قازاق كينوسىنىڭ ولجاسى

بۇل ءفيلمنىڭ ستسەناريىن تانىمال اكتەر نۇرلان سانجار جازعان. تۋىندى كەيىپكەرلەرى شەكارادان ەش قيىندىقسىز ءوتىپ، ولاردى بايقوڭىردىڭ ماڭىنداعى ءبىر اۋىلعا جىبەرىلەدى. ءۇيدىڭ يەسى ساپارقۇل كۇزەتشى بولىپ جۇمىسقا ورنالاسسا، ايەلى مەن قىزى جەرگىلىكتى اسحانادا ىدىس جۋادى. بازارباي قاريا تۋعان جەرىنىڭ توپىراعىنا تابانى تيگەسىن، كوپ ۇزاماي دۇنيە سالادى.

جالپى، مۇنداعى ايتار وي، مازمۇن اس­تارمەن بەرىلگەن. فيلم وقيعاسى دا كورەر­مەندى جىلى اعىستى تولقىن سەكىل­دى شىم-شىمداپ تاراپ، ءجىپسىز بايلاپ تاس­­­تايدى. الاساپىران ۋاقىتتا تۋعان جەرىنەن اجىراعان اقساقالدىڭ «ۇرپا­عىمدى اتاجۇرتىما اپارام» دەپ، جولىن­دا ءتۇرلى كەدەرگىلەر كەزدەسسە دە، العان بەتىنەن قايتپاعان قايسارلىعىنا تاڭعالاسىز. وسى قارتتى سومداعان اكتەر، مارقۇم ەسىم سەگىزباەۆتىڭ شەبەرلىگى ءتانتى ەتەدى. ناعىز قازاق قارياسىنىڭ بولمىسىن ءدال بەرگەن. قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن دە ساپارقۇلدىڭ كورگەن قيىندىعى از ەمەس. جەرگىلىكتى اكىمقارالاردىڭ جالعان ۋادەلەرى ونى سان شارشاتسا دا مويىمايدى.

ەر مىنەزىنەن وزگەرمەي، بارلىعىن سابىرمەن كوتەرەدى.

كينو رەجيسسەرى ءسابيت قۇرمانبەكوۆ فيلم وقيعاسىنا اۋعانستاننان كەلگەن اعايىندى ادەيى تاڭداپ العانىن ايتادى.

«قىتاي، موڭعوليا جانە تاعى باس­قا كورشى ەلدەردەن قونىس اۋدارعان اعايىننىڭ ءبارى بىزگە جاقىن قوعامدىق جۇيەدە ءومىر ءسۇردى. ولارعا ءبىزدىڭ ورتاعا بەيىمدەلۋ جەڭىلىرەك ءتيدى. ال اۋعانستان مەن يراننان كەلگەن باۋىرلاردىڭ كوز­قاراسى دا، ومىرلىك ۇستانىمى دا، تار­بيەسى دە باسقا. وزگە الەمنەن كەلگەندەي اسەر قالدىرادى. سوندىقتان باس كەيىپكەرگە اۋعانستاننان كەلگەن باۋىرلاردى تاڭدادىم. بۇعان تۇرتكى بولعان ءبىر وقيعا بولدى. ءبىر جىلدارى «ازاتتىق» راديوسىنىڭ جىگىتتەرىمەن جاقىن ارالاستىم. سوندا ءۋالي كوماندير دەگەن ازاماتپەن تانىستىم. ءوزى قازاق. اۋعان­ستاننان كەلگەن. سول جاقتا تۇرعاندا 15 جاسىنان قولىنا قارۋ ۇستاپ، كەڭەس جاۋىنگەرلەرىمەن، تاليبتەرمەن سوعىسقان. سول كىسىمەن جولىعىپ، ۇزاق اڭگىمەلەستىم. فيلمدە باس كەيىپكەردىڭ: «مەن ون جاسىمنان سوعىسىپ كەلەمىن. قاندى قىرعىننىڭ نە ەكەنىن جاقسى بىلەمىن» دەيتىن ءسوزى بار. ساپارقۇل اتاجۇرتقا كەلگەندە، قونىس تەپكەن كىشكەنە اۋىلدىڭ اكىمى دە كەزىندە اۋعانستاندا ينتەرناتسيونالدىق بورىشىن وتەگەن. سول ساپارقۇلعا: ء«بىز ءبىر-بىرىمىزبەن سوعىسىپ ءجۇرىپپىز عوي» دەپ ايتاتىنى بار»، − دەيدى ول كىسى.

رەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا، فيلم تا­­جىكستان مەن الماتى وبلىسىندا تۇسى­رىلگەن. «العاشىندا باس كەيىپكەرگە باتىر تۇلعالى جىگىتتى ويناتامىن با دەپ ويلادىم. سودان ول ويدان اينىپ، تالانتتى اكتەر دۋلىعا اقمولداعا توقتادىم. ال ونىڭ زايىبىن بايان قاجنابيەۆا وينادى. باياننىڭ ءتۇرى قازاق قىزدارىنا ۇقسامايدى. پارسى ايەلدەرىنە كەلەدى. ساپارقۇل – ازانشى، بىراق ول مولدا ەمەس. بۇرىن داۋىسى اۋەزدى، جاعىمدى ادامدار ازان ايتاتىن بولعان. ازانشى جاماعاتتى قۇلشىلىققا وياتۋ ءۇشىن نامازعا شاقىرادى. بىراق فيلمدە، نەگىزگە ءدىندى العان جوقپىن. ءوزىم ءدىندى وتە سىيلايمىن. ءدىن ارقىلى ۇمىت قالعان عۇرىپتارمەن قايتا قاۋىشتىق. ءبىز دە جەتپىس جىلدان اسا كەڭەس يدەولوگياسىنىڭ قۇرساۋىندا بولدىق. ءبىزدىڭ دە وسى ارالىقتا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدا جوعالتىپ العان تۇستارىمىزدى تولتىرۋعا الىستان كەلگەن اعايىندار ۇلەس قوستى» دەيدى س.قۇرمانبەك.

كينونىڭ جۇگىن كوتەرىپ تۇرعان باس كەيىپكەر – ساپارقۇل. ونىڭ مۇڭدى جۇزىنەن جان دۇنيەسىنىڭ تازالىعىن، ار-ۇياتىن، رۋحاني قۋاتى مولدىعىن كورەسىز. بۇل ءرولدى بەلگىلى اكتەر دۋلىعا اقمولدا سومدادى.ءتىپتى وسى بەينەسى ءۇشىن وعان تاتارستاندا وتكەن XIII حالىقارالىق مۇسىلماندار كينوسى فەستيۆالىندە «ۇزدىك ەر ادام ءرولى» جۇلدەسى بەرىلدى. اكتەر ءبىر سۇحباتىندا: «فيلمدە اكەمىزدىڭ ارمانى ەلگە جەتۋ بولدى. تۇبىندە سوعان جەتەدى. وتباسىن اتامەكەنىنە اكەلەدى دە، كەلە سالىپ قاي­تىس بولادى. سوندا ساپارقۇلدىڭ ايەلىنىڭ ايتاتىن جەرى بار: «قايتايىقشى ەلىمىزگە، جۇماق دەگەنىڭ وسى ما؟»» دەسە، وعان كۇيەۋى: «جوق، مەن اكەمە ءسوز بەردىم، بۇل تۋ­عان جەرىمىز، كىندىگىمىز وسى جەرگە بايلا­نۋى كەرەك» دەيدى. وسى ءبىر اۋىز ءسوزدىڭ كۇشى ادامدى تولقىتىپ جىبەرەدى»، −دەيدى ول.

ال ساپارقۇلدىڭ ايەلى زەينەپتى وينا­عان تالانتتى اكتريسا بايان قاجنا­بيەۆا وسى ءرول وزىنە ەرەكشە ۇناعانىن ايتتى.

«شىنىندا دا، بۇل ءرول ماعان قات­تى ۇنادى. ول قايىن اتاسى مەن كۇيەۋى­نىڭ سوڭىنان ەرىپ، باسقا ەلگە كەلەدى. ونىڭ بىرنەشە بالاسى بولعان، بىراق اۋ­عانستاندا ۇيىنە سنارياد وعى ءتۇسىپ، جال­عىز قىزى عانا امان قالعان. ونىڭ ءوزى مىلقاۋ. وسىنداي قيىندىقتى كورسە دە سابىرلىعىن جوعالتپايدى. وتە اقىلدى. بارىنە توزەدى. فيلمدە ءسوزى از بولعانىمەن، كادردا كوپ جۇرەدى. سوندىقتان ونىڭ ءوزى سويلەمەسە دە كوزى سويلەپ تۇرادى. مەن ءۇشىن وسى ءرولدىڭ سالماعى اۋىر بولدى. جالپى، اكتەرگە كەيىپكەرىنىڭ بەينەسى كۇردەلى بولعان سا­يىن قىزىقتى بولادى. سول ءۇشىن دە وسى ءرولدى جانىما جاقىن كورەمىن»، دەيدى ول. سونداي-اق فيلمدەگى ەرجان ءتۇسىپوۆ، شىنار اسقاروۆا ويناعان رولدەر دە شىنايىلىعىمەن باۋرادى.

اتالعان تۋىندى جارىققا شىققاننان بەرى ەلىمىزدە جانە شەت مەملەكەتتەردە وتكەن بىرقاتار كينوفەستيۆالدە توپ جاردى. ماسەلەن، 2017 جىلى XIII حالىقارالىق ەۋرازيا كينوفەستيۆالىنىڭ گران-ءپريىن يەلەنسە، ءدال سول جىلى يتاليادا وتكەن حح حالىقارالىق Religion Today («بۇگىنگى ءدىن») كينوفەستيۆالىندە «ۇزدىك فيلم» جۇلدەسىمەن ماراپاتتالدى. قىسقاسى، «ورالمان» ءفيلمىن – قازاق كينوسىنىڭ ولجاسى دەيمىز.