بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن «ەگەمەنگە» «ساتىنىڭ ءسانىن كەلتىرگەن وتتونىڭ ون بالاسى» دەگەن ماقالا جازعان ەدىك. سول ءبىر ماقالا وتتولار اۋلەتىن قاتتى قۋانتىپ، وتكەننىڭ اۋىرتپالىعىن ءبىر ءسات ۇمىتتىرعانداي بولدى. ءتىپتى ءبىزدىڭ جازعان ماقالامىز گەرمانياعا دەيىن جەتكەنى بار. گروسس وتتونىڭ ۇلكەن ۇلى البەرت گروسس وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى سول جاققا كوشىپ كەتىپ، ورنىعىپ قالعان ەدى.

ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا گەرمانيادا تۇراتىن البەرت گروسس پەن ايەلى ماريا اپاي ەسىمىزگە ءتۇستى.
– البەرت پەن ماريا گەرمانيادا وزدەرى ءبىر قازاقى وتباسى بولىپ وتىر عوي. ايتپەسە، ول جاقتا قۇدا-قۇداعي، قۇيرىق-باۋىر جەۋ دەگەندى نەمىستەر قايدان بىلەدى؟ – دەپ مارقۇم وتتو اقساقال سول كەزدە ءبىزدى ءبىر كۇلدىرىپ الىپ ەدى.
– ناۋرىز مەرەكەسى قۇتتى بولسىن! گەرمانيادا تۇراتىن اتا-اناڭ ناۋرىز مەرەكەسىن قالاي اتاپ وتەدى؟ – دەپ ءبىز البەرت اعانىڭ قىزى گالينامەن حابارلاستىق.
– قۇتتى بولسىن! اۋىلدا وسكەن، قازاقتىڭ ءتىلىن، سالت-ءداستۇر، اندەرىن بىلەتىن اكەم البەرت تە، انام ماريا دا بارلىق مەرەكەنى اتاپ وتەدى. قازىر ناۋرىزعا دايىندالىپ جاتىر. انام ەت، باۋىرساقتى ءجيى پىسىرەدى. اعاشتان جاسالعان ەت سالاتىن استاۋى بار. وزدەرى «ۇلكەن اس» دەپ اتايدى. وزگە ەلدە تۇرسا دا، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىن دايىنداۋدى، ەت اسۋدى، باۋىرساق ءپىسىرۋدى ۇمىتقان جوق. ءبىر-ءبىرىمىزدى ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتايمىز، – دەيدى گالينا.
ال ءبىز ءسوز باسىندا ەسىمىن اتاعان مارقۇم گروسس وتتو اقساقالمەن 2006 جىلى ماي اۋدانىنداعى اباي اۋىلىنا بارىپ اڭگىمەلەسىپ، ايتقاندارىن جازىپ العان ەدىك.
اۋىلعا بارعاندا كورگەنىم ءالى ەسىمدە: باۋىرساق، ماي، قۇرت، ىرىمشىك، قوسپا، قازى-قارتا تولى داستارقان. سوعىم سويادى. قازاقى دوڭگەلەك ۇستەل، تىنىس-تىرشىلىك، قورا-قوپسى، ىشكەن تاماق، سويلەگەن ءسوز – ءبارى دە نەمىس وتباسىنىڭ ناعىز قازاقى شاڭىراق ەكەنىن اڭعارتادى.
1941 جىلدارى قىرىمنان جەر اۋدارىلعان باسقا دا نەمىس وتباسىلارىنىڭ اراسىندا وتتو گروسس پەن ەريكا دۋۆستىڭ اتا-انا، تۋعان-تۋىستارى دا بولدى. اتا-انالارى جول ۇستىندە قايتىس بولادى، قاي جەردە قايتتى، قايدا جەرلەندى – وتتو اتامىز ول جاعىنان بەيحابار. باۋىرى ەكەۋى مۇلدە پاناسىز قالادى. ول كەزدە وتتو 13 جاستا. اعاسى، نەمەرە اعايىندارىمەن بىرگە بۇرىنعى اتاۋى ساتى، وسى كۇنگى اباي اۋىلىنا كەلەدى.
وسى اۋىلدا وتتو مەن ەريكا 1949 جىلى قوسىلىپ، وتباسىن قۇرادى. ساتى اۋىلىنىڭ ءسانىن كەلتىرىپ، 7 ۇل مەن 3 قىز ومىرگە كەلەدى. قازاقتار سياقتى نەمىستەر دە «بالاجان حالىق» اتانادى. بايبىشەسى ەريكا ەكەۋى ۇل-قىزدارىن ءوسىرىپ جەتكىزدى.
