اللا – ءمىنسىز. ادام – ءمىندى. ءمىنسىز – كىم؟ ءمىنسىز ادام – شايتاننىڭ شاكىرتى.

ادامنىڭ ءبىلىمى جەتىلىپ، قىزمەت دارەجەسى ءوسىپ، بايلىعى مولايعان سايىن، ونىڭ ءمىنى كوبەيە بەرمەك. پارادوكس، بىراق جاعداي سولاي.
ءبىلىم جەتىلگەن سايىن سۇراق-ساۋالدار كوبەيمەك. بارىنە جاۋاپ تابا الماي قينالعان ادام ءمىندى بولماق.
قىزمەت-دارەجەسى وسكەن جان ادىلەتتى جولعا تۇسسە ادىلەتتىلىكتىڭ ۇنەمى شەشىمىن تابا الماي، ءمىندى بولماق.
زاڭ، قۇقىق قىزمەتكەرلەرى تۋرالى ءسوز جوق، ولاردان قاشان بولسىن ءمىن تابىلادى. ادىلەتتى شەشىم بولۋى مۇمكىن بە؟ بولادى، بىراق كوبىنەسە ادىلەتسىز، ياعني قىزمەتتىڭ ءوزى ءمىندى.
ءاربىر شارشى توپ الدىندا سويلەۋشىنىڭ سوزىندە ءمىن بار. ءمىنسىز ءسوز قالاي بولماق، الىمساقتان بەرى ادام تابيعاتى ءمىندى بولسا.
ءمىنسىز ارەكەت تە، قىزمەت تە جوق. مۇنداي جاعدايدا قانداي شەشىم بولماق.
* * *
ءمىن بولعان سوڭ، ءدىن بولدى، ونىڭ ۇعىمدارى قالىپتاستى: تاۋبە، قاناعات جانە شۇكىرشىلىك.
ءمىنسىز ادامزات بالاسى بولماعاندىقتان، كۇنامىزدى وتەۋ ءۇشىن «تاۋبە» دەيمىز.
ناپسىمىزگە يە بولۋ نيەتىندە «بارعا قاناعات» دەيمىز. جاراتۋشىمىزدىڭ بىزگە بەرگەن نىعمەتتەرىنە – «شۇكىر» دەيمىز.
مۇنىڭ ءبارى مۇسىلماندىق-قازاقشا تۇسىنىكتەر.
* * *
اي مەن كۇننىڭ استىندا نە ءمىنسىز؟ مىنسىزدىك بار ما؟ جوق. ەل جادىندا ساقتالعان تۇسىنىك بار: «تۇياعى ءبۇتىن تۇلپار جوق، قاناتى ءبۇتىن سۇڭقار جوق».
ادام تابيعاتى قات-قابات. ءوز ءمىنىن ەشكىمنىڭ دە جاريا ەتكىسى جوق. ءسىرا، بۇل دۇرىس تا شىعار. ادامنىڭ فيزيولوگيالىق قالپى بولەك اڭگىمە. جالعان دۇنيەدەگى كەمىس جانداردىڭ باقي الەمىندە ورىندارى جۇماقتا دەيتىن بىلەتىندەر.
* * *
ءبىزدىڭ ءسوز قوزعاپ، تالقىعا سالعالى وتىرعان ادامنىڭ ادامشىلىعىنا قاتىستى ماسەلە. ادام بولمىسىنداعى – ءمىن.
ماسەلە ۇعىنىقتى بولۋى ءۇشىن، ءمىن تۋرالى حاكىم ابايدان باستايىن:
«ويعا ءتۇستىم، تولعاندىم،
ءوز ءمىنىمدى قولعا الدىم.
بويداعى ءمىندى ساناسام،
تاۋ تاسىنان از ەمەس.
جۇرەگىمدى بايقاسام،
ينەدەيىن تازا ەمەس.
ارشىپ الىپ تاستاۋعا،
اپانداعى ساز ەمەس.
ءبارى بولدى وزىمنەن،
ءتاڭىرىم سالعان ناز ەمەس».
كىم ءوز ءمىنىن ساناۋدا؟! ادەتتە، وزگەنىڭ ءمىنىن ساناۋعا شەبەرمىز.
