قازاق سىنىبى نەگە قاعاجۋ كورە بەرەدى؟

«سەنگەن سەركەم سول بولسا»

بىزگە ارىزىن ايتىپ حابارلاسقان اتا-انالاردىڭ ءبىرى قۇرالاي جارماعام­بەتوۆا: «بالالارىمىز وتە جاقسى ناتي­جە كورسەتتى. بىراق گرانتتان قۇر قالىپ تۇر. ويتكەنى ورىس توبىنا گرانت كوپ بولىنگەن. سوندىقتان وسكەمەندەگى نا­زار­باەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە 4-سى­نىپقا قازاقشا ءبىلىم بەرەتىن توپ اشقا­نىن قالايمىز. ءبىز ەڭ الدىمەن ءوز قالا­مىز – وسكەمەندەگى نزم-گە شاعىم­دان­دىق. الايدا مەكتەپ ديرەكتورى جۇپات ەرنيازوۆا بىزگە قازاق توبىن اشا المايتىنىن ايتتى. جانە مۇنىمەن قوي­ماي بۇعان دەيىن دە اتا-انالاردان وسىن­داي شاعىم تۇسكەنىن جانە ودان ەش­قانداي ناتيجە شىقپاعانىن ەسكە سال­دى. ال سىنىپتى اشا المايتىن سەبە­بىن قاراجاتتىڭ تەك 120 گرانتقا بەرىل­گەنىمەن ءتۇسىندىردى. ەگەر قوسىمشا گرانت بولىنسە، قوسىمشا سىنىپ اشا الادى ەكەن. ديرەكتوردىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپتىڭ ءبىر قازاق سىنىبىن وقىتۋعا مۇمكىنشىلىگى بار»، دەيدى.

جوعارى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الۋ ءۇشىن بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانت سانى دا كوپ جىل تىلگە قاراي ءبولىنىپ كەلگەنى ەسىمىزدە. سول كەزدە دە تۋرا وسىنداي داۋ ءجيى بولاتىن. ءتىپتى كەيبىر تالاپكەرلەر قۇجاتتى ادەيى ورىس توبىنا تاپسىراتىن ەدى. سەبەبى ورىس توبىندا ورىن كوپ بولعاندىقتان، گرانتقا مۇمكىندىك تە مول. مۇندايلار باستىسى، وقۋعا ءتۇسىپ الۋدى كوزدەيتىن، كەيىن قالاعان بولىمىنە، ياعني قازاق توبىنا اۋىسىپ كەتۋدى جوسپارلايدى. تاۋە­كەل ەتىپ تاپسىرعاندار وزىنەن تومەن ۇپاي­مەن سول تاڭداعان ماماندىق پەن وقۋ ورنىنا گرانتقا تۇسكەندەردى كورىپ، كوز جاسىن توگەتىن. وسىنداي جاعدايلاردان سوڭ اتا-انالاردىڭ ارىزى دا، قوعامدا شۋ دا كوبەيدى. ءسويتىپ، اقىرى گرانتتى تىلگە ەمەس، جالپىلا­ما، ياعني ستۋدەنتكە بولەتىن بولدى. وسىلايشا، سوڭعى بىر­نەشە جىلدان بەرى ادىلدىك ورناعان-دى.

رەداكتسيامىزعا ەلىمىزدىڭ شىعىس وڭى­رىنەن حا­بار­لاسىپ، شاعىمىن جوعارى جاققا جەت­كىزۋدى وتىنگەن اتا-انالار دا ءدال سونداي ادىلدىكتى ورناتۋعا جوعارى ۆە­دوم­ستۆو­نىڭ قاۋقارى جەتەر دەپ ويلا­عان بولار. نازارباەۆ زياتكەرلىك مەك­تەبىنە ەمتيحان تاپسىرىپ، جاقسى كور­سەت­كىش كورسەتسە دە وقۋعا تۇسە الما­عان بالا­لاردىڭ اتا-انالارى وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆكە حات جازىپتى.

