قازاق سازىنا قانات بايلاعان

فيلارمونيانىڭ ءتول تاريحى سوناۋ 1938 جىلدان باستاۋ الا­دى. اۋەلگى جىلدارى بۇل قا­راشاڭىراقتا قالي باي­جانوۆ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ، ما­­عاۋيا حامزين، نۇعىمان ابىشەۆ، ءزابيرا جۇباتوۆا، را­حيا قويشىباەۆا سىندى قازاق ونەرىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان حالىق ونەرپازدارى قىزمەت ەتكەن. ال زامانمەن بىرگە تۇرلەنىپ، عاسىرمەن بىرگە تۇلەگەن بۇگىنگى ۇجىم كەشەگى اعا بۋىننىڭ شى­عارماشىلىق بيىگىن الاسارتپاي، اسقاقتاتىپ كەلە جاتىر. 80 جىلدان استام تاريحى بار كونتسەرتتىك بىرلەستىك ءار جىلدارى قاناتىن كەڭگە جايىپ وتىردى. ماسەلەن، 1988 جىلى بىرلەستىك جانىنان قازاق حالىق اسپاپتارى وركەسترى شاڭىراق كوتەردى. ەكى جىلدان سوڭ داۋلەسكەر دومبىراشى، شەرتپە كۇيدىڭ شەبەرى اتانعان تاتتىمبەتتىڭ ەسىمى بە­رىل­دى. وركەستردىڭ ەڭ العاشقى دي­ري­جەرى بولعان قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى دۇي­سەن ۇكىبايدىڭ، ودان كەيىنگى قا­نات­تاس ىنىسىندەي بولعان شام­عون قاجىعاليەۆتەردىڭ قازاق ونەرىن تورتكۇل دۇنيەگە تانىس­تى­رۋداعى ەڭبەگى ەرەسەن. «ۇلكەن اعا­لارىمىزدان ازداپ ەستى­گەنى­مىز بار. ول كەزدە اربامەن اۋىل-اۋىل­دى ارالاپ، كونتسەرت بەرگەن. سوعىس كەزىندە ارنايى بريگا­دالارى بولعان. ۇلكەن ۇجىم اتانۋى 1950-جىلداردان باستالدى، ول تۇستا  بىرلەستىك جەتەك­شىسى قالي بايجانوۆ بولاتىن. ناعىز ەڭبەكتىڭ ادامى. كەشەگى جارىلعاپبەردىدەن ءان ۇيرەنگەن، ءداستۇرلى ارقا اندەرىنىڭ عالا­مات ورىنداۋشىسى بولعان. سول ۇجىم بۇگىندە بيىك دەڭگەيدەن تو­مەن­دەمەي، تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ ناتي­جەسىندە تىڭدارمانداردىڭ قوشەمەتىنە بولەنىپ كەلەدى»، دەيدى ق.بايجانوۆ اتىنداعى كونتسەرتتىك بىرلەستىكتىڭ باس ديرەكتورى تالعات ىدىرىسوۆ.

سيمفونيالىق وركەستر، تات­تىم­بەت اتىنداعى وركەستر، دجاز وركەسترى، «اققۋ» فولكلور­لىق-حورەوگرافيالىق ءانسامبلى، «ارقا سازى» فولكلورلىق ءانسامبلى جانە «مەرەي»، «اۋەن»، «اراي» انسامبلدەرىنەن قۇرال­عان ەل ءسۇيىپ تىڭدايتىن ۇجىم قازاقستان كولەمىندە عانا ەمەس، ازيا، امەريكا، ەۋروپا ەل­دەرىندە تۇگەلگە دەرلىك ونەر كور­سەتتى. قىتايدىڭ 35 قالاسىنا ساپار­لاپ، بەس مىڭدىق ورنى بار كونتسەرتتىك زالداردى اياعىنان تىك تۇرعىزىپ، كورەرمەن كوڭى­لىن­دە وشپەس ءىز قالدىردى. بۇل جا­يىن­­دا تاتتىمبەت اتىن­داعى اكا­دە­­ميا­لىق حالىق اسپاپتارى ور­كەسترىنىڭ ديريجەرى، قا­زاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ابدۋعاليسىن شو­قان­باەۆ «دۇيسەن ۇكىباي كەتكەننەن كەيىن، كسرو حالىق ءارتىسى شامعون قاجىعاليەۆ كەلدى. مەن سول كىسىنىڭ قاسىندا مول تاجىريبە جينادىم. كومەكشىسى بولا ءجۇرىپ كوپ نارسە ۇيرەندىم. شاكەڭنىڭ ارقاسىندا بىرلەستىك اكادەميالىق اتاق الىپ، تات­تىم­بەتتىڭ اتى بەرىلدى. سول ۋا­قىتتان باستاپ كوپ دۇنيە ىسكە اسا باستادى. ۇلكەن كونتسەرت­تىك باعدارلامامىزدى جاساپ، بۇ­كىل رەسپۋبليكا كولەمىندە ونەر كورسەتە باستادىق. ءبىزدىڭ نەگىز­گى ماقسات – ارقا سازگەرلەرى­نىڭ، كۇي­شىلەرىنىڭ ونەرلەرىن ناسيحاتتاۋ بولدى. سونىمەن قوسا ەۋروپالىق مۋزىكانى دا تاستاعان جوقپىز. جالپى، وركەستردىڭ رەپەرتۋارى جان-جاقتى»، دەپ ەسكە الدى.

