بانكتەردىڭ بيزنەستى قارجىلاندىرۋعا اسا ىقىلاس تانىتپاي وتىرعانى پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى جولداۋىنان تىس قالمادى. مەملەكەت باسشىسى: «ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر شاعىن جوبالارعا، اسىرەسە اۋىلعا ارناپ اقشا سالمايدى. سوندىقتان ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ الەۋەتىن ىسكە قوسۋ كەرەك. ولار جەرگىلىكتى جەردە جۇمىس ىستەيدى. ءوزىنىڭ تۇتىنۋشىلارىن، ولاردىڭ بيزنەسى مەن مۇمكىندىكتەرىن جاقسى بىلەدى»، دەدى. وسىدان سوڭ ميكروقارجى ۇيىمدارى قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى ەربول ومارحانوۆتى اڭگىمەگە شاقىرىپ، ەكشەگەن ساۋالدارىمىزدى قويدىق.

– ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ (مقۇ) باستى مىندەتى قانداي جانە ولار اۋىل-ايماقتاردا نەگىزىنەن قانداي كاسىپتەرگە قارجى بەرىپ وتىر؟
– ميكروقارجى ۇيىمدارى 20 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى شاعىن جانە ورتا بيزنەس (شوب – رەد.) سالاسىندا جۇمىس ىستەپ، شاعىن بيزنەستەرگە اسا ءىرى ەمەس سومالار ۇسىنىپ، اسىرەسە اۋىل تۇرعىندارىن قولداپ كەلە جاتىر. كليەنتتەردىڭ 70 پايىزعا جۋىعى الىس وڭىرلەردە تۇرادى: نەگىزىنەن اگروبيزنەس، مال جانە وسىمدىك شارۋاشىلىعى سالاسىندا كاسىپ قىلۋشىلار، سونداي-اق حالىققا ءتۇرلى قىزمەت كورسەتۋشى، بولشەك ساۋدامەن اينالىسۋشى، كىشىگىرىم تۇرمىستىق جۇمىستار ىستەۋشى ازاماتتار. وزدەرىنىڭ شاعىن عانا كاسىپتەرىن دوڭگەلەتىپ، ءوز-وزدەرىن جۇمىسپەن قامتۋ ارقىلى تۇرعىن ءۇي جاعدايلارىن جاقسارتىپ، بالالارىن وقىتىپ، تىرشىلىك جاساپ وتىر. مەملەكەتتەن ءبىر تيىن دا سۇرامايدى، ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورۋدە. سوندىقتان ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ باستى ماقساتى – ازاماتتاردىڭ ىسكەرلىك بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، بيزنەس جوبالاردى قارجىلاندىرۋ ەسەبىنەن شوب سالاسىن قولداۋ. مقۇ نارىقتىڭ وسى سەگمەنتىندە 20 جىلدان استام جۇمىس ىستەيدى. سوندىقتان حالىقتىڭ وسى ساناتىمەن جۇمىس تاجىريبەسى جەتكىلىكتى. شاعىن بيزنەس جوبالارىن قارجىلاي قولدايتىن جەكە بيزنەس ۇلگىسى مەن نەسيەلەۋ ادىستەمەسى دە دامىعان. شالعاي اۋدانداردا فيليالداردىڭ دا كەڭ جەلىسى قالىپتاسقان.
مەنىڭشە، شاعىن بيزنەسپەن اينالىساتىن اۋىل تۇرعىندارى بانكتەر ءۇشىن قىزىق ەمەس. نەسيە سوماسىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى ولارعا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن دە جوعارى وپەراتسيالىق شىعىندار كەتەدى. سونىمەن قاتار اۋىل تۇرعىندارىندا ءوتىمدى كەپىلدىك تە بولا بەرمەيدى. سول سەبەپتى مەملەكەت باسشىسى مقۇ قىزمەتىنە ناقتى جانە وبەكتيۆتى باعا بەردى جانە اۋىلدىق جەرلەردە شاعىن بيزنەستىڭ الەۋەتىن اشۋ بويىنشا ماڭىزدى مىندەت قويدى.
