عارىشكەرلەر كۇنىنە ارنالعان كورمە

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى كىتاپحاناسىنىڭ دي­رەكتورى باقىتجان تەمىربولات كورمە مەن ءىس-شارا باعدارلاماسى عارىشقا تۇڭعىش جول سالۋشىلاردىڭ ەرلىك­تەرىن ەستە ساقتاپ، قۇرمەتتەيتىن پوستكەڭەستىك كەڭىستىك حالىقتارى مۇددەلەرىنىڭ ورتاق­تىعىن راستايتىن ايرىقشا وقيعا  ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

«بۇگىنگى اۋقىمدى جوبانى ەلباسى كىتاپحاناسى قازاقستان، رەسەي جانە ۋكراينا ۇيىمدارىمەن سەرىكتەستىك نەگىز­دە جۇزەگە اسىردى. مۇندا پلانە­تانىڭ باستى عارىش ايلاعىنا اينالاتىن ۇلى دالانىڭ وركەندەۋ كەزەڭىن قام­تيتىن بىرەگەي قۇجاتتار، ەسكپونات­تار ۇسىنىلعان. ءىس-شارانىڭ جاڭا ەلورداداعى ەل­باسىنىڭ العاشقى جۇمىس رەزيدەنتسيا­سىندا ءوتۋىنىڭ سيمۆولدىق ءمانى بار، ويت­كەنى ونىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا بايقوڭىر بۇرىنعىسىنشا ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزىن ساقتاپ كەلەدى. قازاقستان ءوزىنىڭ عارىش سالاسىن قالىپتاستىرىپ، باتىرلارىن اسپان الەمىنە اتتاندىردى. ەلىمىزدىڭ الەمدىك عارىش سالاسىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى تۋرالى ايتا كەلە، قازاقستان پرە­زيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ بىلاي دەگەن بولاتىن. «بايقوڭىر – كۇل­لى ادامزاتتىڭ يگىلىگى، ونىڭ الەمدىك كوس­موناۆ­تيكاداعى تاريحي ءرولى زور»، دەپ اتاپ ءوتتى ب.تەمىربولات.

كورمە اتاۋى ولجاس سۇلەي­مەنوۆتىڭ عارىشتى باعىندىرعان ادامزاتتى ايگى­لەپ، كۇللى الەمنەن ءسۇيىنشى سۇراعان «ادامعا تابىن، جەر، ەندى!» پوەماسىنان الىنىپ وتىر. پوەما اۋقىمدى كور­مەنىڭ ارقاۋىنا اينالدى. كورمەنىڭ اشىلۋىندا كورەرمەنگە پوە­مانىڭ اۆتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، حالىق جازۋشىسى ولجاس سۇلەيمەنوۆ ونلاين ۇن­دەۋ جولداپ، پوەمانىڭ جازى­لۋ تاري­حى مەن اڭىزعا اينالعان يۋ.ا.گاگارين­نىڭ عارىشقا ۇشقان كۇنى تۋرالى ەستەلىك­تەرىمەن ءبو­لىستى.

«12 ءساۋىر كۇنى تاڭەرتەڭ گازەتتە مە­نىڭ «ادامعا تابىن، جەر، ەندى!» ولەڭىم جارىق كوردى. يۋري گاگارينگە ارنال­عان وسى ولەڭىم مىڭداعان ءتۇرلى-ءتۇستى پاراق­شاعا جازىلىپ الماتى اسپانىنان جەرگە توگىلدى... بارشا حالىق كوشە­دە  جينالعان ەكى ءسات ەسىمدە – بۇل 1945 جىلعى 9 مامىر جانە 1961 جىلعى 12 ءساۋىر. بۇكىل ادام­زات­تىڭ بويىن ءبىر عانا قۋانىش، باقىت، بولاشاققا دەگەن ءۇمىت سەزىمى بيلەدى. وسى كوڭىل كۇيدىڭ اسەرىمەن ولەڭىمدى جالعاستىرىپ، ءبىر اپتا ىشىندە تۇتاس پوەما جازدىم»، دەپ وي بولىسكەن و.سۇلەيمەنوۆ، ءوز تۋىندىسىنان شاعىن ءۇزىندى وقىپ بەردى.

كورمەنىڭ اشىلۋىنا رەسەي فەدە­راتسيا­سىنىڭ قازاق­ستان رەس­پۋب­ليكا­سىن­داعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى الەكسەي بورو­داۆ­­كين قاتىس­تى. ول ءوز سوزىندە كور­مەنى ۇيىمداستىرۋشىلار تارا­پى­نان قازاقستاندىق اۋدي­توريا­­عا ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ىنتى­­ماق­تاستىق  اياسىندا عارىش سالا­سىن­داعى جەتىستىكتەردى كور­سەتۋ ماق­ساتىندا ۇلكەن جۇمىس اتقا­رىل­عانىن اتاپ ءوتتى.

