اتالعان ماسەلە جونىندە بايانداما جاساعان مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ ايتۋىنشا، زاڭ جوباسىندا دەرەكتەمەلەر مەن كورنەكى اقپارات ماتىندەرىن ورفوگرافيا نورمالارىنا سايكەس جازۋعا باسىمدىق بەرىلمەك. سونداي-اق دەرەكتەمەلەر مەن كورنەكى اقپارات ماتىندەرىنىڭ تەڭ تۇپنۇسقالى
اۋدارماسىن (اۋتەنتيچنوست) ساقتاپ وتى­رىپ جازۋ، ء«ماتىننىڭ تەڭ تۇپنۇسقالى اۋ­دار­­ماسى» دەگەن ۇعىم ەنگىزۋ قاراس­تىرىلعان.

«كورنەكى اقپارات قۇرالدارىنا باننەرلەر، ماڭدايشالار، حابارلاندىرۋلار، جارناما، باعا كورسەتكىشتەرى سەكىلدى ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايعا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى قۇرالدار جاتادى. دەرەكتەمەلەر مەن كورنەكى اقپارات ماتىندەرىن ورفوگرافيا نورمالارىنا سايكەس جازۋ تالابى قازاق تىلىندەگى ماتىندەردىڭ ساپالى جازىلۋىنا، ورفوگرافيالىق قاتەلەرگە جول بەرمەۋگە باعىتتالعان. دەرەكتەمەلەر مەن كورنەكى اقپارات ماتىندەرىنىڭ تەڭ تۇپنۇسقالى اۋدارماسىن ساقتاپ وتىرىپ جازۋ تالابى قوعامدا ەكى تىلدە (قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى) بەرىلگەن ماتىندەردىڭ ماعىنالىق، مازمۇندىق جاعىنان سايكەس كەلمەۋى فاكتىلەرىن جويۋعا باعىتتالىپ وتىر. كورنەكى اقپاراتتى اشىق كەڭىستىكتە جانە عيماراتتار ىشىندە زاڭنامادا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن مەملەكەتتىك ورگاندارمەن قاتار كەز كەلگەن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى جۇزەگە اسىرا الادى. كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى كورنەكى اقپاراتتى ءوز ءونىمى مەن قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانادى.

مەملەكەتتىك ورگاندارعا ازاماتتاردان كورنەكى اقپاراتتى ورنالاستىرۋ كە­زىندە ءتىل تۋرالى زاڭناما تالاپتارىنىڭ بۇ­زىلۋىنا بايلانىستى شاعىمدار كوپتەپ ءتۇ­سىپ وتىر. وسى ورايدا مەملەكەتتىك تىلدەگى كورنەكى اقپاراتتىڭ بولماۋىن ازا­مات­تار كونستيتۋتسيانىڭ 14-بابىندا بەكى­تىلگەن ءوز قۇقىقتارىنا قىسىم جاساۋ دەپ سانايدى. كورنەكى اقپاراتقا قاتىستى زاڭ بۇ­زۋ­شىلىقتار بويىنشا مەملەكەتتىك ورگان­دارعا 2018 جىلى – 12 886 ءوتىنىش، 2019 جىلى 12 900 ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن. 2020 جىلى كورنەكى اقپاراتتار بويىنشا جە­دەل جەلىگە (call center-لەرگە) كەلىپ تۇس­كەن شاعىمدار سانى – 3442»، دەدى مينيستر.

ا.رايىمقۇلوۆانىڭ سوزىنە سۇيەن­سەك، اتالعان پروبلەمالاردى شەشۋ ماق­سات­­ىندا زاڭ جوباسى اياسىندا قازاق­ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 13 زاڭنامالىق اكتى­سىنە تۇزەتۋ ەنگىزۋ كوزدەلىپ وتىر. وسى قۇ­جات ارقىلى مەملەكەتتىك ءتىل­دىڭ كور­نە­كى اقپاراتتا مىندەتتى تۇر­دە قولدا­نى­لۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاراس­تى­رىل­عان. سون­­داي-اق دەرەكتەمەلەر مەن كور­نەكى اق­پا­رات ماتىندەرىن ورفوگرافيا نور­مالا­رى­نا سايكەس جازۋدى قامتاما­سىز ەتۋ، ما­تىن­دەر­دىڭ ەكى تىلدە تەڭ تۇپ­نۇس­قالىلى­عىن ساق­تاپ جازۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇم­كىن­دىك تۋادى.

