تۇرلەنگەن تەاتردىڭ كورەرمەنى كوبەيدى

ەل اراسىندا تەاتر زالىن تولتىرۋ ءۇشىن كورەرمەندەردى كۇشتەپ اپارادى دەگەن جاعىمسىز پىكىر قالىپتاسقان. جۇسىپبەك اتىن يەلەنگەن قاراشاڭىراقتىڭ كەز كەلگەن سپەكتاكلىن سىرتتاي باقىلاپ وتىرساڭىز، «بوتەن» ەشكىمدى بايقا­مايسىز. ادەتتە، ءوز ەركىمەن كەلمە­گەن ادامنىڭ نازارى باسقاعا اۋىپ، قولىن قالتاسىنداعى ۇيالى تەلەفونىنا جۇگىرتىپ، ءبىر ورنىندا بايىز تاپپاي وتىراتىنى تۇسىنىكتى. ال مۇنداعى كورەرمەننىڭ ساحناداعى قويىلىمعا كىرىپ كەتىپ، ءار ءارتىستىڭ ءسوزىن مۇقيات تىڭداپ وتىراتىنى قۋانتادى. ءتىپتى بىردە-ءبىر سپەك­تاكلدى قالت جىبەرمەيتىن تۇراق­تى كورەرمەندەرى دە بار. ولار قويى­لىم قايتالانسا دا تەاتر زالىنان تابىلادى ەكەن. تەاترعا ۇنەمى قولداۋ كورسەتەتىن جاناشىر جاندار دا جەتەرلىك. ماسەلەن، ءدال وسى تەاتردىڭ ىرگەسىن قالاسقان بەلگىلى جۋرناليست، مادەنيەت جانە قوعام قايراتكەرى مۇحيت وماروۆتىڭ قامقورلىعىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بو­لادى. بۇل جايىندا تەاتر ديرەك­تورى ارمان تەمىربەكپەن سۇحبات­تاسۋ بارىسىندا حاباردار بولدىق.

– 2018 جىلدىڭ تامىز ايىنان باستاپ تەاتردىڭ تىزگىنىن قول­عا ال­دىم. وسى ۋاقىتقا دەيىن از­دى-كوپتى جۇمىستار اتقارىلدى. ءالى دە تىڭ جوسپارىمىز بار. ءاۋ باستا شىعارماشىلىق باعىتتى جاندان­دىرۋدان بۇرىن عيماراتتىڭ جوندەۋ ىسىنە باسىمدىق بەردىك. سەبەبى تەاتر ۇلكەن ونەر ورداسى بولعاندىقتان سىرتى دا، ءىشى دە كورەرمەندەردى تامساندىرىپ، وزى­نە تارتىپ تۇرۋى قاجەت. ەڭ اۋەلى 2019 جىلدىڭ جازىندا دىبىس بەرۋ جانە جارىقتاندىرۋ ماسەلەسى وڭ شەشىمىن تاپتى. پاندەمياعا بايلانىستى كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى 2020 جىلى جالعاستى. اتاپ ايتساق، عيماراتتىڭ قاسبەتى، سىرتى تولىعىمەن جاڭارتىلدى. بۇرىن كورەرمەندەر ءبىر ەسىكتەن ىشكە ەنەتىن، قازىر ساۋلەتى كەلىس­كەن ەكى ەسىك ايقارا اشىق. بۇدان بولەك نىساننىڭ ەسىگى مەن تەرە­زەسى، زالداعى ورىندىقتار، ساحنا شىمىلدىعى اۋىستىرىلدى. بۇرىندارى جاڭبىر جاۋسا، بول­مەلەر بىلاي تۇرسىن، ساحنانىڭ ءار جەرىنەن سۋ تامشىلاپ، شەلەكپەن جۇگىرىپ اۋرە بولاتىن ەدىك. بۇگىندە شاتىر جاڭارتىلدى. ونىڭ ساپالى ورناتىلعانىن جاڭبىر جاۋعاندا تەكسەرىپ الدىق. جوبا شەڭبەرىندە گريم بولمەسى، وزگە دە كابينەتتەر جاڭا كەيىپكە ەندى. تاعى باسقا كەم-كەتىكتەرى بولسا تۇزەلە جاتار. سەبەبى مەردىگەر ۇيىم جوندەۋ جۇ­مىستارىنا 5 جىل كەپىلدىك بەرىپ وتىر، – دەيدى ارمان تەمىربەك.

