دەنساۋلىقتىڭ قادىرىن اۋىرماي بىلگەن ابزال

اعزاداعى بۇيرەكتىڭ ورنى – جۇرەكپەن پاراپار

ددۇ-نىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، الەم بويىنشا 850 ملن ادام بۇيرەكتىڭ ءتۇرلى سىرقاتتارىنان زارداپ شەگەدى ەكەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە ولاردىڭ قاتارى از ەمەس. 2020 جىلدىڭ دەرەگىنە قاراعاندا، بۇيرەك قىزمەتىندە گەمودياليزگە باي­لانعان قازاقستاندىقتار سانى 8،5 مىڭ­نان اسادى. كەلەشەكتە ولار بۇيرەك الماس­­تىرعان 1700-دەن اسا جاننىڭ قاتا­رىن كوبەيتەتىنى دە انىق.

بايان قايىربەكقىزى جاكەەۆا – №2 كوپبەيىندى قالالىق اۋرۋحانانىڭ جوعارى ساناتتاعى نەفرولوگ دارىگەرى. جالپى، قاي جۇمىستا دا ءوز ىسىنە بار ىنتاسىمەن بەرىل­گەن مامانمەن اڭگىمە جۇرەككە جاي­لىلىق، بىلۋگە دەگەن قۇشتارلىقتى قوز­عايدى. بايان قايىربەكقىزى سونداي جان ەكەن.

«بۇيرەك جۇمىسىن كوپشىلىك ونشا باعالاي بەرمەيدى، ونى تەك نەسەپ شىعا­رۋمەن اينالىسادى دەپ ويلايدى. ال شىن مانىندە ونىڭ اتقارار قىزمەتى ءتىپتى ولشەۋسىز. ول اعزاداعى سۋلى-ەلەك­ترو­ليتتى تەپە-تەڭدىكتى ۇستاۋمەن قاتار، تا­­بي­عي سۇزگى رەتىندە بارلىق زياندى زات­تان، ونىڭ ىشىندە ۆيرۋس پەن باكتەريا­لاردان بۇكىل جۇيەنى قورعايدى. وعان قوسا، كوپشىلىك بۇيرەكتىڭ ەريتروپوەتين گورمونىن ءبولۋى جايىنان ءتىپتى دە بەيحابار. ەگەر ەريتروپوەتين بولىنبەسە، سۇيەك كەمىگىنە تۇزىلەتىن ەريتروميتسين بولماس ەدى. بۇل تۇپتەپ كەلگەندە، قاننىڭ ءتۇرلى قاتەرلى اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋعا اسەر ەتەتىن قىزمەت دەسە بولادى. بۇيرەكتىڭ قان قىسىمىن رەتتەۋدەگى جۇمىسى دا ورا­سان. سوسىن ەلدىڭ بارىنە ايان قىزمەتى – نەسەپ شىعارۋى. ءار بۇيرەكتە 1 ملن 200 – 1 ملن 300 نەفرونداردىڭ وتە ۇساق تورلارى بولادى. سول ارقىلى بارلىق ۇدەرىس توقتاۋسىز ءجۇرىپ وتىردى. قاراپ وتىرساڭىز، ءبىر تاۋلىك ىشىندە بۇيرەكتەگى وسى سۇزگىلەر ارقىلى 180 ليتر العاشقى نەسەپ تۇزىلەتىن سۇيىقتىق وتەدى. ودان ءارى نەفروندار جۇمىسىن ءارى قاراي جال­عاستىرىپ اعزاعا قاجەتسىز سۇيىقتى سىرت­قا شىعارادى»، دەپ دارىگەر بۇيرەك جۇمى­سىن ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىردى.

ول قانتتى ديابەت-سۋسامىر، جۇرەكتىڭ يششەميالىق اۋرۋى جانە قان قىسىمى ءجيى كوتەرىلەتىن پاتسيەنتتەردىڭ تۇبىندە بۇيرەك اۋرۋىنا ۇشىرايتىنىن العا تارت­تى. ءبىر جامانى، پاتسيەنتتەر كوبىنە دەنساۋلىقتارىنا ونشا ءمان بەرە بەرمەيدى. سكرينينگكە بارۋعا ەرىنەدى. ال بۇيرەك اۋرۋىنىڭ ادامنىڭ جانىنا تيمەي جاسىرىن داميتىنى بار، كوبىنە 1-2 دارەجەدە اۋرۋ بەلگىلەرىن ونشا كورسەتە بەرمەيدى دە، اۋرۋلاردى ۇلعايتىپ الىپ كەلەدى. سكرينينگتەن ءوتىپ، كرەاتينين مول­شەرىن ءاربىر 6 اي، 1 جىلدا تەكسەرتىپ تۇر­سا، سىرقاتتى اسقىنتىپ الماۋعا بولادى. قارا­پايىم عانا ءادىس، بىراق وسى ارقىلى دا اۋرۋ­دىڭ الدىن الۋدىڭ مۇمكىندىگى بار.

