قاڭتار قاسىرەتى: قىلمىسكەرلەردىڭ اتى-ءجونى جاريالانۋى كەرەك

ەلدىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرگەن الاپات شابۋىلدى اشكەرەلەيتىن دالەلدەردى كوپ ۇزاتپاي جاريالاۋدىڭ حالىقارالىق قوعام­داستىق ءۇشىن دە، ەلىمىز ءۇشىن دە ماڭىزى ايرىقشا زور. جازىقسىز جانداردىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ قىرشىن ءومىرىن قيىپ، قانشاما وتباسىنا ورنى تولماس قايعى-قاسىرەت اكەلگەن وقيعالاردىڭ اق-قاراسى ايقىن اجىراتىلىپ، اقيقاتى قوعامعا بۇكپەسىز ايتىلۋعا ءتيىس. ونسىز بىزگە ەندى ىلگەرى باسۋ قيىنعا سوعادى.

ويتكەنى سول الاساپىرانداعى اقپارات تاس­­قى­نىندا «بيلىك حالىققا وق اتىپ جاتىر»، «بي­لىك بەيبىت شەرۋشىلەردى قىرىپ جاتىر» دەگەن سىڭايداعى بەينەجازبالار مەن ۇندەۋ­لەر مەسسەندجەرلەر ارقىلى وتە كوپ تارادى. بۇ­قارا كوپشىلىك سوعان سەندى. بۇرىننان ىشى­مىزدە قوردالانىپ جۇرگەن الەۋمەتتىك نارا­زى­لىقتاردىڭ زاپىرانى مۇنىڭ ارانداتۋلار ەكەنىن بايىپتاپ جاتۋعا مۇرشا بەرگەن جوق. سول سەبەپتى دە حالىق كوشەگە كوپ شىقتى جانە با­سىم كوپشىلىك ءوزىنىڭ ازاماتتىق ۇستانىمىن بىلدىرۋگە ۇمتىلدى.

ەندىگى جەردە حالىق بەيبىت شەرۋشىلەر مەن ارانداتۋشى-تەررورشىلاردىڭ، مارودەرلەردىڭ اراجىگىن انىقتاۋدى، قىلمىسكەرلەردىڭ كىم­دەر ەكەنىن كورسەتۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. باس پروكۋراتۋرانىڭ بىرەر كۇن بۇرىن وقيعا­لار حرونولوگياسىن، قازا تاپقاندار مەن ۇس­تالعانداردىڭ، سونداي-اق اۋرۋحانالاردان كە­تىپ قالعان جارالى قىلمىسكەرلەر مەن مورگ­­تەر­دەن ۇرلانعان مايىتتەردىڭ سانىن جا­ريا­لاۋى وسى باعىتتاعى العاشقى قادام. الاي­دا بۇل ءالى جەتكىلىكسىز. الماتى قالا­لىق پولي­تسيا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى قانات تاي­مەر­دەنوۆتىڭ 16 قاڭتاردا ايتقان دەرەگىنە سۇيەنسەك، قارۋلى قاقتىعىس پەن شابۋىلدار كەزىندە الماتىدا 149 ادام قايتىس بولعان. ولاردىڭ باسىم بولىگى – قاراقشىلار مەن لاڭكەستەر دەيدى. جۇرت وسى قاراقشىلار مەن لاڭكەستەردىڭ ۇستالعانىن كورگىسى كەلەتىن­دىكتەن، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى بەيبىت جۇرتتى كىمدەر قالاي ارانداتقانىن، قالاي ۇيىمداستىرعانىن، قاندىقول قاراقشىلار كىمدەر ەكەنىن، قايدان جانە قاشان كەلگەنىن ەگجەي-تەگجەيلى بايانداپ، بۇقاراعا جايىپ سالۋ جاعىن تەزدەتكەنى ءجون. سەبەبى جۇرتشىلىق اراسىندا پوليتسەيلەر وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانۋدا، ازاماتتاردى ۇرىپ-سوعىپ، ماجبۇرلەپ مويىنداتۋ ارقىلى قۇقىقتارىن اياقاستى ەتۋدە دەگەن ارىز-شاعىمدار شىعا باستادى. باس پروكۋراتۋرانىڭ قىلمىستىق قۋدالاۋ قىزمەتىنىڭ باستىعى سەرىك شالاباەۆ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەت­كەرلەرىنە قاتىستى 32 شاعىم ءتۇسىپ، تەكسەرىلىپ جاتقانىن ايتتى. وكىنىشكە قاراي، مۇنداي اقپا­راتتار، جازبالار الەۋمەتتىك جەلىدە ءالى دە تاراپ جاتىر جانە ونداعى ايتىلعاندار قيسىندى كورىنەتىندىكتەن، اشىنعان حالىقتىڭ جاراسىنا تۇز سەپكەنمەن بىردەي اسەر ەتۋدە. بۇل دا الاڭداتارلىق جاعداي.