شىنى كەرەك، ءبىزدىڭ دە تەاترعا ات باسىن بۇرماعالى كوپ بولىپتى. ءبىر «پايداسى» – تەاتردىڭ بۇ­رىنعى جانە قازىرگى جاعدايىن سالىستىرۋعا مۇمكىندىك تۋدى. شى­نىمەن دە ونەر ورداسى اجارلانا تۇسكەن. الىستان مەنمۇندالاپ تۇر. تۇنگى كورىنىسى تىپتەن تاماشا! تەاتردىڭ تابالدىرىعىن اتتاي بەرە، رۋحاني ورداعا اياق باسقانىڭدى سەزىنەسىڭ. ۇلتتىق ستيلدە كيىنگەن قىزمەتكەرلەر ك ۇلىمدەپ قارسى الادى. كورەرمەن زالىنا بارعانعا دەيىن قابىرعاداعى پايدالى ستەندتەردەن مول ماعلۇمات الىپ، قويىلىمعا ءوزىڭدى دايىنداپ باراسىڭ. بۇل ءالى قويىلىمعا دەيىنگى اسەر مەن اڭگىمە. ال تالانتتى ارتىستەرمەن جاساقتالعان ونەر ۇجىمىنىڭ ءار قويىلىمىن كورگەن دە، كورمەگەن دە ارماندا!

– بيىل كورەرمەندەرگە 7 جاڭا سپەكتاكل جول تارتتى. ونىڭ ەكەۋى بالالارعا ارنالعان. جال­پى، قورجىنىمىزدا 40-قا جۋىق قويى­­لىم بار. تەاتردىڭ كوركەم­دىك كەڭەس مۇشەلەرى ەڭ اۋەلى جاڭا سپەك­تاكلدىڭ ءماتىنىن، ماڭىز­دى­لىعىن ءجىتى سۇزگىدەن وتكىزەدى. كوپشى­لىكتىڭ پىكىرى ەسكەرىلىپ، وزگە­رىستەر ەنگىزىلىپ، جاقسىلاپ تالداۋ جاسالعاننان كەيىن عانا جاڭا قويىلىم دۇنيەگە كەلەدى. كەيىن رەجيسسەر رولدەردى بولەدى. ونىڭ ءوزى ارتىستەر ءۇشىن ۇلكەن مەرەكە. ودان سوڭ ءرول العان ارتىستەر تاڭنان كەشكە دەيىن ءماتىن­دى بىرنەشە رەت قايتالاپ وقىپ، ساناسىنا ابدەن سىڭىرەدى. بىزدە ونى «ۇستەل ءۇستى وقىلىم» دەپ اتايدى. ءماتىن جاتتالعاننان كەيىن ساحناعا شىعىپ، بوي ۇيرەتە باستايدى. وب­رازعا ەنۋى – بولەك اڭگىمە. ول ۋا­قىتتا قويۋشى رەجيسسەر مەن كوركەمدىك جەتەكشى بىرلەسە وتىرىپ، وزدەرىنىڭ ءتيىستى جۇمىستارىنا كىرىسەدى. بۇگىندە قويىلىمعا قا­جەتتى زاتتاردى الۋ مەملەكەتتىك تاپ­سىرىس ارقىلى رەتتەلەتىنىن ەسكەرسەك، كەيدە پورتالعا بايلانىپ، ۇزاق ۋاقىت كۇتەتىنىمىز بار. وسىلايشا، ءار جاڭا قويىلىمدى ساحناعا شىعارۋ ءۇشىن كەمىندە 1-1،5 اي ۋاقىت قاجەت ەتىلەدى.

بيىلعى ماۋسىمنىڭ سوڭعى پرەم­ەراسى – اشارشىلىق جانە قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا ارنالعان «تاسجۇرەك» تراگە­دياسى (رەجيسسەرى جانگەلدى سادى­قوۆ). 33-ءشى ماۋسىمدى «ەسى­ڭە مەنى العايسىڭ» (رەجيسسەرى ەرجان قاۋلانوۆ) اتتى مۋزىكالى-پوەتيكالىق كەشپەن اياقتادىق. بيىل­عىنىڭ باستى ولجاسى – كورەر­مەندەردىڭ سانى ارتتى. اسىرەسە جاس­تاردىڭ ۇلەسى زور. بالالار دا ءجيى كەلەدى. جاسىراتىنى جوق، كەي­دە ۇلكەن قويىلىمدارعا شۋلاي­دى دەگەن ۇرەيمەن «بالالار كوپ كەلمەسە ەكەن» دەپ تىلەيمىز. وسى ورايدا م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق دراما تەاترىنىڭ ديرەك­تورى، مىقتى مامان ەركىن جۋاس­بەكتىڭ: «بالا بۇگىن، ەرتەڭ شۋلار، بىراق ءتۇپتىڭ تۇبىندە تەاتر ونى تاربيەلەيدى» دەگەنى ەسىمدە قالىپ­تى. ءجون ءسوز! بالالار تەك قانا ەرتەگىلەرگە كەلمەي، ۇلكەن سپەك­­­تاكلدەردەن دە تابىلسا ۇتارى­مىز كوپ بولماق، – دەيدى تەاتر باسشىسى.

ارمان تەمىربەك باستاعان ۇجىم تەاتر فەستيۆالدارىنا ءجيى قاتى­سادى. ونداعى ماقسات – ارتىس­تەر­دىڭ تاجىريبە جيناقتاپ، دەڭ­گەيى­نىڭ وسۋىنە جاعداي جاساۋ. سىنشىلار ءار سپەكتاكلدى، ءار ءرول­دى تالداپ، سول جەردە ءارتىستىڭ كەم­شىلىگىن ايتقانىمەن، سىني پىكىر ماماندىعىنىڭ مايتالما­نى بولۋىنا جول اشاتىنى ءسوز­سىز. پاۆلودارلىق ونەر ۇجى­مى­نىڭ بايقاۋلاردان جۇلدەلى ورا­­لاتىن ساتتەرى دە از ەمەس. اتاپ ايتساق، بىلتىر كۇزدە كوك­شە­تاۋ قالاسىندا شاحمەت قۇ­سايىنوۆ اتىنداعى اقمولا وب­لىس­تىق قازاق مۋزىكا-دراما تەاترى­نىڭ 25 جىلدىعىنا وراي ۇيىم­داستىرىلعان ايماقتىق فەستيۆالدا «رەۆيزور» سپەكتاكلىمەن (رەجيسسەرى ادىلەت اقانوۆ) «ۇزدىك رەجيسسەرلىك جۇمىس» اتالىمىن جەڭىپ العان. اتالعان فەستيۆال اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان ۆولەيبول جارىسىندا پاۆلودارلىقتار جەڭىمپاز اتانىپ، بۇل ساپاردان ولجالى ورالىپتى. ءبىر اي ۋاقىت وتەر-وتپەستەن قاراعاندى قالاسىنداعى اشىربەك سىعاي اتىنداعى «سىن شىن بولسىن!» فەستيۆالىندە تەاتر ءارتىسى ەركەجان تولەۋبەك ايەلدەر اراسىندا «ۇزدىك ەپيزودتىق ءرول» اتالىمىنا يە بولدى.