– اۋىلعا كەلگەندە اتام مەن باۋىرىن، ياعني ەكى جەتىم بالانى قازاقتار باۋىرلارىنا باسىپ، مەيىرىمدىلىكپەن قارسى الىپتى. باستارىنا تۇسكەن وسى ءبىر قيىن ۋاقىت جايىندا اپام مەن اتامنان ءجيى ەستىدىم. ولار: ء«ار ءۇيدىڭ شارۋاسىنا كومەكتەسىپ، بالالارمەن ويناپ ءجۇرىپ-اق قازاق ءتىلىن ۇيرەندىك. قازاق – بالاجان، مالساق حالىق»، دەپ ايتۋشى ەدى ۇنەمى. اتام وتتو دا، اپام ەريكا دا ءومىر بويى وزدەرىن «قازاقپىز» دەپ، قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن، ىرىم-تىيىمدارىن قاتاڭ ساقتاپ ءوتتى. بىزگە دە ايتىپ ءجۇردى، ەسىمىزدە قالسىن دەگەندەرى عوي، – دەيدى نەمەرەلەرى، وبلىس ورتالىعىنداعى №43 مەكتەپتىڭ مۇعالىمى ينگا گروسس.
ول اباي اۋىلىنداعى قازاق مەكتەبىن ءبىتىرىپ، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قازاق فيلولوگيا فاكۋلتەتىن تامامداعان. جۇبايى سۇڭعات ەكەۋى ەكى ۇل تاربيەلەپ وتىر.
– اتامنىڭ گەرمانيادا تۇراتىن ۇلكەن ۇلى البەرت اعام ەلگە كەلىپ تۇرادى. قىزى گالينا جولداسى ديدار ەكەۋى قازىر پاۆلودار قالاسىندا، ال ۇلى ەۆگەني گەرمانيادا تۇراتىن راۋشان دەگەن قازاق قىزىنا ۇيلەندى. ءبارى دە قازاقشا بىلەدى. ەلدەن الىستا تۇرسا دا، سالت-ءداستۇر، ءتۇرلى جورالعى، مەرەكەلەردى اتاپ وتەدى. قازاقشا اندەر ايتادى. بىلتىر اعامىز 70 جاسقا تولعاندا قىزى گالينا شاپان، قامزول، ءتۇرلى ورامال تولى قازاقى قورجىن اپارىپ، تويباستار سىيىن تولتىرىپ، شاشۋ شاشىپ قايتتى، – دەيدى ينگا.
ايتپاقشى، وتتونىڭ ون بالاسىنىڭ ءبارى دە اۋىلداعى قازاق مەكتەبىندە ءبىلىم الدى. ۇلكەن كەلىندەرى ماريانىڭ توركىنى عانا وزگە ۇلت دەمەسەڭىز، وتتو مەن ەريكانىڭ باسقا قۇدالارىنىڭ ءبارى قازاقتار: البەرت-ماريا، ەۆگەنيا-تولەۋتاي، يۆان-باحىتنۇر، ۆالەنتين-روزا (مارقۇم)، سۆەتلانا-نۇرلىبەك، (مارقۇم) راينگولد-جاننات، سەرگەي-ەلۆيرا، الينا-جاراس، الەكساندر-اۆگۋستا، ۆلاديمير-جۇلدىز. بارلىعى دا تۋىس-تۋعان، قۇدا-جەكجات بولىپ وسى ساتىنىڭ جەرىندە ماڭگىلىككە قالدى. اۋىلدىڭ اقساقالى اتانعان وتتونىڭ ۇل-قىزدارى بۇل كۇندە بۇكىل ماي اۋدانى قۇرمەتپەن ايتاتىن ۇلكەن اۋلەتكە اينالدى.
– ناۋرىز قۇتتى بولسىن، جەرلەستەر، قازاقستاندىقتار! – دەدى ءبىز حابارلاسقان كەزدە البەرت گروسس سوناۋ گەرمانيادان ەلگە قۇتتىقتاۋ سالەمىن جولداپ. – الىستا جۇرسەك تە، بالالىق، جاستىق شاعىمىز وتكەن ساتى دالاسى، اباي اۋىلى، تۋعان ەل، جەرىمىز جۇرەگىمىزدە. ناۋرىز ايى بەرەكەلى بولسىن! اكەمىز ىلعي ايتاتىنداي، مال-جان امان، ەلىمىز تىنىش بولسىن!