اتالعان حاتتا: «قۇرمەتتى اسحات قا­نات­ ۇلى، ءبىز – وسكەمەن قالاسىنداعى حي­ميا-بيولوگيا باعىتىنداعى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ 7-سىنىبىنا ۇمىت­كەرلەردىڭ اتا-انالارىمىز. سىزدەن قازاق تىلىندە وقىتاتىن 7-سىنىپقا وقۋ­شى­لاردى ءادىل ىرىكتەۋگە جاردەم كور­سە­تۋىڭىزدى سۇرايمىز. ورىس تىلىندە 767 ۇپاي جيناعان بالالار نازارباەۆ زيات­كەرلىك مەكتەبىنە تۇسە الادى، ال قازاق تىلىندە 962 ۇپاي جيناعان بالالار نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنە تۇسە المايدى. ويتكەنى بيىل 2022 جىلى 3 قازاق جانە 2 ورىس سىنىپتارىن (3+2) قابىلداۋ مۇمكىندىگى بار. ءبىزدىڭ بالالارىمىز ورىس تىلىندە وقيتىن بالالارعا قاراعاندا جوعارى ناتيجەلەر كورسەتتى. 2021-2022 وقۋ جىلىنداعىداي 4 (قازاق) +1 (ورىس) سىنىپتارىن اشۋ نۇسقاسىن قاراستىرعانىن قالايمىز. ەگەر مەكتەپ­تىڭ باسىمدىعى وقۋشىلاردىڭ جوعارى ءبىلىمى مەن داعدىلارى بولسا، وندا ءبىز­دىڭ بالالار وسى تالاپتارعا ساي كەلەدى. سىزدەن وسى ماسەلەنى شەشۋگە كومەك­تەسۋىڭىزدى سۇرايمىز»، دەلىنگەن.

بۇعان ۆەدومستۆو باسشىسى: «نا­زار­باەۆ ۋنيۆەرسيتەتى»، «نازارباەۆ زيات­­­كەرلىك مەكتەپتەرى»، «نازارباەۆ قورى» مارتەبەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ (بۇ­دان ءارى – زاڭ) 4-بابىنىڭ 2-تارماعىنا ساي­كەس زياتكەرلىك مەكتەپتەر ءبىلىم بەرۋ قىز­مەتىن، ونىڭ ىشىندە قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇزەگە اسىرۋ ماقسا­تىندا قۇرىلاتىن دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى سانالادى. زاڭنىڭ 10-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس وقۋعا قابىلداۋ قاعي­دالارىن دەربەس بەكىتەدى. وسىعان بايلانىستى بارلىق سۇراق بويىن­­­شا «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دببۇ-عا حابارلاسۋدى ۇسىنامىز»، دەپ جاۋاپ قاتىپتى.

گرانت بولىنىسىنە ارالاسا المايدى

مينيستر ا.ايماعامبەتوۆ – نزم-دەگى گرانتتاردى تاعايىنداۋ جو­نىن­دەگى كوميسسيانىڭ توراعاسى. سوندا بۇل تور­اعالىق تۇككە تۇرعىسىز بولعانى ما؟

بۇعان مينيسترلىكتىڭ ءوز ءۋاجى بار: ء«بىز كوپشىلىك­تىڭ جاعدايدى تۇسىن­بەي­­تى-
ءنىن جانە نزم مەكتەپتەرى مينيسترلىككە باعىنىستى دەپ سانايتىنىن كورىپ وتىرمىز. وسى ورايدا «نزم» دببۇ-نىڭ تو­لىق دەر­بەستىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنا­­يى
­زاڭ بار ەكەنىن ەسكە سالعىمىز كە­­لە­دى. ياعني نزم مەكتەپتەرى وقۋ-اعار­­تۋ مينيسترلىگىنە باعىنبايدى. ساي­كە­سىنشە، تىلدەر بولىنىسىندە كۆوتا ءبولۋ، سىنىپتاردى جابدىقتاۋ، جاڭا مەكتەپتەر اشۋ ماسەلەلەرىن مي­نيسترلىك ەمەس، قامقورشىلىق كە­ڭەسى شەشەدى. تۇسىندىرەتىن ءبىر عانا ما­سەلە بار. دالى­رەك ايتقاندا، مينيستر گرانت­تاردى تا­عايىنداۋ جونىندەگى كو­ميسسيانىڭ تور­اعاسى ەكەنى تاريحي تۇردە قالىپتاسقان، الايدا ونىڭ سى­نىپتارعا قابىلداۋ، سىنىپتاردى جي­ناقتاۋ جانە ونى اشۋ ساياساتىن انىق­تاۋعا قۇقىعى جوق. سوندىقتان تور­اعا قىزمەتى قايتا قارالادى. نەگىزگى شە­شىم­دەردى قابىلدايتىن ادامدار كونكۋرس كوميس­سياسىنا توراعالىق ەتۋى كەرەك»، دەپ جاۋاپ بەردى ولار.

