عاسىرلىق شەجىرەسى بار اۋلەت

قازاقستاندا تۇراتىن ۋكراين­داردىڭ سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن جانە مادەنيەتىن جاڭ­عىرتۋ، وڭىردەگى ەتنوستار دوستىعى مەن ءوزارا كەلىسىمدى نىعايتۋ، تاۋەلسىز قازاقستان ەلىنىڭ ما­دە­ني جانە ەكونوميكالىق دامۋ ۇردىسىنە ۋكرايندىقتاردى تار­­تۋ بويىنشا جۇمىستاردى ۇيىم­داس­تىرىپ وتىرعان بۇل بىر­لەس­تىكتىڭ ءاربىر مۇشەسى وزدە­رىنىڭ قازاق ەلىندە ءوسىپ-ءونىپ وتىر­عاندارىن ماقتانىشپەن اي­تىپ جۇرەدى. ماسەلەن، اتال­عان بىرلەستىكتىڭ بەلسەندى مۇ­شە­سى اناتولي ۆاسيلەۆيچ نەۋمىۆاكو قازاقستان ءوز وتباسى ءۇشىن قۇتتى مەكەن بولعانىن ايتادى.

– ءيا، ءبىزدىڭ اۋلەتىمىز قازاق جەرىندە ءبىر عاسىردان استام ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. وسى جەردە تۋىپ-ءوسىپ، ءبىلىم الىپ، وتباسىن قۇرىپ، قىزمەت ەتۋدەمىز. وسى ەلدىڭ  ازاماتى رەتىندە قازاق حالقىنا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن! – دەيدى ول.

ءبىر عاسىر دەمەكشى، 1907 جىلى اتاسى فەدور مەن اجەسى دومنا قازاق جەرىنە، قازىرگى ەر­تىس اۋدانىنا ۋكراينانىڭ حاركوۆ گۋبەرنياسىنان كوشىپ كەلگەن ەكەن. اشتىق جىلدارىن، ستاليندىك  قۋعىن-سۇرگىندى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىن­دەگى قيىندىقتاردى قازاق حا­لقىمەن بىرگە باستان وتكەرگەن. وزدەرىنىڭ ۋكراينالىقتارعا ءتان ەڭبەكقورلىعىمەن ۇرپاق ءوسىرىپ، اتا-اناسى وتباسىنداعى بەس بالامەن اۋلەت كوبەيتىپ وسى جەردە ماڭگى تۇراقتاپ قالادى.

– مەن ءوزىم 1949 جىلى ەرتىس اۋدانى سىلەتى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم. مەكتەپتە ءبىلىم الىپ، اسكەري بورىشىمدى وتەگەن سوڭ، پاۆلودار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىردىم. العاشقى ەڭبەك جولىمدى تۋعان اۋىلىمداعى مەك­تەپتە ۇستازدىق قىزمەتتەن باس­­تادىم. كەيىن وبلىس ور­تا­لىعىنا كوشىپ كەلىپ، №17 مەك­تەپتە مۇعالىم بولدىم، – دەيدى اناتولي ۆاسيلەۆيچ.

بىراق ول قالالىق تۇرعىن بولسا دا تۋعان جەرى – ەرتىس اۋدانىنا ءجيى بارىپ تۇرادى. ونداعى دوستارى، وقۋشىلارى – ولاردىڭ الدى زەينەتكە دە شىعىپ ۇلگەردى – ءار كەلگەن سايىن ونى قۋانا قارسى الادى.

قازىرگى كەزدە اناتولي ۆاسيل­­ەۆيچ ءوزى مۇشەسى بولىپ تابى­لاتىن جەرگىلىكتى بىر­لەس­تىك­تەگى «حالىق حورىنىڭ» ءانشىسى. بىرلەستىك قۇرامىنا نەگىزىنەن باسقارما، اقساقالدار القاسى كىرەدى. سەرىكتەستىكتە جاستار قا­نا­تى، كىتاپحانا، وقۋ زالدارى، ۋكراين شامشىراعى جۇمىس ىستەيدى.

ۋكراين ۇلتتىق ورتالىعىندا «حالىق حورى» كوللەكتيۆى، «چا­ريۆ­­ني سترۋنى» باندۋريستەر ۆوكالدى اسپاپتار ءانسامبلى، «لىلەيا» جانە «دجەرەلو» جاستار ۆوكالدى ۇجىمدارى، «ۆەسەلكا» حورەوگرافيالىق ۇجىمى بار.

2019 جىلى اناتولي نەۋ­مى­ۆاكو اسسامبلەياداعى ءوز ارىپ­­تەستەرى، ىنتىماعى جا­راس­­قان باسقا دا قوعامدىق بىرلەس­تىك­تەردەگى دوستارى ورتاسىندا 70 جاسقا تولعان مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى. ارىپتەستەرى ونىڭ انشى­لىك ونەرىن جاقسى باعالايدى، 1996 جىلدان باستاپ قوعامدىق بىر­لەس­تىكتىڭ مادەني ومىرىنە بەلسەنە ارالاسادى، تۇرلىمادەني كەش­تەر، ارنايى فەستيۆالدارعا قا­تى­سادى. اناتولي نەۋمىۆاكو 150-گە جۋىق ۋكراين اندەرىن حورمەن دە، جەكە ءوزى دە ورىندايدى. حور مۇشەلەرى ۋكراين اندەرىنەن باسقا، ابايدىڭ، باسقا دا قازاق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرىن ورىن­دايدى.

– ەكى ۇل، ءبىر قىز ءوسىرىپ، ەر جەتكىزدىك. ۆالەنتينا نيكو­لاەۆ­نا ەكەۋىمىز نەمەرە­لە­رى­مىزدى تاربيەلەپ وتىرمىز. ءبىز باقىتتى وتباسىمىز. ەل تاۋەل­سىز­دىگىنىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا بارشا وتانداستارىما قۇت-بەرەكە، بەيبىت ءومىر تىلەيمىن. «اقىلى كوپتى داۋ المايدى، دوسى كوپتى جاۋ المايدى» دەمەكشى، ەلىمىزدەگى ەتنوستاردىڭ دوستىعى مەن ىن­­تى­ماعىن ارتتىرىپ، تۋعان جە­رى­مىزدى كوركەيتۋگە ءبارىمىز ءبىر كىسىدەي اتسالىسايىق دەگىم كە­لە­دى، – دەيدى ا.نەۋمىۆاكو.

پاۆلودار وبلىسى