جالپى، وتىرىس بارىسىندا دەپۋتاتتار قازاقستان مەن سولتۇستىك ماكەدونيا اراسىنداعى بىرقاتار قۇجاتتى راتيفيكاتسيالادى. اتالعان زاڭ جوبالارى جونىندە بايانداما جاساعان باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى مارات احمەتجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مەن سولتۇستىك ماكەدونيا اراسىنداعى قىلمىستىق سالا ماسەلەلەرى بويىنشا شارتتاردىڭ تولىق پاكەتى ازىرلەنگەن. ەڭ اۋەلى ادامداردى ۇستاپ بەرۋ تۋرالى شارت تالقىلاندى. «قارالىپ وتىرعان شارت ادامداردى ۇستاپ بەرۋگە ارنالعان. بۇل قۇجات ىزدەۋدە جۇرگەن ادامداردى قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ جانە سوت ۇكىمىن ورىنداۋ ءۇشىن ەكستراديتسيا ماسەلەلەرىن رەتتەيدى. قۇجاتتا ۇستاپ بەرۋ جانە ودان باس تارتۋ نەگىزدەرى بەكىتىلگەن. شارت بويىنشا، ۇستاپ بەرۋگە سۇراۋ جولدانعان كەزدە تاراپتاردىڭ زاڭىنا سايكەس قىلمىس سانالعان ءارى ول ءۇشىن كەمىندە ءبىر جىل باس بوستاندىعىنان ايىرعان نەمەسە وزگە قاتاڭ جازا كوزدەلگەن قىلمىستار جا­تادى. مىناداي جاعدايلاردا ۇستاۋ­دان باس تارتىلادى. تاراپتاردىڭ زاڭنا­ماسى بويىنشا جاسالعان قىلمىس ءۇشىن ءولىم جازاسى كوزدەلسە، ىزدەۋدەگى ادام اقتال­عان بولسا نەمەسە وعان قاتىستى قىلمىس­تىق قۋدالاۋ توقتالسا سۇرانىس قاناعات­تاندىرىلمايدى. سۇراتىپ وتىرعان ادام تاراپتاردىڭ ازاماتى بولسا، ادەتتەگى قىلمىستىق قۇقىققا سايكەس قىلمىس بولمايتىن اسكەري قىلمىس جاساسا دا باس تارتىلادى. سونداي-اق ادامنىڭ ءناسىلى، ءدىنى، جىنىسى، ۇلتى، ساياسي كوزقاراسى ءۇشىن ايىپتاۋ نەمەسە ونىڭ سوتتالۋى مۇمكىن دەپ بولجام تۋىنداعاندا دا قايتارىلمايدى»، دەدى م.احمەتجانوۆ.

بۇدان كەيىن ەكى ەل اراسىنداعى سوتتالعان ادامداردى بەرۋ تۋرالى ماسەلە قارالدى. باس پروكۋرور ورىنباسارىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، قۇجات كونستيتۋتسيا بەكىتكەن مەملەكەتتىڭ شەتەلدە جۇرگەن ازاماتتارىن قورعاۋ مىندەتىن ورىنداۋعا باعىتتالعان. «ەلىمىزدەن تىس جەردە قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلىپ، سوتتالعان ازاماتتارعا تۋعان جەرىندە جازاسىن وتەۋگە مۇمكىنشىلىك بەرەدى. قۇجاتتىڭ كەلەسى تاعى ءبىر ماڭىزى، تۋعان-تۋىستارىنان قول ۇزبەي، الەۋمەتتىك قايتا بەيىمدەۋگە وڭ ىقپال ەتەدى. سوندىقتان باس پروكۋراتۋرا شەتەلدە قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلعان ازاماتتاردى قايتارىپ، ەلىمىزدە جازاسىن وتەۋگە جاعداي جاسايدى. سوتتالعانداردى بەرۋ ءۇشىن ول ادام ەكى ەلدىڭ ءبىرىنىڭ ازاماتى بولۋعا ءتيىس. ەكى ەلدە دە قىلمىس بولىپ سانالاتىن ارەكەت ءۇشىن سوتتالسا، جازاسىن ءوز ەلىندە وتەي الادى. سونىمەن قاتار سوتتالعان ادامنىڭ جازباشا كەلىسىمى كەرەك. بۇدان بولەك قۇجاتتا سوتتالعان ادام بەرىلمەيتىن جاعدايلار ايقىندالعان»، دەدى م.احمەتجانوۆ.