سوندىقتان نارازىلىقتىڭ تاعى ءبىر تولقى­نىن تۋدىرىپ الماس ءۇشىن تەررورشى­لاردىڭ ءولىسىن-ولىدەي، ءتىرىسىن-تىرىدەي اشكەرەلەپ، كۇدىك­تى­لەردىڭ سۋرەتتەرىن، قىلمىستا­رىنا ايعاق بولاتىن بەينەجازبالاردى تۇگەل كوپ كۇتتىرمەي جۇرت نازارىنا تارتۋ كەرەك. بۇل قىرشىن كەتكەن ۇل-قىزدارىن، وققا ۇشقان اعا-باۋىرلارىن، ارقا سۇيەر وتاعاسىن جەر قوينىنا تاپسىرىپ، قاسى­رەتتەن قان جۇتىپ وتىرعان وتباسىلار ءۇشىن، ولاردىڭ قايعىسىنا ورتاق ءھام اجال قايدان كەلگەنىن انىقتاي الماي، ساناسى سان-ساققا جۇگى­رىپ وتىرعان وتانداستارىمىز ءۇشىن توتەنشە ماڭىزدى.

ينتەرنەت قوسىلعالى بەرى الەۋمەتتىك جەلىگە شىعىپ جاتقان «تەرروريستەر قايدا؟» دەگەن ماعىناداعى جازبالار دا وسى ويىمىزدى ۇستەي تۇسەدى.

سودىرلاردىڭ، سونداي-اق توناۋشىلاردىڭ اتى-ءجونىن ءدال وسى كۇندەرى اتاپ، ءتۇسىن تۇستەۋمەن قاتار، كەيىنىرەك ولارعا قاتىستى بولاتىن سوت پروتسەستەرىنىڭ دە اشىق وتكەنى ءجون. بۇلاي ەتۋ اسا وزەكتى بولىپ تۇرعان ءۇش ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بىرىنشىدەن، قالىڭ جۇرتشىلىقتىڭ ساۋالدارىنا ناقتى جاۋاپ الىپ، ءالى دە بولسا كوكەيدە تۇرعان كۇمانىن سەيىلتۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى. جاۋدىڭ قايدان شىققانىن ءبىلىپ، ولاردىڭ ۇستالعانىنا جانە جازاسىن تارتقانىنا (جازاسىز قالمايتىنىنا) كوزىن جەتكىزىپ، كوڭىلىن ورنىقتىرادى. ءدال بۇگىنگى كۇننىڭ كوڭىل كۇيى تۇرعىسىنان بۇل دا اسا ماڭىزدى فاكتور.

ەكىنشىدەن، مەملەكەت تە ەگەمەندىكتىڭ ىرگە­سىن شايقالتىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزگە قاتەر توندىر­گەن سول قىلمىسكەرلەرگە قاتىستى بار شىن­دىق­­تى بۇكپەسىز جايىپ سالۋ ارقىلى وزىنە دە­گەن حا­لىقتىڭ سەلكەۋ ءتۇسىرىپ العان سەنىمىن نىعايتادى.