اۋرۋحانانىڭ گەمودياليز بولىمشە­سىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەركەبۇلان كەرىمكۇلوۆ سوزىلمالى بۇيرەك جەتىمسىزدىگىنىڭ سوڭى پاتسيەنتتى گەمودياليزگە بايلايتىنىن ايتادى.

«ەڭ وكىنىشتىسى سول، ناۋقاستار بۇي­رە­ك­تەرىن­دە قانداي سىرقاتتىڭ دامىپ جاتقانىن بىلمەي، دەرتىن ابدەن اس­قىندىرىپ، ەڭ سوڭعى دەڭگەيىندە كەلىپ جا­تادى. وسىنداي تەرمينالدى جاعدايدا پا­تسيەنت الدىندا ەكى عانا جول بار: ونىڭ ءبىرى – بۇيرەك الماستىرۋ، ەكىنشىسى – وسى گەمودياليز. كوبىنە ادامدار قانتتى ديابەت، پيەلونەفريت ءتارىزدى دياگنوزدارىنا ونشا ماڭىز بەرمەي، ساراپتاما زەرتتەۋلەرگە ءجيى بارمايدى نەمەسە قان قىسىمى كوتەرىلدى دەپ كارديولوگقا جۇگىنەدى. ال ولاردا بۇل كەزدە بۇيرەكتە قاتتى وزگەرىستەر ءجۇرىپ جاتادى. ءسويتىپ بۇيرەگى ىستەمەي قالۋعا بارعاندا بارىپ ءبىزدىڭ بولىمگە تۇسەدى. مۇنى جالپى كوپ­شىلىك جاساندى بۇيرەك اپپاراتى دەپ بىلەدى. ءبىزدىڭ ارمانىمىز – گەمودياليزگە جۇ­گىنەتىن پاتسيەنتتىڭ مەيلىنشە از بولۋى»، دەيدى ە.كەرىمكۇلوۆ.

دۇرىس دياگنوز قويۋدىڭ ماڭىزى

شاريزادا باينيازوۆادان ەستىگەن مىنا ءبىر جايت كوكەيىمەن كەتپەي قويدى.

«بولىمىمىزگە جاسى 30-دان ەندى اسقان جاس كەلىنشەك ءتۇستى. ءوزى باسقا وبلىستىڭ تۇرعىنى، اناسى اكەلىپ جاتقىزدى. بۇكىل قىلىعى، جاسايتىن ىستەرى – اقىل-ەسى ءتۇزۋ ادامنىڭ ءىسى ەمەس. سوعان قاراي جۇيكە اۋرۋلارىن ەمدەيتىن كلينيكاعا دا ءتۇسىپ شىعىپتى. ءبىز دە العاشىندا سولاي قابىلدادىق. بىراق اۋرۋ تاريحىن اناسىنان سۇراستىرا كەلە، وعان ءبىر كەزدەرى جۇيەلى قىزىل جەگى دياگنوزى قويىلعانىن، بىراق وعان ءمان بەرمەي ۇزاق جىلدار بويىنا ەلدىڭ ءجون سىلتەۋىمەن شەتەلدىك بيولوگيالىق بەلسەندى قوسىمشالاردى پايدالاعانىن بىلدىك. سودان كەيىنگى جان-جاقتى تالداۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزۋ بارىسىندا جۇيەلى قىزىل جەگىنىڭ ءورشىپ تۇرعانى، ونىڭ جۇيكە جۇيەسىنە تەرىس اسەرى انىقتالدى. وسى اۋتويممۋندى اۋرۋدىڭ ارنايى ەمىن جۇرگىزگەن ءۇش كۇننىڭ ىشىندە قىزدىڭ اقىل-ەسى تولىق قالىپقا كەلدى. بىزدەن شىققاننان سوڭ دا ءتورت اي سايىن قاجەتتى ەمىن الىپ، دۇرىستىلىپ كەتتى. قازىر رەۆموتولوگتىڭ باقىلاۋىندا قاجەتتى تەراپياسىن، كۇندەلىكتى ىشەتىن دارىلەرىن قابىلداپ، كادىمگى سوزىلمالى سىرقاتى بار جانداردىڭ قاتارىندا قالىپتى تىرشىلىككە ەندى. وسىنداي ءار جاننىڭ قاتارعا قوسىلۋى – دارىگەر ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش»، دەيدى ش.كەرىمبەكقىزى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر ادامعا جۇيەلى قىزىل جەگى ءتارىزدى دياگنوز قويىلسا، ونى ءتۇرلى بيولوگيالىق بەلسەندى قوسىم­شالارمەن، دارۋمەندەرمەن نەمەسە باقسى، تاۋىپكە جۇگىنىپ ەمدەلۋگە بولمايتىنىن ەش ەستەن شىعارماۋ كەرەك. تەك مامان­دانعان دارىگەردەن كۇندەلىكتى پرەپاراتتارىن قولدانىپ قانا قالىپتى ءومىر كەشۋگە بولادى. ويتكەنى مۇنداي ءزىلدى اۋرۋلار ىشكى ورگانداردىڭ بارلىعىن زاقىمدايدى، سوندىقتان ءار ادامنىڭ ۇلت بايلىعى ەكەنىن ويلاپ، قوعام مۇشەلەرىنىڭ وزدەرى دە ماڭىز بەرۋى ءتيىس.