ال ەرەكشە ليريكالىق ما­نەرى­مەن ايرىقشالاناتىن دجاز مۋزىكا جانرى ءبىزدىڭ ەلدە كەڭ تا­نى­لا قويماعان. ءتىپتى ۇل­كەن وركەستر بار ەكەنىن بىرەۋ بىل­سە، بىرەۋ بىلمەس. ەلىمىزدەگى ال­عاش­­قى دجاز وركەسترى 1994 جى­لى سول تۇستاعى فيلارمونيا دي­رەك­­­تورى يان سيمانوۆسكيدىڭ باس­­تاۋى­مەن وسى بىرلەستىك قۇ­را­مىن­دا قۇرىلعان بولاتىن. سول جىل­دىڭ جازىندا كەنشى­لەر ما­دەنيەت سارايى الاڭىن­دا شا­عىن وركەستردىڭ كونتسەرت قويۋى­مەن، تۇساۋكەسەرى وتكەندە ونەر­پازداردىڭ تالانتىنا كوڭى­لى تويعان يان سيمانوۆسكي شا­عىن توپتىڭ دايىن تۇرعان سۆينگ قۇرامى ەكەنىن بىردەن تۇ­­سىن­­گەن. كوپ ۇزاماي وركەستر كەڭەس­تىك دجاز كلاسسيكالارى­نان بەس شىعارمانى ۇيرە­نىپ، «شال­قىما» كونتسەرت زالىن­دا ەڭ العاشقى باعدارلا­ما­لارىن كورەر­مەنگە ۇسىنىپتى. وسى­لاي­شا، شاعىن عانا «شالقى­مادان» باستاۋ العان وركەستر­دىڭ بۇگىندە ءوز تىڭدارماندارىن تابۋى ونەر جولىنداعى ۇلكەن يگىلىگى بولسا كەرەك. كۇن وتكەن سايىن ءورىسى كەڭەيىپ كەلە جاتقان ونەر ورداسىندا ءار جىلدارى بەلگىلى ونەر جۇلدىزدارى قىز­مەت ەتىپ، ۇجىمنىڭ بەدەلىنىڭ نى­عايۋىنا، وسۋىنە كوپ كۇش سال­دى. ايتكۇل جانە قانات قۇ­داي­بەرگەنوۆتەر ونەردەگى العاش­قى قادامىن وسى «گاككۋ» انسام­بلىنەن باستاعان. ايگىلى گيتاريست، «ميۋزيكولا» توبىنىڭ اران­جيروۆشيگى «ا ستۋديو» توبىنىڭ بۇرىنعى ورىنداۋشىسى بولعان بولات سىزدىقوۆ تا 16 جاسىندا وسى انسامبلدە شى­عار­ماشى­لىق جولىن باس­تا­عان ەدى. قازاق مادە­نيەتىنىڭ شام­شىراعى سىندى قاراعاندى وب­لى­سىنىڭ قالي بايجانوۆ اتىن­داعى كونتسەرت­تىك بىرلەستىگى كۇنى بۇگىنگە دە­يىن بولاشاق ونەر جۇل­دىزدارىن كوپتەپ دايارلاي­تىن رۋحانيات ورداسى بولىپ قالا بەرمەك.