– شاعىن جوبالارعا قارجى ءبولۋ ءوز-ءوزىن اقتاي ما؟
– 2021 جىلدىڭ 1 شىلدەسىندەگى جاعداي بويىنشا ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ نەسيە پورتفەلى 531،1 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. نەسيە پورتفەلىندەگى كاسىپكەرلىك ميكرونەسيەنىڭ ۇلەسى – 84 پايىز، ونىڭ 41 پايىزى اۋىل شارۋاشىلىق سۋبەكتىلەرىن – شاعىن شارۋا جانە فەرمەرلىك قوجالىقتاردى قارجىلاندىرۋعا باعىتتالعان. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنشە، ەلدەگى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ۇلەسى – 40،93 پايىز. ولار دا وزدەرىنىڭ ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتەرىن كوتەرۋ بويىنشا قارجى كوزدەرىنە مۇقتاج. جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن، ونىڭ ىشىندە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ – مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنداعى باستى باعىتتاردىڭ ءبىرى. سول تۇرعىدان العاندا ميكروقارجى ۇيىمدارى وڭىرلەردە اسا ماڭىزدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق فۋنكتسيانى ورىنداپ وتىر. سوندىقتان اۋىلدىق جەرلەردەگى شاعىن بيزنەستەرگە بولىنگەن قاراجات ءوز-ءوزىن اقتادى دەپ ايتا الامىز.
– وسىعان دەيىن كەيبىر ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ بانككە اينالۋى تۋرالى حابارلاندى. مىسالى، KMF پەن Solva باسشىلارى وزدەرىندە ءىرى بانككە اينالۋعا جەتكىلىكتى الەۋەت بار ەكەنىن ايتتى. ولاردا شىنىمەن ەكىنشى دەڭگەيلى بانككە اينالاتىن الەۋەت بار ما جانە بۇل تاجىريبە قانشالىقتى ءتيىمدى؟
– قازىرگى كەزدە بىرقاتار ميكروقارجى ۇيىمدارى مەنشىك كاپيتالى جانە اكتيۆتەرى بويىنشا كەيبىر ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرمەن تەڭەستى. ولار قازىردىڭ وزىندە قارجىلىق بەرىكتىك پەن تۇراقتىلىق دەڭگەيىنە جەتكەن، بانك سەكتورىنىڭ قاتىسۋشىسى اتانۋ ءۇشىن قاجەتتى الەۋەتكە يە. بانك اتانۋدا ميكروقارجى ۇيىمدارى ءوز كليەنتتەرى ءۇشىن قارجىلىق قىزمەتتەردىڭ كەڭ سپەكترىن ۇسىنىپ، قىزمەت كورسەتۋ مەن سەرۆيس ساپاسىن جوعارىلاتا ءتۇسۋى قاجەت.
مقۇ قىزمەتىندە اۋدارىم وپەراتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋ، بانك شوتىن اشۋ جانە جۇرگىزۋگە قاتىستى قاجەتتىلىك اسا جوعارى. اسىرەسە، الىس اۋىلداردا. شىنداپ كەلگەندە بانك اتانۋ ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ باستى ماقساتى ەمەس. ءبىرىنشى كەزەكتە ءوز كليەنتتەرىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن اسا جوعارى دەڭگەيدە وتەۋى ءتيىس. قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ قولداۋىمەن قازىر ميكروقارجى ۇيىمدارىنا كونۆەرتاتسيا جولىمەن بانك اتانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋدە. جاقىن ۋاقىتتا مقۇ-لاردا ونداي مۇمكىندىك پايدا بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. الايدا بانككە اينالۋ مقۇ-لار ءۇشىن قاداعالاۋ رەجىمىندە قانداي دا ءبىر السىرەۋ بولاتىنىن اڭعارتپايدى. تەك جالپى نەگىزدە، بارلىق بانكتىك پرۋدەنتسيالدىق تالاپتار مەن نورماتيۆتەردى ورىنداعان جاعدايدا عانا بانككە اينالا الادى.
– قاسىم-جومارت توقاەۆ «مەملەكەت بانكتەرگە كومەكتەسپەيدى» دەدى. بانكتەر سانى تاعى دا قىسقارىپ، ءتىپتى كەيبىرىنىڭ ميكروقارجى ۇيىمىنا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن بە؟
– ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مقۇ-لاردىڭ بانككە اينالۋى بانكتەردىڭ دە مقۇ-عا اينالۋ مۇمكىندىگىن ءبىلدىرۋى ءتيىس. ياعني بۇل كەرى قوزعالىسى بار پروتسەسس. سوندىقتان بانك سەكتورىنداعى كەي ويىنشىلار مقۇ مارتەبەسىنە كوشىپ جاتسا، بۇعان ءبىز تەك قانا قۋانامىز.