ءمىن دەگەندى ءوز باسىمىزعا جولاتپايمىز. ونى عىلىمدا ەگويزم دەيدى. ءوز ءمىنىن بىلگىسى كەلمەيتىندەردى، تىلىمىزدە وبرازبەن ورنەكتەپ: «كەۋدەسىنە نان پىسكەندەر»، «كوزىن شەل باسقاندار»، دەيدى.
ەسىمە پولياك جازۋشىسى بولەسلاۆ پرۋستىڭ «قۋىرشاق» رومانى تۇسۋدە، ونىڭ باستى كەيىپكەرى – نۋۆوريش.
* * *
اۋىر سۇراق. نەگە ادامداردىڭ كوزدەرىنە شەل ءبىتىپ، كەۋدەلەرىنە نان پىسەدى؟ دۇنيەدە سەبەپسىز ەشنارسە جوق.
بىرىنشىدەن، باي ادامدار وزدەرىن «مىنسىزدەر» قاتارىنا قوسادى. بايلىق ادامدى ءوز شاماسىنان اسىراتىن جاعداي. شاما دەگەننىڭ شەگى بار. شامادان اسقان نارسە شاشىلادى، بىراق ونى دەر كەزىندە كىم تۇسىنگەن؟
بۇل ءسوز قازىرگى قوعامدا اڭعارىلىپ قالعان نۋۆوريش دەگەن جۇرتقا قاتىستى. ولار كىمدەر، ايتايىن، نۋۆوريشتەر كەشەگى كەڭەستىك قوعامنىڭ كەدەيلەرى. ولاردىڭ كوبىسىنىڭ اتا-تەكتەرى باي بولماعان. ايتەۋىر، ولارعا جەل وڭىنان سوعىپ، تاعى دا باسقا ايلا-شارعىلار ارقاسىندا قولدارى بايلىققا جەتتى.
نۋۆوريشتەر بۇگىندە بيلىكتىڭ بار قاباتتارىنا ورنىقتى. بۇلار وزدەرىن «جولى بولعىشتار» دەپ اتايدى. ولار كەدەيلەردى مىندىلەر قاۋىمىنا جاتقىزادى، ايتالىق باياعى بەيىمبەت مايلين ايتقان مىرقىمبايلار. دالەل. ءمىنسىز بولساڭ، نەگە كەدەيسىڭ؟ ءمىن جەكە باسقا قاتىستى. ايتالىق، مىنە بىزدە ءمىن جوق. بايلىعىمىز، بيلىگىمىز بار، نە ايتساق تا، سول «شىندىق».
راسى سول. بيلىككە، بايلىققا جەتكەندەرگە باس يەمىز. ءسويتىپ ەندى ءبىز ءمىندى بولامىز. راقىمدى اللادان ەمەس، سولاردان كۇتەمىز. سولار جارىلقايدى دەپ، قارادان-قاراپ كىنالى بولامىز.
جارىلقاۋشى اللا تاعالا ەمەس پە ەدى؟ قازاق ايتۋشى ەدى عوي، «جاڭا بايىعاننان قارىز الما»، «جامان اتقا جال بىتسە، جانىنا تورسىق بايلاتپاس»، دەپ.
* * *
نۋۆوريشتەر ايناعا قاراپ ساندەنەدى. ايناعا قاراپ كوڭىلى تولىپ، باياعى ءوزى «دەندي»، ايەلى «لەدي». كەلىستى. ءمىن جوق ومىرلەرىندە دە، تۇرمىستارىندا دا. بالالارى ارنايى اقىلى مەكتەپتەردە. ءمىن دەگەن نەندەي تۇسىنىك ءتايىرى. قۇداي دەپ سارناماي، قۇدايسىز، باي-اۋقاتتى كۇن كەشىپ، الەم ەلدەرىن مەيلىنشە شارلاۋ قانداي باقىت – ەركىندىك. باي ادامنىڭ تۇسىنىگى وسىلاي، ول دۇنيەتانىم جاعىنان كوسموپوليت، «الەم ادامى»، قىسىلاتىن نە بار. بۇعان قارسى قانداي ءۋاج ايتۋعا بولادى. امالسىز كەلىسەسىڭ.
مۇنداي كوسموپوليتتىك دۇنيەتانىمعا، كوزقاراسقا سىيمايتىن ەكى نارسە بار، ولار: ءبىزدىڭ قازاقتىعىمىز جانە مۇسىلماندىعىمىز.