اۋرۋدىڭ سانى كوپ، الايدا سو­نىڭ كوپشىلىگىندە پاتسيەنتتەردىڭ مەديتسي­نالىق تۇرعىدا ساۋاتىنىڭ ازدىعى، جەر­گىلىكتى ەمحاناداعى دارىگەرلەرمەن باي­لانىسىنىڭ جەتىمسىزدىگىنىڭ سالقىنى ۇلت دەنساۋلىعىنا، كەلەشەگىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. ماسەلەن، ادام تىرشىلىكتە ۆي­رۋس­تى گەپا­تيتتى جۇقتىرىپ الادى. بىراق سوعان ءمان بەرمەي ءجۇرۋدىڭ اقى­رى تسيرروزعا اكەلىپ، اياعى ولىمگە سوق­تىرادى. نەمەسە الكوگولدىڭ اسەرىنەن تسير­روزعا ۇرىنادى، بۇعان ەلىمىزدە ەر ادامدار كوبىرەك شال­دىعىپ، قايتا-قايتا بولىمشەگە تۇسەدى. مۇن­داي جاعدايعا ساۋاتتىڭ ازدىعى دا ىقپال ەتەدى.

گەندىك ينجەنەريانىڭ كومەگى

2012 جىلدان بەرى قولدانىپ، ەمدەۋ بارىسىندا جاقسى كومەك بەرەتىن ادىسكە گەندىك ينجەنەريا ارقاسىندا قول جەتتى. بۇل تۋرالى بولىمشە مەڭگەرۋشىسى التىناي ادىلحانقىزى ايتىپ بەردى.

ء«بىزدىڭ بولىمشەدە پاتسيەنتتەرگە كونسەرۆاتيۆتى ەمدەۋ شارالارى قول­دانى­لادى. الايدا كەيبىر پاتسيەنتتەردەگى اۋرۋ­­دىڭ اسقىنۋى انشەيىندەگى پرەپارات­تارعا كونبەيدى. سونداي ۋاقىتتا اپتىعىپ تۇرعان دەرتتى جەڭۋدە بيولوگيالىق ەم جاقسى ناتيجە بەرەدى. ول پرەپاراتتاردىڭ ارقايسىسىنىڭ پايدالانۋ جولىندا وزىندىك سحەمالارى بار. سونى ساقتاپ، دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا 5 جىل بويى ەمدەلۋگە بولادى. بىرەۋىن ەكى ايدا ءبىر رەت السا، ەندى ءبىرى ەكى اپتادا ءبىر بەرىلەدى. ادامنىڭ سالماعىنا، اۋرۋ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى ءار پاتسيەنتكە جەكە ەسەپتەلىپ، وسىنداي پرەپاراتتاردىڭ ءتورت ءتۇرىن اۋرۋلاردى ەمدەۋدە قولدانامىز. كەيبىرىن تامىرعا، كەيبىرىن تەرى استىنا جىبەرەمىز. ناتيجەلەرى وتە جاقسى، بويداعى دەرت رەميسسياعا كەتەدى. اۋرۋحانامىز شۇعىل كومەك ورتالىعى بولعاندىقتان، ەلور­دا تۇرعىندارى عانا ەمەس، بىزگە جۇگى­نەتىن قازاقستاندىقتاردىڭ قاي-قاي­سى دا كوپتەگەن كومەك ءتۇرىن الىپ ءجۇر. ەم­حانالىق جۇيەلەردە جوق تالدامالار ار­قاسىندا، وزگە دە دياگنوستيكالىق جولداردى پايدالانۋمەن اۋرۋدىڭ ءتۇرىن انىق­تاپ، قاجەتتى مەديتسينالىق جاردەم بەرەمىز. ماسەلەن، بىزدە قازىر نەدەن ەكەنى بەلگىسىز، دەنە قىزۋى تۇسپەيتىن پا­تسيەنت جاتىر. سونى انىقتايمىز دەپ بارلىق اۋرۋدىڭ تۇرىنە تالدامالار الدىق. ينفەكتسيالىق، رەۆموتولوگيالىق، قابىنۋ، ىشەك، قان تامىرلار جۇيەسى ءبارى تەكسەرىلىپ، سەبەپ ولاردان ەمەسىن انىقتادىق. ەندى مۋلتي قابىنۋ سيندرومى بارلىعىنا كوز جەتكىزىپ، سوعان لايىق­­تالعان ەمدى قول­دانۋ ارقىلى قىزۋ قالپىنا كەلدى. ءار پاتسيەنتتىڭ دياگنوزى ءۇشىن، ونىڭ دۇرىس ەم الىپ، قالىپ­تى ومىر­گە ورالۋى جولىندا ىزدەنۋ­دەن ەش جالىق­قان ەمەسپىز»، دەيدى ا.ادىل­حانقىزى.