– ميكروقارجى ۇيىمدارى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى نەسيەلەۋ تۇرعىسىنان قانشالىقتى تابىستى؟ جەكە تۇلعالارعا قاراعاندا بيزنەستى نەسيەلەۋ دەڭگەيى جوعارى ما؟
– نەسيە پورتفەلىندەگى كاسىپكەرلىك ميكرونەسيە ۇلەسى 84 پايىز بولسا، تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر كولەمى 14 پايىز شاماسىندا. قالاي بولعاندا مقۇ-دا جەكە تۇلعالارعا تۇتىنۋشىلىق ماقساتتا بەرىلگەن نەسيەلەر كولەمى كاسىپكەرلىك زايمدار كولەمىنەن الدەقايدا از.
2020 جىلى مقۇ-لاردىڭ ءداستۇرلى سەكتورىنا وسىعان دەيىن جەكە تۇلعالارعا ينتەرنەت ارقىلى زايم بەرىپ كەلگەن قاتىسۋشىلار دا قوسىلدى. ەندى ولار دا مقۇ مارتەبەسىن الىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى جالپى نەسيە پورتفەلىندەگى تۇتىنۋشىلىق ميكرونەسيە كولەمى ازداپ ۇلعايدى. بىراق ءبارىبىر ميكروقارجى نارىعىنىڭ نەگىزگى قاتىسۋشىلارىنىڭ قىزمەتى ايتارلىقتاي تابىستى بولىپ تابىلاتىن شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قارجىلىق قولداۋعا باعىتتالعان.
– قازىرگى ساتتە ۇيىمداردىڭ نەسيە پورتفەلىنىڭ ساپاسى جانە ولارداعى NPL دەڭگەيى قانداي؟
– 2021 جىلدىڭ 1 شىلدەسىندەگى جاعداي بويىنشا مقۇ الدىنداعى مەرزىمى 90 كۇننەن اسىپ كەتكەن بەرەشەكتەردىڭ ۇلەسى 5،68 پايىزدى قۇرايدى. نەسيە نارىعىنىڭ وزگە قاتىسۋشىلارىمەن سالىستىرعاندا بۇل جاقسى كورسەتكىش. وسىعان دەيىن ميكروقارجى ۇيىمدارى نەسيەنى ەشقانداي تەرەڭ تالداۋسىز جانە كليەنتتىڭ تولەم قابىلەتىن باعالاماستان بەرە سالادى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان ەدى. ال بايقاپ وتىرعانىمىزداي، 6 پايىزعا دا جەتپەيتىن NPL دەڭگەيى ءبىزدىڭ نەسيە پورتفەلىمىزدىڭ جوعارى ساپاسىن بايقاتادى. ءبىزدىڭ ۇيىمدار نەسيەنى ءوز اقشاسىنان بەرەتىندىكتەن نەسيەلەۋ ماسەلەسىنە اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى.
– پاندەميا ميكروقارجى نارىعىنا قالاي اسەر ەتتى؟
– پاندەميا بيزنەستىڭ بارلىق سۋبەكتىسىنە كەرى اسەر ەتكەندىكتەن مقۇ-لار بارىنەن دە قاتتى زارداپ شەكتى دەپ ايتۋ قيسىنسىز بولار. كەرىسىنشە، شەكتەۋ شارالارى كەزىندە مقۇ ءوزىنىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن دالەلدەدى. سونىمەن قاتار بانكتەرمەن تەڭ دارەجەدە حالىق پەن بيزنەسكە نەسيە تولەمىن كەيىنگە شەگەرۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنىپ، ءبىر جىل بويى نەسيە پورتفەلىن توقتاتتى. قازىر نەسيەلەۋ دەڭگەيىنىڭ وسە باستاعانىن باقىلاپ وتىرمىز. ءبىرىنشى جارتىجىلدىق قورىتىندىسى بويىنشا مقۇ نەسيە پورتفەلى 27 پايىزعا ءوستى. بۇل شوب پەن ازاماتتار تاراپىنان ميكرونەسيەگە دەگەن سۇرانىستىڭ جوعارى ەكەنىن اڭعارتادى.
– ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ شەتەلدىك زايمدار ەسەبىنەن جۇمىس ىستەيتىنى بەلگىلى. ەگەر مەملەكەت بۇل سەكتورعا ەرەكشە كوڭىل بولە باستاسا، دەمەك قارجىلىق تۇرعىدان دا قولداۋ بەرۋى مۇمكىن بە؟
– دۇرىس ايتاسىز، قازاقستانداعى ميكرونەسيەلەردىڭ 90 پايىزعا جۋىعى سىرتقى قارىز ەسەبىنەن ۇسىنىلادى. ۇلتتىق ۆاليۋتامەن ونداي نەسيەلەر بويىنشا ورتاشا سىياقى مولشەرى – ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەردى حەدجيرلەۋدى (ساقتاندىرۋ – رەد) ەسكەرگەندە – 17-19 پايىز. مقۇ-لاردى قورلاندىرۋ پروبلەماسى – ميكروقارجى نارىعى ءۇشىن نەگىزگى ماسەلە. سىرتقى قارىزعا تاۋەلدىلىك وتە قاۋىپتى. ويتكەنى سىرتقى كاپيتال نارىعىنداعى جاعداي نەگاتيۆتى تۇردە ورىستەي باستاسا وتاندىق ميكرونەسيە نارىعىندا توقىراۋ قاۋپى تۋادى. سوندىقتان ەگەر مەملەكەت مقۇ-لاردى ىشكى قولجەتىمدى قورلاندىرۋ كوزدەرىمەن قامتاماسىز ەتسە ءبىزدىڭ نارىقتاعى كوپتەگەن پروبلەما شەشىمىن تابار ەدى. بارىنەن ماڭىزدىسى – ءبىزدىڭ قارىز الۋشىلار ءۇشىن سىياقى مولشەرى تومەندەيدى.
– قازاقستاننىڭ ميكروقارجى نارىعى شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن قانشالىقتى قولايلى؟
– قازىر ميكروقارجى سەكتورى قارجى جۇيەسىنىڭ تولىققاندى قاتىسۋشىسى اتانىپ، قارجى ۇيىمدارى تىزىمىنە قوسىلعان. مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ تولىق باقىلاۋىندا. بۇل فاكتورلار ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىق دەڭگەيىن ارتتىرادى. ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ بانكى، ازيا دامۋ بانكى، حالىقارالىق قارجى كورپوراتسياسى سياقتى ءىرى حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارى ۇزاق جىلدار بويى ميكروقارجى نارىعىنىڭ فلاگماندارىمەن سەرىكتەستىك ورناتىپ، قازاقستاندا الەۋمەتتىك باعىتتا ءتۇرلى باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار ميكروقارجى ۇيىمدارى قور نارىعىندا وبليگاتسيالار شىعارا باستادى جانە ينۆەستورلار اراسىندا ولاردى ءساتتى ورنالاستىرا ءبىلدى. قولايلى ينۆەستيتسيالىق كليماتپەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ونىڭ تۇراقتىلىعى ءۇشىن قوسىمشا شارالار، ونىڭ ىشىندە ناقتى جانە بولجامدى ويىن ەرەجەلەرىمەن جاساقتالعان تۇراقتى قۇقىقتىق بازا كەرەك. ءبارىمىز كۇش بىرىكتىرە وتىرىپ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس مقۇ-لاردىڭ الەۋەتىن اشۋ جولىندا جەتىستىككە جەتەمىز دەپ ۇمىتتەنەمىن.
– راحمەت.
اڭگىمەلەسكەن
اباي ايماعامبەت،
«Egemen Qazaqstan»
قوعام • بۇگىن، 18:03
تۇركياداعى ءزىلزالادان كوز جۇمعاندار سانى ارتتى
الەم • بۇگىن، 17:44
تانىمال ساۋلەتشى قوناەۆ قالاسىن دامىتۋعا اتسالىسادى
ايماقتار • بۇگىن، 17:32
كوپبالالى انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى كولەمى وزگەرەدى
قوعام • بۇگىن، 17:21
وسى اپتادا قانداي مادەني ءىس-شارالار وتەدى؟
مادەنيەت • بۇگىن، 17:15
ءماجىلىس سايلاۋى: 7 پارتيادان 283 كانديدات ۇسىنىلدى
سايلاۋ • بۇگىن، 17:10
جۇمىسسىز جۇرگەن ازاماتتارعا SMS-حابارلاما جىبەرىلەدى
قوعام • بۇگىن، 16:47
ەلدىڭ باسىم بولىگىندە جەل كۇشەيىپ، تۇمان تۇسەدى
اۋا رايى • بۇگىن، 16:37
استانادا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى ورتەنىپ جاتىر
ەلوردا • بۇگىن، 16:27
دارحان قىدىرالى ازەربايجاننىڭ قازاقستانداعى ەلشىسىمەن كەزدەستى
قازاقستان • بۇگىن، 16:12
قارجى • بۇگىن، 16:01
پرەزيدەنت جۋرناليستەرگە قارسى جاسالعان قىلمىستارعا تەرگەۋ جۇرگىزۋدى تاپسىردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:44
فرانتسيادا قانشا قازاق تۇرادى؟
الەم • بۇگىن، 15:33
سەمەيدە قوعامدىق كولىك جول اپاتىنا ۇشىرادى
ايماقتار • بۇگىن، 15:17
قازاقستاندا وزبەكستاننىڭ 486 ازاماتى جازاسىن وتەپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 15:00
بۇۇ تۇركيا مەن سيرياعا 25 ملن دوللار جىبەرەدى
الەم • بۇگىن، 14:54
Walt Disney 7 مىڭ قىزمەتكەرىن جۇمىستان شىعارادى
الەم • بۇگىن، 14:43
قازاقستاننان شەتەلگە مال شىعارۋعا شەكتەۋ قويىلدى
قازاقستان • بۇگىن، 14:37
رەسەيدىڭ ءنوۆوسىبىر قالاسىندا جويقىن جارىلىس بولدى
الەم • بۇگىن، 14:30
قازاقستاندا تۇرعىن ءۇيدى جالعا الۋ باعاسى تومەندەدى
قوعام • بۇگىن، 14:22
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى ۇستالدى
ايماقتار • بۇگىن، 13:51
ەلىمىزدىڭ بىرقاتار ءوڭىرى سەيسميكالىق قاۋىپتى ايماقتا تۇر
قازاقستان • بۇگىن، 13:40
عالىمدار جاڭا ساقينا جۇيەسىن تاپتى
عىلىم • بۇگىن، 13:18
تۇركيادا وتانداستارىمىزدى ىزدەستىرۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر
وقيعا • بۇگىن، 13:00
استانادا قوعامدىق كولىكتەر جاڭارتىلادى
قوعام • بۇگىن، 12:55
تۇركيادا جۇرگەن قازاقستاندىق قۇتقارۋشىلار 3 ادامدى قۇتقاردى
ۆيدەو • بۇگىن، 12:42
پرەزيدەنت سيرياعا گۋمانيتارلىق كومەك جىبەرۋدى تاپسىردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 12:32
قازاقستاندا بەدەلدى MOTO GP ءتۋرنيرى وتەدى
مادەنيەت • بۇگىن، 12:25
قازاقستاندا فريلانسەرلەر سانى ارتتى
قوعام • بۇگىن، 12:12
سەنات وتىرىسىندا بىرقاتار زاڭ ماقۇلداندى
پارلامەنت • بۇگىن، 11:58
گەننادي گولوۆكيننىڭ جاڭا قارسىلاسى بەلگىلى بولدى
بوكس • بۇگىن، 11:48
اباي وبلىسى تۇركيا ەلىنە كومەكتەسۋگە دايىن
ايماقتار • بۇگىن، 11:30
«Qazcontent» اق توراعاسى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 11:27
قازاقستان شەكاراسىن زاڭسىز كەسىپ وتكەن شەتەلدىكتەر ۇستالدى
وقيعا • بۇگىن، 11:12
قازاقستان قۇراماسى بەلارۋس فۋتبولشىلارىمەن كەزدەسەدى
فۋتبول • بۇگىن، 11:02
وڭىرلەردە كوكونىستەرگە تاۋارلىق ينتەرۆەنتسيالار باستالادى
ۇكىمەت • بۇگىن، 10:50
تۇركياعا گۋمانيتارلىق كومەك رەتىندە ءبىر ميلليون دوللار ءبولىندى
ۇكىمەت • بۇگىن، 10:45
بەلارۋستەن حالىقارالىق ىزدەۋدەگى ادام ەكستراديتسيالاندى
قوعام • بۇگىن، 10:28
تەڭىز كەنىشىندە جۇمىسشى قازا تاپتى
ايماقتار • بۇگىن، 10:17
ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار قانشا كۇن دەمالادى؟
قوعام • بۇگىن، 10:07
ۇقساس جاڭالىقتار