* * *
ءمىنسىزبىن دەۋ قۇداي داعۋاسىن قۇرۋ. تەگىس ءبارىن بىلەمىن، ءبارى مەنىڭ ۋىسىمدا دەۋ – شايتاندىق. شايتاندىق بولمىس تۋرالى ورىس اقىنى ميحايل لەرمونتوۆ پەن قازاق اقىنى اباي ءبىر تۇسىنىكتە بولعان. «ول كۇندە (اڭگىمە شايتان تۋرالى) كوز جەتپەستى كوپ كوزدەگەن، تۇگەل ءبىلىم قايدا ەكەن دەپ ىزدەگەن. جاپادان جالعىز بىلىمنەن باق شىقپايدى، ولشەۋسىزدىڭ سىيماسىن ءبىر سەزبەگەن».
دۇنيە ولشەۋسىز، ول ءبىر ادامنىڭ ساناسىنا، تۇسىنىگىنە سىيمايدى. دۇنيەنى تەگىس ءبىلۋ ادامزات بالاسىنا بۇيىرماعان. ادام ءبىلىمى شامالى. ونىڭ ۇستىنە تەك بىلىمگە باق، قۇت، داۋلەت قونباي بولمايدى. ءبىلىمدى ادام كۇزدەگى جاسىل جاپىراعىنان ارىلعان، سيديعان اعاش. جاپا-جالعىز ءبىلىم ادامدى وسىرمەيدى، كەپتىرىپ تاستايدى.
شايتاننىڭ ءحالى اۋىر. «اللادان قارعىس العان كەۋدەسىنەن – ءسۇيۋ مەن سول ساعاتتا سەنىم كەتتى».
شايتاندا ءسۇيۋ جوق، سەنىم جوق، بۇل قاسيەتتەر شايتانعا شاكىرت بولعانداردا دا جوق.
شايتاننىڭ شاكىرتى ونى ءمىن دەپ سانامايدى. ءسۇيۋ مەن سەنىم ورىندارىنا بيلىك پەن بايلىق جايعاسقان.
بۇل قازىرگى قازاق قوعامىنىڭ رۋحسىزدانۋىنىڭ كەلبەتى.
* * *
تىم بيىك بيلىك، تىم مول بايلىققا قول جەتكەن سوڭ، كىم بولسا دا پەندە عوي، باسى اينالعان دەلىك. مەيلى. اركىم جاۋاپتى جاراتۋشىعا ءوزى بەرمەك، باس جاققا بارمايىق. امىرشىلەر تۋرالى اڭگىمەگە ارالاسپايىق...
* * *
ماسەلە تومەنگىلەردە. جارتى بيلىك جارتى بايلىققا يەلەردە، وسىلار ء«مىنسىزبىز» دەپ تايراڭداۋدا. و، اللا! ازاپ وسىلاردان. الەكساندر سەرگەەۆيچ پۋشكيننىڭ «دۋبروۆسكي» پوەماسىنداعى تروەكۋروۆ دەگەننىڭ وبرازىن ەسكە الايىق. ول جاڭا بايىعان – دۇلەي. بايلىقتان وزگەنى قۇندىلىق دەپ ەسەپتەمەيدى.
«باي ءوزى وقىماعان نادان ەكەن،
تاكاپپار، ماقتاۋ سۇيگىش
ادام ەكەن.
«مالى كوپكە پالە جوق»
دەپ ويلايتىن،
زورلىقشىل، ءور مىنەزدى،
جامان ەكەن».
(شاكارىمنىڭ اۋدارماسى بويىنشا)
قازىرگى قازاق قوعامىندا تروەكۋروۆتار ءوسىپ كەلەدى.
و، توبا! ولار وزدەرىن ءمىنسىزبىن دەۋدە، ءمىندى وزگەلەردەن ىزدەۋدە، ادام ءمىنى تۋرالى ەش ويلانباۋدا. ويسىز تروەكۋروۆتار قوعامعا، ونىڭ كەلەشەگىنە اسا قاۋىپتى.
* * *
اللا – ءمىنسىز. ادام – ءمىندى. ءمىنسىز – كىم؟ ءمىنسىز ادام – شايتاننىڭ شاكىرتى.