اۋرۋ – استان

سونىمەن قاتار اۋرۋحانا دارىگەرلەرى اتا-انالار بالالارىنىڭ ءتۇرلى زنەرگەتي­كا­لىق سۋسىنداردى ىشپەۋىن قاداعالاۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

«بىزگە بىرىنەن سوڭ ءبىرى ەكى جاپ-جاس جىگىت ءتۇستى. جاعدايلارى اۋىر. بىراق اۋرۋ­دىڭ تابيعاتىن تانۋ وڭايعا سوقپادى. سويت­سە جاس جىگىتتەردىڭ ءبىرى تۇنگى كلۋبتا، ەندى ءبىرى كۇزەتتە ەڭبەك ەتەدى ەكەن. سول ەكەۋى دە تۇندە جۇمىستا ۇيىقتاپ قالماۋ ءۇشىن «گوريللا» اتتى ەنەرگەتيكالىق سۋسىندى ۇزبەستەن ءىشىپ ءجۇرىپتى. اقىرىندا كادىمگىدەي اۋرۋعا ۇشىرادى. نەمەسە قازىر ادامدار اعزاسىنا قاجەت بولسىن-بولماسىن دارۋمەندەرگە قۇشتار. ەشقانداي تالداۋسىز، اناۋ ايتتى، مىناۋ ايتتى دەپ ءجونسىز دارۋمەندەردى ءىشىپ، قىتايدىڭ ارىقتاتاتىن ونىمدەرىن قول­دانادى. قىتايدىڭ ارىقتاتىن پرەپارات­تارىندا اريستولوح قىشقىلى بار، ال ول بۇيرەككە وراسان زياندى. ءسويتىپ جاپ-جاس بولا تۇرا بويلارىنا اۋىر كەسەل جابىسقان جانداردىڭ ارقايسىسى جادىمىزدا. سوسىن ينتەرنەتتەن كورىپ اس سوداسىن، سۋتەگىنىڭ اسقىن توتىعىن ىشەدى. سالدارىنان باۋىردىڭ، بۇيرەكتىڭ اسا قاۋىپتى اۋرۋلارىن بويلارىنا ومىرلىك جابىستىرادى. سوندىقتان ەگەر مۇمكىن بولسا، قۇرامىندا ادام اعزاسىنا زيا­نى بار ونىمدەردى ساتۋدى شەكتەۋدى مەم­لەكەتتىك تۇرعىدا قاراستىرسا ەكەن. كۇن­دەلىكتى ومىردە پالما مايىنىڭ ونىم­دەرىن تۇتىنۋدى، ببق پايدالانۋدى، ەنەرگەتيكالىق سۋسىنداردى ساتۋدى شەكتەيتىن توسقاۋىل قويىلماسا، ۇلت ساۋلىعىنا قاۋىپ. بالكىم، ولاردىڭ باعاسىن كوتەرەر نەمەسە ساتۋشىلار ءۇشىن سالىقتى ۇلعايتار. ايتەۋىر ءبىر شارا قولدانباسا، زاڭدىق كەدەرگى بولماسا، ۇلت ساۋلىعى، بولاشاقتا دەنى ساۋ ۇرپاق جەتىلدىرەمىز دەگەن ويىمىز ارمان كۇيىندە قالۋى مۇمكىن. بۇل مەملەكەتتىك ماڭىزى بار، اتا-انا ءۇشىن ءوزىنىڭ جالعاسى باۋىر ەتىنىڭ بولشاعى ءۇشىن ءبىلۋى ءتيىس جايت»، دەيدى دارىگەرلەر.

№2 كوپبەيىندى قالالىق اۋرۋحانانىڭ ءبىر عانا تەراپيا بولىمىندەگى ءبىر كۇن وسىلاي ءوتتى.