ۇشىنشىدەن، قانداي اقپاراتقا سەنەرىن بىلمەي ابدىراپ قالعان بارشامىزعا بولعان وقيعالاردى وي ەلەگىنە قايتا ءبىر سالىپ، بويىمىزداعى جاقسى­لى-جاماندى قاسيەتتەرىمىزدى سۇزگىدەن وتكىزۋگە تۇرتكى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. الماتىداعى قيراۋ مەن توناۋدىڭ سالدارى وراسان اۋىر ەكەنىن جانە سونىڭ ءبارىن تەك ارانداتۋشىلارعا جابا سالۋ دا مۇمكىن ەمەستىگىن ەرىكسىز مويىندايمىز. ءوزىمىزدى «بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاما»، «ب ۇلىنگەننەن بۇلدىرگى الما» دەگەن وسيەتتى بالا كۇننەن كوكەيگە ءتۇيىپ وسەتىن تەكتى حالىقتىڭ ۇرپاعى سانايتىن ەدىك، بىراق بەيبىت باستالعان قارسىلىق شەرۋى جاپپاي قيراتۋ مەن توناۋعا ۇلاسىپ كەتكەنى ويلانتپاي قويمايدى. البەتتە، توپ جينالعان جەردە ارانداتۋشى-ازازىلدەردىڭ دە جۇرەتىنى بەلگىلى. دەگەنمەن تارالىپ جاتقان بەينەجازبالارداعى كورىنىستەرگە قاراپ وتىرىپ، وزىندەي قاراپايىم ادامداردىڭ كۇنكورىس كاسىبىن شىمىرىكپەي توناۋعا وپ-وڭاي كىرىسىپ كەتەتىندەردىڭ كوپتىگىنەن ەرىكسىز تىكسىندىك. وسىندايدا، بەلارۋس ەلىندەگى قارسىلىق شەرۋلەرىندە، ءتىپتى كورشى قىرعىز ەلىندەگى سوڭعى جىلدارى بولعان وقيعالاردا بىردە-ءبىر دۇكەن تونالماعانى ەسكە تۇسەدى. ء«بىز قارسىلىق اكتسيالارىندا دۇكەن توناۋعا جول بەرگەن جوقپىز» دەپ سالەم جولداعان الاتاۋدىڭ ارعى جاعىنداعى اعايىننىڭ ءسوزى دە شىندىقتان الىس ەمەس.

بۇدان دا كۇردەلى زاماندا، نان تابا الماي قالعان 90-جىلداردا دا ەل «ب ۇلىنگەننەن بۇلدىرگى الما» قاعيداتىنا بەرىك بولىپ ەدى. ايتپەسە، قارسىلىق ميتينگتەرى سول كەزەڭدەردە دە ءوتىپ جاتتى عوي. قيىندىقتىڭ دا كوكەسى سول ۋاقىتتارى بولعانىنا ەشكىم داۋ ايتا الماس. بىراق نارازىلىق اكتسيالارى تارتىپسىزدىككە، جاپپاي قيراتۋ مەن توناۋشىلىققا ۇلاسقانى ەستە جوق. راس، ول كەزدەگى قوعامعا، ادامداردىڭ ساناسىنا تۇسكەن پسيحولوگيالىق قىسىم قازىرگىدەن باسقاشا ەدى، قازىر باي مەن كەدەيدىڭ، بار مەن جوقتىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق جەر مەن كوكتەي دەپ ءۋاج كەلتىرۋگە بولار. بىراق بۇل ءبارىبىر سول كۇندەردەگى ۇرلىقتى، وزگەنىڭ مۇلكىن توناعانداردىڭ ارەكەتتەرىن قانداي سەبەپ بولعانىنا قاراماستان، اقتاپ الا المايدى. ەگەر دە «ول بايعۇستار جەتىسكەننەن تونادى دەيسىڭ بە؟»، «جۇمىس تاپپاي قينالىپ كەتكەن عوي؟ باسقا امالى قالماسا، قايتەدى ەندى؟» دەگەن سىڭايدا ىشتەي بولسىن مۇسىركەيتىن بولساق، وندا وركەنيەتتى ەل بولامىز دەپ ۇمىتتەنۋدىڭ ءوزى بەكەر.

تۇيىندەي ايتساق، اعزاعا جابىسىپ العان دەرتتى ەمدەيتىن ءدارىنىڭ اششى بولاتىنى سياقتى، قوعامدى ەمدەيتىن اقيقات تا قانشا جەردەن اۋىر ءارى اششى بولسا دا، ايتىلۋعا ءتيىس.