۇمكىن ونداي دۇنيەلەردى ايتقىسى كەلمەگەن دە شىعار، كىم ءبىلىپتى، ءبىز سولاي تۇسىندىك. ال سۋرەتكەردىڭ جازىپ وتىرعانداعى جۇرەگىنىڭ قاعىسى تۋرالى ايتىپ جەتكىزۋ ءتىپتى قيىن. ول جازبايدى، جىرلايدى!