ياعني مينيستر گرانتتاردى تا­عا­­يىن­داۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ تور­اعاسى بولا تۇرا گرانت سانىنىڭ بولى­نىسىنە ارالاسۋعا قۇقى جوق. ال «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتە­رى» دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ باس­شىسى كۇلاش ءشام­شيدينوۆادان ازىرگە جاۋاپ جوق. ويتكەنى اتا-انالار وعان دا ارنايى حات جازىپتى. ءبىز دە وسى ۇيىم­نىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە حابارلاما جو­نەلت­تىك. وقى­عانىمەن، كەرى بايلانىس بول­مادى.

ەندى ءسوز باسىنداعى ۇلكەن ماسە­لە كو­تەرىپ جىلاعان كىشكەنتاي كەيىپكەرى­مىز­­گە ورالايىق. ءوزىن سابىر شىڭعىس مارات­ ۇلى دەپ تانىستىرعان وقۋشى: «قىر­­كۇيەكتىڭ 14-ىنەن بەرى كۇن سايىن ساعات 6-دان تۇرىپ دايىندالدىم. تەست تاپ­سىرىپ 1 172 ۇپاي جينادىم. تىزىمدە 112-ورىندا تۇرمىن. ورىس توبىنا تۇس­كەن­دەردىكى مەنىكىنەن 50-60 ۇپايعا تو­مەن. وسىلاي عوي، جارتىلاي ورىس، جار­تى­لاي قازاق 1 126 ۇپايمەن مىناۋ مەك­تەپ­­كە تۇسەدى دە، مەن 1 172 ۇپايمەن تۇ­­­سە ال­مايمىن. نە ءۇشىن قازاقستان­دا قا­­­­زاق­­تاردى مازاقتايدى؟»، دەپ جىلاپ جى­­بەر­دى. ونىڭ «مازاقتايدى» دەگە­نى «ما­­­زاق قىلادى» دەگەندەي ەستىلەدى ەكەن.

ءتۇيىن

تالاپشىل تالاپكەر، وزات وقۋشى قازاقستاندا تۇرىپ قازاقشا وقىعىسى كەلگەنى ءۇشىن زياتكەرلىك مەكتەپتە وقۋ مۇم­كىندىگىنەن قاعىلىپ تۇر. ادى­لەت­­سىزدىكتەن ساعى سىنعان زيات­­كەر ۇرپاق­­تىڭ ەرتەڭ ءبىلىم ءنارىن شە­تەل­دىڭ پاي­داسىنا، ەكونوميكاسىنا جۇم­ساما­سىنا كىم كەپىل؟ ءبىز ەلدىڭ ءال-اۋقا­تىن كوتەرەتىن وزىمىزدە ءوندىرىستىڭ جوق­تى­عىنان شيكىزاتتارىمىزدىڭ ­جىل­­­دار بويى شەتەلدەرگە سۋ تەگىن كەتكەنىن قا­زىر ءىشىمىز اشىپ ايتىپ ءجۇرمىز. اقىل-وي – ەڭ قۇندى «شيكىزاتىمىز». ونى سۇراۋسىز ساتۋ – باردان ايىرىلۋ عوي. سونى قازىردەن ۇعىنساق، قانە­كي. ويتكەنى ۇلت كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحان ۇلى «بالا قاي تىلدە ءبىلىم السا، سول ەلگە قىزمەت ەتەدى» دەمەپ پە ەدى. بۇل دايەكسوزگە دە «ەسكىنىڭ ءسوزى» دەپ ارگۋمەنت ايتا­تىندار تابىلار. ولاي بولسا، ءبىر نارسەنى ەسكە سالعىمىز كەلەدى: ەلىمىزدىڭ قولدانىسىنداعى ء«بىلىم تۋرالى» زاڭىندا بارلىق بالا ءوزىنىڭ قاندايدا ءبىر ەرەكشەلىگىنە، وقىتۋ تىلىنە، الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماستان، ساپالى ءبىلىم الۋعا قۇقىلى ەكەنى جازىلعان.