عاريفوللا ەسىم،
اكادەميك، جازۋشى
باكۋدە بىرنەشە كىتاپتىڭ تانىستىرۋ ءراسىمى ءوتتى
الەم • كەشە
پاۆلوداردا 7 ادام بەلگىسىز زاتتان ۋلانىپ قالدى
ايماقتار • كەشە
اقمولا وبلىسىندا 47 جاستاعى ناۋقاس ەر ادام ىزدەستىرىلۋدە
ايماقتار • كەشە
مادەنيەت قىزمەتكەرلەرى ماراپاتتالدى
ونەر • كەشە
سەناتور ءالي بەكتاەۆ ستۋدەنتتەرمەن كەزدەستى
ايماقتار • كەشە
ەندى ددۇ تەك «وميكرون» مەن «دەلتا» شتاممدارىن باقىلاۋدا ۇستايدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
بيىل مەكتەپ مەديتسيناسىنا 26،1 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان
ءبىلىم • كەشە
ورالدا پويىز ەر ادامدى قاعىپ كەتتى
وقيعا • كەشە
الماتىدا مەترونىڭ جاڭا ستانتسيالارى اشىلادى
ايماقتار • كەشە
قىزىلوردادا بۋ-گاز قوندىرعىسى سالىنادى
ايماقتار • كەشە
كاسپي تەڭىزى بويىنشا جوعارى دەڭگەيدەگى جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتى
قازاقستان • كەشە
رەفەرەندۋم - جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ جونىندەگى باعىتىمىزدى نىعايتادى
پارلامەنت • كەشە
«بۋراباي» ۇلتتىق پاركىندە 14 ءورت اۋىزدىقتالدى
وقيعا • كەشە
قازاقستاندا 150-گە جۋىق ناۋقاس كوروناۆيرۋستان ەمدەلىپ جاتىر
كوروناۆيرۋس • كەشە
قازاقستاندا قانشا ادام ۆاكتسينا الدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
«اقورداداعى» ەرەكشە ەسكەرتكىشتەر تۋرالى مالىمەت ۇسىنىلدى
قازاقستان • كەشە
فۋتبولدان UEFA چەمپيوندار ليگاسىنىڭ فينالى وتەدى
فۋتبول • كەشە
مايمىلشەشەك ەۋروپانىڭ تاعى ءبىر ەلىندە انىقتالدى
الەم • كەشە
تارازدا زاماناۋي وقۋشىلار سارايى اشىلدى
ايماقتار • كەشە
وتكەن تاۋلىكتە كوروناۆيرۋس 9 ادامنان انىقتالدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
كاسپي جاعالاۋىندا تاعى ءبىر يتبالىقتىڭ ولەكسەسى تابىلدى
ەكولوگيا • كەشە
الماتىدا كىتاپ جارمەڭكەسى وتەدى
ايماقتار • كەشە
سەنبىگە ارنالعان اۋا رايى بولجامى
اۋا رايى • كەشە
قازاقستان قۇراماسى گرۋزيادا وتەتىن «Grand Slam» تۋرنيرىنە قاتىسادى
سپورت • 27 مامىر، 2022
بيىل ەسىرتكىگە قاتىسى بار 1 400 قۇقىق بۇزۋشى ۇستالدى
قوعام • 27 مامىر، 2022
كولىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنەن بوساتىلدى
قازاقستان • 27 مامىر، 2022
وڭتۇستىك كورەيا ەلشىسى قوستانايعا جۇمىس ساپارىمەن كەلدى
ەكونوميكا • 27 مامىر، 2022
پەتروپاۆلدا جاس جىگىتتى كاماز قاعىپ كەتتى
ايماقتار • 27 مامىر، 2022
اقمولا وبلىسىن دامىتۋعا 118 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان
ۇكىمەت • 27 مامىر، 2022
تۇلكىباس اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ۇستالدى
ANTIKOR • 27 مامىر، 2022
ەرلان قارين سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جۇرتشىلىعىمەن كەزدەستى
ايماقتار • 27 مامىر، 2022
تارازدا 84 ۇيىرمەسى بار وقۋشىلار سارايى اشىلدى
ايماقتار • 27 مامىر، 2022
بالالاردىڭ ساۋىقتىرۋ ءىس-شارالارىنا 26،1 ملرد تەڭگەگە شارت جاسالدى
مەديتسينا • 27 مامىر، 2022
بىرقاتار وڭىردە اۋا رايىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جاريالاندى
اۋا رايى • 27 مامىر، 2022
ۇقساس جاڭالىقتار