سونداي-اق قىلمىستىق ىستەر بو­يىن­شا ءوزارا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى شارت تا راتيفيكاتسيالاندى. قۇجات ەكى ەلدىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەستەگى ىنتى­ماق­تاستىعىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. «شارت قىلمىستىق سالاداعى ءوزارا كومەك بەرۋدى كوزدەيدى. نەگىزىنەن، كۇدىكتى مەن ايىپتىنىڭ كىناسىن دالەلدەۋگە باعىتتالعان ءتيىستى ارەكەتتەردى قامتيدى. وسى رەتتە ەكى ەلدىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنا تەرگەۋ امالدارىن جۇرگىزۋگە قۇقىقتىق كومەك بەرەدى. قۇجاتتا قاماۋدا وتىرعان ادامداردى ۋاقىتشا بەرۋ، ءتىنتۋ، زاتتارىن تاركىلەۋ، ساراپتاما جۇرگىزۋ، جاۋاپ الۋ، اقپارات جانە باسقا تەرگەۋ امالدارى قامتىلعان. بۇل كەلىسىمدە كورسەتىلگەن بارلىق تەرگەۋ ارەكەتتەرى ءبىزدىڭ زاڭناما­مىزدا بار. شارت قۇقىقتىق كومەك كور­سە­تۋدەن باس تارتۋ ءۇشىن نەگىزدەردى دە كوز­دەيدى. قۇجاتتى راتيفيكاتسيالاۋ ەكى ەلدىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىعىنىڭ تيىمدىلىگىن ارت­تىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. شارت مىندەتتى تۇردە راتيفيكاتسيالاۋعا جاتادى، ويتكەنى ول ادامنىڭ جانە ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا تىكەلەي قاتىستى. جالپى، ەلىمىز وسىنداي شارتتى 27 مەملەكەتپەن بەكىتتى. ونىڭ اراسىندا قىتاي، ۇلىبريتانيا، اقش سەكىلدى ەلدەر بار»، دەدى م.احمەتجانوۆ.

دەپۋتاتتار ەكىنشى وقىلىمدا اكى­م­شىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكس­كە جانە سوت جۇيەسى مەن سۋديالاردىڭ مارتەبەسى تۋرالى زاڭعا تۇزەتۋ ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوبالارىن ماقۇلدادى.

«زاڭ جوباسىندا جوعارعى سوتتىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان مامانداندىرىلعان سوت القاسىن تاراتۋ جانە اكىمشىلىك ىستەر بو­يىنشا سوت القاسىن قۇرۋ ۇسىنىلادى. وب­لىستىق سوتتاردا دا ءتيىستى سوت القا­لارى قۇرىلاتىن بولادى، بۇل وڭىر­لەر­دە ىستەردى بولۋگە بايلانىستى ۇنەمى وزگە­رىپ وتىراتىن جاعدايعا ۋاقتىلى دەن قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. زاڭ جوباسىن­دا ۇسىنىلىپ وتىرعان نورمالار اكىمشىلىك ادى­لەتتى ەنگىزۋدىڭ باستاپقى كەزەڭىندە جۇك­تەمەنى تەڭ بولۋگە، سونداي-اق اكىم­شىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار مەن جاريا داۋلار تۋرالى ىستەردى قاراۋ جونىندەگى سوت پراكتيكاسىنىڭ اراجىگىن اجىراتۋعا مۇم­كىندىك بەرەدى»، دەدى دەپۋتات قانات مۋسين.

وتىرىس بارىسىندا دەپۋتاتتار «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كودەكسىنە ۋران ءوندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭنىڭ جوباسىنا سەنات ەنگىزگەن وزگەرىسپەن كەلىستى.

سونداي-اق جالپى وتىرىستا ءماجىلىس­تىڭ كوميتەتتەرى بىرنەشە زاڭ جوباسىن جۇمىسقا الدى. اتاپ ايتقاندا داۋلاردى سوتتان تىس جانە سوتقا دەيىنگى رەتتەۋ ينس­تيتۋتتارىن دامىتۋ ماسەلەلەرى، ەاەو تۋرالى شارتقا ارمەنيانىڭ قوسىلۋى تۋ­رالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ، سون­داي-اق ەاەو تۋرالى شارتقا قىرعىز رەس­پۋب­ليكاسىنىڭ قوسىلۋىنا بايلانىس­تى بىرقاتار حالىقارالىق قۇجاتتى را­تي­فيكاتسيالاۋعا قاتىستى زاڭ جوبالارى بار.

وتىرىس سوڭىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەملەكەتتىك ورگان باسشىلارىنا دەپۋتاتتىق ساۋالدار جولدادى.