ءبىزدىڭ تىزبەلەپ وتىرعانىمىز، پاندەميادان كەيىنگى جەتىستىكتەر. ايتپەسە، ىندەتكە دەيىنگى جەتىستىك­تەرى – ءبىر توبە. ءبىر عانا مىسال، 2019 جىلى وتكەن ء«ابىش الەمى» اتتى حالىقارالىق فەستيۆالعا ەلى­مىزدىڭ نامىسىن قورعاۋعا 2 تەاتر ۇجىمى عانا ىرىكتەلىپ، جول­دا­ما ال­عان. ءبىرى – م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق دراما تەاترى بولسا، ەكىنشىسى – وسى ج.ايماۋىتوۆ اتىنداعى قاراشاڭىراق. فەستي­ۆال ماڭعىستاۋ جەرىندە جالا­ۋىن جەلبىرەتكەندىكتەن، بايقاۋعا قاتىسقان جەرگىلىكتى تەاتردى ەسەپكە الىپ وتىرعانىمىز جوق. بۇگىن­دە ەلىمىزدە الپىستان استام مەملە­كەتتىك تەاتر، ءدال سونشاما جەكە تەاتر بار ەكەنىن ەسكەرسەك، مارتە­بەسى بيىك ونەر دوداسىنا اتاعى كوپكە ءماشھۇر اكەمتەاترمەن قاتار قاتىسۋ ۇلكەن ابىروي ەكەنى ءسوزسىز.

جەتىستىكتەرمەن بىرگە جەتكىلىك­سىز دۇنيە دەگەن قاتار جۇرەتى­نى بەلگىلى. ەلىمىزدەگى وبلىس ور­تالىقتارىندا ورنالاسقان تەاتر­لاردىڭ ورتاق ماسەلەسى – كادر تاپشىلىعى. بارلىعى دەرلىك نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالا­لا­رىنداعى جاس ارتىستەرگە «قۇ­دا» تۇسە­تىنى بەلگىلى. ءتىپتى 4-كۋرس وقىپ جۇرگەن قىز-جىگىت­تەر­مەن ەرتەرەك بايلانىس ورناتىپ، ۇجىم­عا تارتۋعا تىرىسادى.

– كادر تاپشىلىعىن بولدىر­ماۋعا تىرىسامىز. بىلتىر 6 مامان قاتارعا قوسىلعان ەدى. بيىل وتباسىلىق سەبەپتەرىمەن ۇشەۋى­­مەن قوش ايتىسقالى جاتىر­مىز. جالپى، ەلىمىزدەگى تەاتر ارتىس­تەرىنىڭ جالاقاسى ماردىمسىز ەكەنى ءمالىم. وسى رەتتە ۇجىمدىق كەلىسىمشارت نەگىزىندە كىرىس قورىنان جالاقىعا قوسىمشا قاراجات ءبولۋ قاراستىرىلعان. باسپانا جال­داۋعا دا كومەك كورسەتەمىز. تەاتر­دىڭ جاتاقحاناسى بار. بىراق جاع­دايى كەرەمەت دەپ ايتا الماس­پىز. شاما-شارقىمىزشا جىل سايىن جوندەۋ جۇرگىزەمىز. ايتپەسە، ىڭعايلى جاعداي جاسالماسا، جاس ارتىستەردىڭ تۇراقتى ەڭبەك ەتۋى قيىن. ارتىستەرگە باس­تى ءرولدى بەرىپ، قويىلىمعا قوماق­تى قاراجات ءبولىپ، سپەكتاكل كورەرمەندەردىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جاتقان ۋاقىتتا قىزمەتكەردىڭ جۇمىستان كەتۋى اجەپ­تاۋىر سالماق سالادى. ماسە­لە قاراجاتتا ەمەس، باعالى ۋاقىت­تى جوعالتامىز. باس­تى ءرول باسقا­عا بۇيىرار، بىراق قويى­لىم بۇرىن­عىداي بولمايدى، – دەيدى ارمان تەمىربەك.

ج.ايماۋىتوۆ اتىنداعى وبلىس­تىق قازاق مۋزىكا-دراما تەاترىنىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى وسىنداي. الداعى ۋاقىتتا قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، كورەر­مەندەردىڭ سۇرانىسىنا ساي سپەك­تاكلدەردى ساحنالاۋدى جوسپارلاپ وتىر. جۇسىپبەك اتىنداعى قارا­شاڭىراققا ءجۇرىپ ەمەس، جۇگىرىپ باراتىن ۋاقىت الىس ەمەس...

پاۆلودار وبلىسى