قالامگەر بەلەسى

ماسەلەن كۇنى كەشە عانا استا­نا­لىق جۇرت سۇيىكتى جازۋ­شى­لا­رى­نىڭ شىعار­ما­شىلىق كەشىنە اسىقتى. سوناۋ جىلداردا ءتۇرلى تاقىرىپتارعا بارىپ، ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن، «وڭ قولىمەن» شوشىتىپ، «اكەسىمەن» ەلجىرەتكەن تولەن ابدىكپەن كەزدەسۋگە اسىقتى.

استانا قالاسى تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ ۇيىم­داس­تى­رۋى­مەن ق.قۋانىش­باەۆ اتىنداعى مەم­لە­كەتتىك اكا­دە­ميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا ساناتكەر جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى تولەن ابدىكتىڭ مەرەيلى 80 جاسقا تولۋىنا وراي «پاراسات مايدانىنىڭ جاۋىنگەرى» اتتى ادەبي كەش ءوتتى. سالتاناتتى جيىن­عا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇك­پىرىنەن جينالعان زيالى قاۋىم، مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتار، سون­داي-اق اۆتوردىڭ بارشا وقىر­مانى قاتىستى.

قۇتتىقتاۋلار لەگىن اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى دارحان قىدىرالى باستادى. مينيستر جازۋشىنىڭ كەشى مۇحتار اۋەزوۆ، شەرحان مۇرتازا، ورالحان بوكەي سىندى قازاق ادەبيەتى الىپتارىنىڭ تۋعان كۇنىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنىن اتاپ ءوتتى.

«تولەن اعا – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ جولىن جالعاعان كوزى ءتىرى كلاسسيك جازۋشىمىز. ونى قازىر ايتۋ كەرەك. ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ تولەن اعاعا قانداي باعا بەرگەنىنىڭ تالاي كۋاسى بولعانبىز. شىندىقتىڭ شىراقشىسى، اقيقاتتىڭ الداسپانى ىسپەتتى شەراعاڭ سياقتى تولەن اعا دا تەك اقيقاتقا، پاراساتقا قاپىسىز قىزمەت ەتتى. سونىمەن قاتار ورالحان بوكەي سەكىلدى كەرەمەت سۋرەتكەر، شىنايى ءومىردىڭ وبرازىن جاساعان ۇلكەن جازۋشىمىز. وسى ءۇش قالامگەردىڭ سيپاتىن، قاسيەتىن بويىنا جيعاندىقتان تولەن اعانى سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى دەپ ايتۋعا بولادى. جازۋشىلىعى، دراماتۋرگتىگى ءبىر توبە. كۇيشىلىگى، دومبىراشىلىعى، اڭگىمەشىلدىگى، تاريحتى تەرەڭنەن ايتاتىن شەجىرەشىلدىگى، كۇرەستىڭ دە مايتالمانى، باسقا دا سيپاتتارىن جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان تولەن اعانى ابايدىڭ ءبىر سوزىمەن ايتقاندا، تولىق ادامنىڭ، كەمەل ادامنىڭ كەلبەتى دەپ سيپاتتاۋعا بولادى دەپ ويلايمىن. شىعارمالارىن وقىعاندا ءوزىنىڭ سوزىمەن ايتقاندا، كىرجۋعىش ماشينادان شىققانداي تازارىپ قالامىز. ويتكەنى تولەن اعا قاي شىعارماسىندا بولسا دا، شىن مانىندە تازالىقتى، ادالدىقتى، كىسىلىكتى جازادى. سول ءۇشىن دە جازۋشىنىڭ ءار شىعارماسى ومىرشەڭ»، دەدى مينيستر.

ال مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ، ەڭ الدىمەن جازۋشىنىڭ ۇلت رۋحانياتىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىنە توقتالدى.