پاۆلودار وبلىسى،
ماي اۋدانى
اقتاۋدا ەكى ەسىرتكى زەرتحاناسى انىقتالدى
وقيعا • بۇگىن، 13:43
پاۆلودار وبلىسىندا كۇنباعىس مايى تيەلگەن جۇك كولىگى ورتەنىپ كەتتى
وقيعا • بۇگىن، 13:20
ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى ۇستالدى
ANTIKOR • بۇگىن، 13:15
ستەپنوگورسكتە ءيىسشىل يت ۇيگە جاسىرىلعان ەسىرتكىنى تاپتى
ايماقتار • بۇگىن، 12:50
پاۆلودار وبلىسىندا ۋلانعان التىنشى ادام قايتىس بولدى
وقيعا • بۇگىن، 12:10
2،5 ملن-عا جۋىق قازاقستاندىق تەگىن ءدارى-دارمەك الادى
مەديتسينا • بۇگىن، 11:47
«رەال مادريد» چەمپيوندار ليگاسىنىڭ جەڭىمپازى اتاندى
فۋتبول • بۇگىن، 11:15
وتكەن تاۋلىكتە 8 ادام كۆي جۇقتىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:35
الەمنىڭ 33 ەلىندە بالالارعا جەدەل جۇعاتىن بەلگىسىز گەپاتيت انىقتالدى
الەم • بۇگىن، 10:20
2025 جىلعا دەيىن «وتباسىنىڭ تسيفرلىق كارتاسى» قولدانىسقا ەنەدى
قوعام • بۇگىن، 09:50
قازاقستاندىق 3 تاەكۆوندوشى پارا ازيا ويىندارىنا جولداما الدى
سپورت • بۇگىن، 09:22
ەلوردادا ءۇشىنشى سورعى-سۇزگى ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى
ەلوردا • بۇگىن، 09:09
باكۋدە بىرنەشە كىتاپتىڭ تانىستىرۋ ءراسىمى ءوتتى
الەم • كەشە
پاۆلوداردا 7 ادام بەلگىسىز زاتتان ۋلانىپ قالدى
ايماقتار • كەشە
اقمولا وبلىسىندا 47 جاستاعى ناۋقاس ەر ادام ىزدەستىرىلۋدە
ايماقتار • كەشە
مادەنيەت قىزمەتكەرلەرى ماراپاتتالدى
ونەر • كەشە
سەناتور ءالي بەكتاەۆ ستۋدەنتتەرمەن كەزدەستى
ايماقتار • كەشە
ەندى ددۇ تەك «وميكرون» مەن «دەلتا» شتاممدارىن باقىلاۋدا ۇستايدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
بيىل مەكتەپ مەديتسيناسىنا 26،1 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان
ءبىلىم • كەشە
ورالدا پويىز ەر ادامدى قاعىپ كەتتى
وقيعا • كەشە
الماتىدا مەترونىڭ جاڭا ستانتسيالارى اشىلادى
ايماقتار • كەشە
قىزىلوردادا بۋ-گاز قوندىرعىسى سالىنادى
ايماقتار • كەشە
كاسپي تەڭىزى بويىنشا جوعارى دەڭگەيدەگى جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتى
قازاقستان • كەشە
رەفەرەندۋم - جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ جونىندەگى باعىتىمىزدى نىعايتادى
پارلامەنت • كەشە
«بۋراباي» ۇلتتىق پاركىندە 14 ءورت اۋىزدىقتالدى
وقيعا • كەشە
قازاقستاندا 150-گە جۋىق ناۋقاس كوروناۆيرۋستان ەمدەلىپ جاتىر
كوروناۆيرۋس • كەشە
قازاقستاندا قانشا ادام ۆاكتسينا الدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
«اقورداداعى» ەرەكشە ەسكەرتكىشتەر تۋرالى مالىمەت ۇسىنىلدى
قازاقستان • كەشە
فۋتبولدان UEFA چەمپيوندار ليگاسىنىڭ فينالى وتەدى
فۋتبول • كەشە
مايمىلشەشەك ەۋروپانىڭ تاعى ءبىر ەلىندە انىقتالدى
الەم • كەشە
تارازدا زاماناۋي وقۋشىلار سارايى اشىلدى
ايماقتار • كەشە
وتكەن تاۋلىكتە كوروناۆيرۋس 9 ادامنان انىقتالدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
كاسپي جاعالاۋىندا تاعى ءبىر يتبالىقتىڭ ولەكسەسى تابىلدى
ەكولوگيا • كەشە
الماتىدا كىتاپ جارمەڭكەسى وتەدى
ايماقتار • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار