سايلاۋدى قحر مەن اۋستراليا باقىلايدى

وسى ۋاقىتقا دەيىن پاپۋا-جاڭا گۆينەيادا سايلاۋ حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك سالدارىنان ورىن الاتىن زورلىق-زومبىلىقپەن وتكەن. اسىرەسە 2017 جىلى سوڭعى ۇلتتىق سايلاۋ كۇنى بولعان اتىس كەزىندە 200-دەن استام ادام قازا تاۋىپ، ب ۇلىكشىلەر ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى داۋىستاردى بۇرمالادى دەپ داۋ شىعارعان بولاتىن. كاتوليكتىك كاسىپقويلار قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى، ساراپشى پول حارريكنەن بيىلعى سايلاۋدا 2017 جىلداعى سايلاۋدان دا زور زورلىق-زومبىلىق بولۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ بارىن ايتادى. «2012 جىلدان بەرى سايلاۋشىلار ءتىزىمىن جاڭارتۋعا قاتىستى ماسەلەلەر شيەلەنىستى كۇشەيتەدى. بۇل ءتىزىم جاڭارتىلعان جوق، ول 2017 جىلعى سايلاۋدا دا قولدانىلدى، سودان بەرى سايلاۋ كوميسسياسى ەشتەڭە ىستەمەدى. كوپتەگەن جاستار وسى سايلاۋدا داۋىس بەرۋدەن باس تارتۋى مۇمكىن»، دەدى حارريكنەن. سونىمەن قاتار ەكونوميكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى ماچولوپا لاۆەيل 2007، 2012 جانە 2017 جىلداردان بەرى سايلاۋعا بايلانىستى زورلىق-زومبىلىق پەن ءولىم-ءجىتىم كوپ تىركەلگەنىن ايتادى. «2017 جىلى 204 ءولىم تىركەلدى، بۇل وزگە سايلاۋلارمەن سالىستىرعاندا ەڭ جوعارى كورسەتكىش. قازىرگى ۋاقىتتا دا سايلاۋ پروتسەسى وزگەرە قويعان جوق، وسىنى ەسكەرىپ 2017 جىلداعى زورلىق-زومبىلىق دەڭگەيىنەن دە جوعارى بولاتىنىن كۇتۋگە بولادى»، دەدى لاۆەيل.

ساراپشىلار ايتقانداي، ەلدە كەلەڭسىز وقيعالار باستالىپ تا كەتكەن. داۋىس بەرۋگە دايىندىق كەزىندە جەرگىلىكتى باق مامىردا جانە ۇگىت-ناسيحات كەزەڭىندە سايلاۋعا بايلانىستى 28 ادام قازا بولىپ، بىرنەشەۋىنىڭ جاراقات العانىن، ىقتيمال كانديداتتىڭ ومىرىنە قاستاندىق جاسالعانىن، سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسىن اتىپ كەتكەنىن جانە بەس كولىكتىڭ ورتەنگەنىن حابارلادى.

وسىدان سوڭ بيىلعى سايلاۋدى اۋستراليا مەن قىتاي مۇقيات باقىلاپ وتىر، قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان ي ماۋسىمنىڭ باسىندا ەلگە ەكونوميكالىق جانە قاۋىپسىزدىك كەلىسىمىن ساقتاۋ نيەتىمەن ات باسىن تىرەگەن ەدى. «ال اۋستراليالىق اسكەريلەر ەلدەگى ۇلتتىق سايلاۋدى ۇيىم­داستىرۋعا كومەكتەسۋ ءۇشىن پا­پۋا-جاڭا گۆينەياعا كەلدى»، دەپ جازدى كانبەررا تايمس. اۋس­ترا­ليالىق اۋە كۇشتەرىنىڭ كون­تينگەنتى جەرگىلىكتى بيلىك ور­گاندارىنا جىبەرىلۋ جوسپار­لانۋدا، سونىمەن قاتار ولار لو­گيستيكا جانە اۋە كولىگىن قامتا­ماسىز ەتەدى. وپەراتسياعا جاۋاپتى گەنەرال-مايور سكوتت ۋين­تەر اۋستراليالىق ۇشاقتار ساي­لاۋ جانە داۋىستاردى ساناۋ كەزىن­دە ساي­لاۋ ماتەريالدارى مەن قىز­مەت­كەرلەردى تاسىمالدايتىنىن ايتتى.

«پاپۋا-جاڭا گۆينەياداعى سايلاۋ كەزىندەگى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى وتە قىمبات، ناۋقاندى قارجىلاندىرۋعا ميلليونداعان كين جۇمسالادى»، دەيدى قارجى­گەرلەر. ماسەلەن Papua New Guinea Today جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالى وسىعان دەيىن ەل پرەمەر-ءمينيسترى دجەيمس ماراپە 2022 جىلداعى سايلاۋعا جالپى 400 ميلليون كين بولىنەدى دەپ حابارلاعانىن ايتادى. سايلاۋ كوميس­سارى سايمون سيناي دا ساي­لاۋعا دايىندىق تۋرالى بەر­گەن بريفينگىندە پاپۋا-جاڭا گۆينەيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى مەن ونىڭ ۇكىمەتى 2022 جىلعى جالپى سايلاۋدى وتكىزۋ ءۇشىن PNG سايلاۋ كوميسسياسىنا (PNGEC) تولىق قارجىلىق قولداۋ كورسەتەتىنىن ايتتى. «سايلاۋ كوميسسياسىنا جۇمسالاتىن 400 ميلليون كيندى ءبىز 2022 جىلدىڭ بيۋدجەتىنەن بولە­مىز»، دەدى ول. سونداي-اق سايمون سيناي 2017 جىلى سايلاۋ ناۋ­قانىنا 399 ميلليون كين بولىن­گەنىن، ال سايلاۋدىڭ وزىنە 278 ملن كين، قاۋىپسىزدىككە 121 ميل­ليون كين جۇمسالعانىن ەسكە سالدى. ال 2012 جىلى سايلاۋ­عا 235 ملن كين جۇمسالعان. ساراپ­شىلار بۇل قارجىنى بۇل دا­لاعا كەتكەن شىعىن دەپ سانايدى. «قازىرگى ۋاقىتتا كەيبىر كاندي­دات­تار جاپپاي جارناماعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مەرەكەلەردى ۇيىم­داس­تىرۋعا جانە كوپ جاعدايدا سايلاۋشىلاردى اقشامەن جانە باسقا دا سىياقىلار­مەن ساتىپ الۋدىڭ امالىن جاسا­دى، بۇل زاڭسىز»، دەيدى حارريك­نەن. سونىمەن قاتار ول «نەگىزى كوپ­تەگەن سايلاۋشىلار دەپۋتاتتىڭ پار­لامەنتتەگى وكىلىنەن ۇسى­نىلعان زاڭداردى زەرتتەپ، ۇكىمەت جۇمىسىن باقىلاي وتىرىپ، ونىڭ ورنىنا تاۋارلاردى، جۇمىس ورىندارىن، جەرلەۋ راسىمدەرىن تولەۋدى جانە كوللەدجدە وقۋ اقىسىن تولەۋدى كۇتەدى»، دەپ حالىقتىڭ ءۇنىن جەتكىزدى.