«كەز كەلگەن ۇلتتىڭ، حالىق­تىڭ باسىنان وتكەرگەن تاريحي كەزەڭدەرى، ەڭ الدىمەن سول حا­لىقتىڭ ادەبيەتىندە ءىز قال­دى­را­دى. جۇرتشىلىق ءوزىڭىزدى قا­زاق رۋحانياتىندا ەرەكشە قولتاڭباسى بار قابىرعالى قالامگەر، ۇلتقا ۇستىن، اۋزى دۋالى ابىز جازۋشى دەپ تانيدى. سونداي-اق قازاق ءسوز ونەرىنىڭ وركەندەپ قانات جايۋىندا، ءتول رۋحانياتىمىزدىڭ ىلگەرى قادام باسۋىندا ءسىزدىڭ اتقارعان جۇمىستارىڭىزدى جوعارى باعا­لايدى. قالامگەرلىگىڭىزبەن قوسا قايراتكەرلىگىڭىز دە ءاردايىم ەل نازارىندا.

كەيىنگى بۋىن ءوزىڭىزدى كوركەم­سوزدىڭ دە، كوسەمسوزدىڭ دە ناعىز شەبەرى رە­تىن­دە ۇلگى تۇتادى. ءسىز سومداعان سونى كە­يىپ­كەرلەر، تىڭ تاقىرىپتار كەز كەلگەن الەمدىك كلاسسيكالارمەن يىق تىرەسەدى. شىعارماشىلىعىڭىزدىڭ نەگىزگى باعىتى دا سول، سانا تاۋەلسىزدىگى، ادام قۇندىلىعى، ادىلدىك مايدانى. وسى ورايدا قۋاتتى قالا­مىڭىزدان تۋعان شۇرايلى شىعار­ما­لارىڭىز بولاشاقتا الەم تىل­دەرىنە ۇزدىكسىز اۋدارىلىپ، تۇتاس ادامزات باس الماي وقيتىن كۇنگە جەتەدى دەپ نىق سەنىممەن ايتا الامىز»، دەدى ۆەدومستۆو باسشىسى.

شىمىلدىعى مەرەيتوي يەسىنىڭ ء«تورت ءتۇتىن» كۇيىمەن اشىل­عان ادەبي كەشتىڭ بارىسى دا ەرەك بولدى: جازۋشىنىڭ پوە­تيكالىق ويلارىمەن ورىلگەن جيىن تەلەجۋرناليست، پارلامەنت سەنا­تى­نىڭ دەپۋتاتى دانا نۇر­جىگىتتىڭ ساحنا تورىندە اۆتورمەن جۇرگىزگەن سۇح­با­تىنا ۇلاستى. شىعارماشىلىققا، جازۋ­شى­لىق ومىرگە، اقىن تولەن ابدىككە، كۇيشى تولەن ابدىككە، رۋحانيات پەن ما­دە­نيەت­كە قاتىستى قويىلعان سۇراقتارعا اۆتور دا شىنايى جاۋاپ بەردى. ءدال وسى كەشتە جازۋشىنىڭ وڭاشادا ولەڭ جازاتىنى، كۇيشىلىك ونەرى جايىندا ايتىلدى. جاستىق شاقتا جازىلعان ولەڭدەرى وقىلدى.

«وسىدان بەس جىل بۇرىن، 75 جاسىمدا وسىنداي باسقوسۋلار بولعان ەدى، سوندا مەن اڭگىمەمنىڭ باسىندا ومىردەن وزعان ەكى-ءۇش دوسىمنىڭ اتىن اتاپ ەسكە العان ەدىم. بەس جىل ىشىندە تەك مەملەكەت باسشىلارى عانا ەمەس، بۇكىل دۇنيە وزگەردى. پاندەميادان ەكى جىل ىشىندە جەتپىستەن اسا جازۋشى قايتىس بولىپتى، ولاردىڭ ىشىندە ەڭ اياۋلى دوستارىم بار ەدى، ەڭ جامانى وسىلاردىڭ بارىنە بارىپ توپىراق سالۋعا شامامىز كەلمەي قالدى. سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ جانى­مىز­دى كۇيزەلتكەن قاڭتار وقيعاسى بار، وسىنىڭ ءبارى قوسىلا كەلگەندە بىزگە قان­شا­لىقتى قيىن بولعانىن اڭعارۋعا بولادى دەپ ويلايمىن»، دەگەن جازۋشىنىڭ سوزىنەن كەيىن بارشا كورەرمەن ورنىنان تۇرىپ، ۇلت رۋحانياتىنا ەڭبەك سىڭىرگەن تۇلعالاردى ەسكە الدى.

جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت ءوز بۋىنىنىڭ «توزاق وتتارى جىمىڭدايدى»، «وڭ قول» شى­عار­ما­لارىمەن وسكەنىن، ءتىپتى سول «وڭ قول» تۇستەرىنە كىرگەندەي بولعانىن ايتتى.

«توزاق وتتارى جىمىڭدايدىنى» وقى­عاندا ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ وتارشىلدىقتا جۇرگەن حال-كۇيىمىزدى كوردىك. اقىنداردا «ماحامبەتتىڭ مونولوگى، نەگردىڭ مونولوگى» دەگەن بار. ياعني ءوزىمىز ايتا الماعاندى سولاردىڭ اۋزىمەن بەرەتىن ءادىس بولاتىن. دەسە دە سونىڭ بارىنەن تولەن اعا وزىپ كەتتى. سوناۋ ءۇندىس تايپاسىنىڭ ءحالى مەن ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءحالى ۇقساس بولىپ شىقتى. ادامنىڭ جان-دۇنيەسىن تازارتۋدى كاتارسيس دەپ اتايدى. تولەن اعا دا جازۋىمەن الپىس جىلدان بەرى وقىرماننىڭ جان-دۇنيەسىن تازارتۋمەن كەلە جاتىر. ول – لاي سۋدى تۇندىرۋمەن بىردەي. دۇنيەنىڭ كازۋستارى، شيەلەنىستەرى، ەڭ ءبىر ادامدى كۇيزەلتىپ، قينالۋعا جەتكىزەتىن قيىن نارسەلەردى ءوز شىعارماسىنا ارقاۋ ەتىپ الىپ شىعادى»، دەگەن وداق توراعاسى مەرەيتوي يەسىنە قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋى­نا ۇلەس قوسقانى ءۇشىن «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى جازۋشىسى» اتاعىنىڭ كۋالىگىن تابىستادى.

جازۋشى سۇحبات اراسىندا قالامگەر لابوراتورياسى تۋرالى پىكىرىن ايتتى.

«ادامنىڭ ىشكى جان-دۇنيەسى سىرتقى دۇنيەگە تىكەلەي بايلانىستى، سوندىقتان ادامنىڭ جانىنا ۇڭىلسەڭ، سەن ودان قوعامنىڭ كارتيناسىن كورە الاسىڭ. ول كەزدە تسەنزۋرا دەگەن بولدى. بەت-جاعىن سەزدىرمەي، بۋالدىرلاندىرىپ، كۇردەلەندىرىپ جازۋعا تۋرا كەلدى. مى­سالى، شىعارمادا ۇندىستەر تراگەدياسىن قوزعاپ وتىرىپ: «قازىر بىزدە كوكو جاپىراعىن شاينامايدى دەپ ويلايسىز با، قازىر بىزدە جالعان يدەيالار جا­پىراعىن شاينايدى»، دەگەن سوزدەر بولدى، سول بايقالماي كەتتى».

سونداي-اق كەش بارىسىندا پارلا­مەنت سەناتىنىڭ توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن دەپۋتات نۇرتورە ءجۇسىپ، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى، Amanat پارتياسىنىڭ توراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى دارحان مىڭباي وقىسا، جازۋشىنىڭ زامانداستارى ءماندى ەستەلىكتەر ايتتى. ال «پاراسات مايدانىن» العاش وقى­عان ساتتەن «مىناۋ كافكانىڭ ءوزى عوي»، دەپ باعا بەرگەن قالامگەر اناتولي كيم بەينەبايلانىس ارقىلى قۇت­تىق­تادى.