بۇل تۋرالى ماماندار MEDIA CLUB QAZAQSTAN الاڭىندا وتكەن كەزدەسۋدە باياندادى. جيىندا حالىقارالىق زاڭگەر, م.نارىكباەۆ اتىنداعى قازاق گۋمانيتارلىق زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى دانا مۇحامەدجانوۆا ەلىمىزدىڭ زاڭناماسىندا كيبەربۋللينگ تەرمينى قاراستىرىلماعانىن اتاپ ءوتتى.
– كيبەربۋللينگ تۇسىنىگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا قاراستىرىلماعان. قۇقىقبۇزۋشىلىق پەن زالالدىڭ نۇقسانىنا بايلانىستى اكىمشىلىك, ازاماتتىق-قۇقىقتىق جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كوزدەلگەن. جالا جابۋ نەمەسە ادامنىڭ جەكە باسىنا قول سۇعۋ ماسەلەلەرى, ادامعا اقپاراتتىق جۇيەلەر ارقىلى زورلىق-زومبىلىق جاساۋ, قورلاۋ سياقتى ءتۇرلى قىلمىستارى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك سالاارالىق نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردە بەكىتىلگەن. ءوز كەزەگىندە تەحنولوگيالىق كومپانيالارعا قولدانۋشىلارىن, اسىرەسە بالالار مەن جاستار سياقتى الەۋمەتتىك جەلىلەر تۇتىنۋشىلارىن قورعاۋ مىندەتى جۇكتەلگەن. حالىقارالىق تاجىريبەگە قارايتىن بولساق, كەيبىر مەملەكەتتەردە كيبەرقورلىقتىڭ قۇرباندارى ينتەرنەتتەگى قاۋىپسىزدىگىن ارناۋلى ورگاندارعا نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ اكىمشىلىگىنە جۇگىنۋ ارقىلى ساقتايدى. ول ءۇشىن اكىمشىلىك قورلايتىن اقپارات جىبەرۋشى ادامنىڭ اككاۋنتىن ۋاقىتشا نەمەسە ءبىرجولاتا شەكتەيدى نە بۇعاتتايدى. كوپتەگەن مەملەكەتتە كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا زاڭدار قابىلدانعان. سونىڭ ءبىرى – 2000 جىلعى Children's Online Privacy Protection Act زاڭى. اتالعان قۇجاتتىڭ اياسىندا ۆيرتۋالدى الەمدە بالالاردى تەرىس پىكىردەن, زورلىقتان, الىمجەتتىكتەن قورعايتىن ەرەجەلەر قاراستىرىلعان. وكىنىشكە قاراي, قازاقستاندا ونداي بولەك قۇجات جوق, – دەيدى حالىقارالىق زاڭگەر.
كەز كەلگەن ادامنىڭ كيبەربۋللينگ قۇربانىنا اينالۋى عاجاپ ەمەس. پسيحولوگ سەرىكگۇل سالي ونداي جاعدايعا تاپ بولعان ادام كيبەربۋللينگتى قيىندىق رەتىندە ەمەس, رۋحاني دامۋىنا جاسالعان قادام رەتىندە قابىلداۋى كەرەكتىگىن ايتتى.
– الەۋمەتتىك جەلىدە كيبەربۋللينگكە تاپ بولمايتىن ادام جوق. ومىردە بارلىعىنا ۇناۋ مۇمكىن ەمەس, ۆيرتۋالدى الەمدە دە ءسىزدى ۇناتپايتىندار تابىلادى. ونداي جاعدايدا ادام ءوزىنىڭ جالعىز ەمەس ەكەنىن ەستەن شىعارماۋى قاجەت. جاقىندارىمەن سويلەسىپ, تەرىس پىكىر جازۋشىلاردى بۇعاتتاپ, قاجەت بولسا, بىرنەشە كۇن الەۋمەتتىك جەلىگە كىرۋدەن باس تارتۋ كەرەك. جالپى, مۇنداي جاعدايدى باستان كەشىرگەن ادام ەڭسەسىن تۇسىرمەي, كەرىسىنشە مۇنى رۋحاني الەمدى بەكىتۋگە ارنالعان ساتى دەپ قابىلداۋى كەرەك. كيبەربۋللينگ بالالار اراسىندا كوپ كەزدەسەدى. بۇل جاعدايدان بالا ءوز بەتىمەن شىعا المايدى, جامان مەن جاقسىنى اجىراتۋدى بىلمەيدى. سوندىقتان اتا-اناسى, مۇعالىمدەرى, مەكتەپ پسيحولوگى كومەكتەسۋى كەرەك. وعان ۇلكەندەر ارالاسپايىنشا, بۋللينگ توقتامايدى, – دەيدى پسيحولوگ مامان.
زاڭگەرلەردىڭ ايتۋىنشا, كيبەربۋللينگكە تاپ بولعان ادام, ەڭ الدىمەن, اككاۋنتىنا ءۇشىنشى تۇلعا كىرە المايتىنداي جابۋى كەرەك. سونداي-اق الەۋمەتتىك جەلى اكىمشىلىگىنە بالاعاتتاۋ جانە قورلاۋ ماقساتىندا جازىلعان پىكىرلەردىڭ سكرينشوتتارىن جىبەرىپ, فاكتىنى راستاۋ كەرەك. بۇل ارەكەتتەر ءتيىمسىز بولعان جاعدايدا, قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا نەمەسە كومپيۋتەرلىك ينتسيدەنتتەرگە ارەكەت ەتۋ قىزمەتىنە kz-cert.kz ءوتىنىش جازۋ نەمەسە «جەدەل جەلىگە» 1400 حابارلاسۋ قاجەت.