«العاشقى «ۆوستوك» عارىش كەمەسىن ۇشىرۋ جانە اسپان الەمىن ودان ءارى يگەرۋ قازاق جەرىندەگى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان باستالدى. وسى جەردەن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىش­كەرى توقتار اۋباكىروۆ تە ۇشتى، ونىڭ عارىش­تاعى العاشقى ساپارىنىڭ 30 جىل­دىعىن ءبىز وسى جىلى اتاپ وتە­مىز. عارىشتى باعىندىرعان قوس قازاقستاندىق باتىر تالعات مۇساباەۆ پەن ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ەسىمدەرى الەمدىك عارىشكەرلەر تاريحىنا جازىلدى... ارينە، «ادامعا تابىن، جەر، ەندى!» جوباسى گۋمانيتارلىق سالاداعى رەسەي-قازاقستان بايلانىستارىنىڭ قار­قىندى دامۋىنىڭ جارقىن ايعاعى»، دەدى ا.بوروداۆكين.

كورمە «جەر جاعالاۋى»، «جەر. باي­قوڭىر عارىش ايلاعى»، «جەر. ال­عاش­قىلاردىڭ ۋاقىتى» اتتى ءۇش تا­قىرىپتىق بولىمنەن تۇرادى. ونىڭ نەگىزگى بولىگى بۇرىنعى رەزيدەنتسيانىڭ كونسترۋكتيۆتى شەشىمى بويىنشا بىرەگەي «كۇم­بەزدى» زالىندا – جوعارى دەڭگەي­دەگى مەملەكەتارالىق كەزدەسۋلەر وتكەن، ونىڭ ىشىندە عارىشتى يگەرۋ ماسەلەسى دە قارالعان تاريحي ورىن­دا ورنالاسقان.

ءىس-شارا ۇيىمداستىرۋ­شى­لارىن ۋكراينانىڭ جيتومير قالا­­سىنداعى س.پ.كورولەۆ اتىن­داعى ۇلتتىق كوسموناۆتيكا مۋزەيى وكىلدەرى عارىشكەرلەر كۇنى­مەن قۇتتىقتاپ، بەينەۇندەۋ جولدادى.

«ۋكراينا – سەرگەي كورولەۆتىڭ وتانى، ال قازاقستان ونىڭ ارمانىن ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىر­عان كيەلى مەكەنگە اينالدى. ءبىز­دىڭ ەلدەرىمىزدى ورتاق تاريح، عا­رىشتىق جەتىستىكتەر تاريحى بىرىك­تىرەدى. بۇل بولاشاق عىلىمي-مادەني ىنتىماقتاستىقتىڭ، ەكى حالىق اراسىنداعى دوستىق بايلانىستى نىعايتۋدىڭ نەگىزى بولسىن»، دەپ اتاپ ءوتتى اللا لەكتەۆا.

قازاقستاندىقتارعا ماسكەۋ قالا­سىن­داعى يۋ.ا.گاگارين اتىن­داعى كوسموناۆتيكا مۋزەيىنىڭ اتى­نان كەڭەس وداعىنىڭ با­تىرى، كسرو ۇشقىش-عارىش­كەرى الەكساندر لاۆەيكين دە ءسوز سوي­لەپ، قۇت­تىقتاۋ جولدادى. «قۇر­مەتتى دوس­تار، مەن «مير» ستانساسىنا ەكسپەديتسيا كومان­ديرى يۋري رومانەنكومەن بىرگە ۇشقان كەزدە، ءبىز جەرىمىزگە كوپ قارادىق. ارينە، كورىكتى جەرلەر كوپ. بىراق ەڭ ادەمىسى – سىز­دەر­دىڭ مەكەندەرىڭىز، ءسىزدىڭ تابي­عات­تارىڭىز جانە سىزدەردىڭ ادام­دارىڭىز».

«استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترى مەن م.گور­كي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادە­ميالىق ورىس دراما تەاترى­نىڭ ارتىستەرىنىڭ  «ادامعا تابىن، جەر، ەندى!» مۋزىكالىق-پوەتي­كا­لىق قويىلىمى ءىس-شارانىڭ كور­­كىن اشتى. ايتا كەتۋ كەرەك، حالىق­­­ارا­لىق كورمەنى دايىنداۋ جانە جۇ­زەگە اسىرۋ ۇدەرىسى تاريحي جاد پەن جالپىادامزاتتىق قۇن­دىلىقتاردى قۇرمەتتەۋدىڭ ورتاق ۇلگىسىنە اينالدى.