قوعامدا «جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن دابىل ءالى توقتاعان جوق. ايتسە دە بۇل پىكىردىڭ پوەزياعا ءھام جاس اقىن ايجان تاباراكقىزىنىڭ شىعارماشىلىعىنا قاتىسى شامالى ەكەنىنە سەنىڭىز (سالىستىرمالى تۇردە العاندا، شىنىندا دا بۇگىنگى وقىرمان پروزا وقىماسا دا، ولەڭنەن الىستاي قويعان جوق). نەگە دەسەڭىز، اۆتوردىڭ ءوز اۋديتوريا­سى قالىپتاسقان. اقىن كەڭىستىگىندە ءبارى دە ءوزى سەكىلدى ساعىنادى، جىلايدى، ناز­دانادى، وكىنەدى... ەڭ باستىسى، اۆتور «تاعدىر كوشەسىندە جۇرگەندە جان تازالىعىن ساقتاۋعا، سەزىم كوشەسىندە جۇرگەندە جۇرەك تازالىعىن ساقتاۋعا، كوڭىل كوشەسىندە جۇرگەندە وي تازالىعىن ساقتاۋعا» ۇمتىلادى. وسى ءۇشىن دە وقىر­مان اقىن ولەڭدەرىنە يىق سۇيەپ جۇ­با­ناتىن بولار، ءسىرا.

جۇبانىش ىزدەپ قايتادى قۇستار،

جانىنا باتىپ قاي قايعى؟

ەشتەڭە ۇقپاس جەڭىلتەك جەل كەپ،

جاپىراقپەنەن وينايدى.

سارى باۋىر دالا بۇك ءتۇسىپ جاتىر،

جازىن قيا الماي باسقاعا.

ۋاقىت دەگەنىڭ ءمولت ەتە تۇسكەن،

سۇمدايرىقتاعى جاس قانا.

جانىمدى قارىپ قىپ-قىزىل سوزبەن،

بالكوندا ۇزاق وي شەكتىم.

بىزگە دە مۇمكىن قايتۋ كەرەك پە،

جانىڭدى ۇقپاي قويسا ەشكىم.

بارىنە ءوزى كىنالى جانداي،

اۋلادا وتىر كۇز ءۇنسىز.

...ىلعي دا ماعان تەسىلە قاراپ

تۇرادى ءبىر كوز

– ءسىز كىمسىز؟!

قۇستار-اۋ، قۇستار...

مەن دە سەندەردەي،

قايتۋىم ءۇشىن كەلىپ پە ەم؟

تىم ۇزا-ا-ق بولىپ كورىنەدى وسى،

بۇل ءومىر ماعان نەلىكتەن؟

كوڭىلگە ۋاقىت جاماۋ بولماسىن،

كەش سەزدىك، نەگە كەش بىلدىك؟

تىرشىلىك دەگەنىڭ – قايتۋ ەكەن عوي،

قايتۋدىڭ ءمانى – ∞ !

ونىڭ ولەڭدەرىن باقىتتى ادامدار وقىمايدى دەسەدى. ءتىپتى ءبىر وقىر­مان «جاقىندا تۇرمىسقا شىقتىم. ءومىرىم جاقساردى. سودان بەرى ءسىزدىڭ ولەڭدەرىڭىزدى وقىمايتىن بولدىم»، دەپ مويىنداپتى. جىلايسىڭ با، كۇلەسىڭ بە؟.. قوعامداعى باسقا جانداردىڭ باقىت­قا جەتكەنى، ارينە قۋانتادى. الايدا ءبىر قىز تۇرمىسقا شىقسا، اقىن ءبىر وقىرما­نىنان ايىرىلادى. پارادوكس.

ايجان تاباراكقىزى پوەزياسىنىڭ اس­پانى كۇڭگىرت. كەي-كەيدە كۇننىڭ ساۋ­لە­سى كورىنەتىنى بولماسا، سۇپ-سۇر بولىپ تۇ­را بەرەدى. بىراق ەشقاشان نايزا­عاي جار­قىلدامايدى. ءارى كەتسە، سەبەلەپ جاڭ­­بىر جاۋار. ويتكەنى ولەڭ تابيعا­تىن­دا­ اشۋ، قىجىل دەگەن جوق. تەك ناز­دانا سويلەگەن، تاعدىرعا كوندىككەن جال­عىز قىز بار. ەڭ باستىسى، اقىننىڭ ليريكا­لىق كەيىپكەرى ادەمى مۇڭايا الادى. جانە ول ءولىمدى دە جات كورمەيدى. بىراق بارىنەن باز كەشىپ، جالاڭ تۇڭىلۋگە دە بارمايدى. عۇمىر­دىڭ جالعاندىعىن تاعى ءبىر ەسكە الىپ، بىرەۋدى سەبەپسىز ساعىنار، كەيدە اق جاۋىن­مەن قوسىلىپ ءبىر جىلاپ الار، ءسويتىپ وتىرىپ:

ىنتىزار قىلار عۇمىردا

نە قالدى دەيسىز،

ارماننىڭ ءبارى دە جالعان.

بىردەڭە قىلىپ ءومىردى سۇرە تۇرايىق،

باسقاسى كەلمەدى قولدان، – دەپ قالا­مىن سۇيكەي سالىپ، ايتەۋىر، ءبىر جاقسى­لىقتان ءۇمىت كۇتەدى. وسىلايشا، بويداعى ءتۇرلى سەزىمدەر كوڭىلدىڭ كۇيىمەن ىرعاقتى اۋىسىپ وتىرادى. بۇل – اقىننىڭ ءوز مەزگىلى. تىرشىلىكتىڭ ءتورت ماۋسىمىنان جالىعىپ، قۇلازىعان ادامدار ايجاننىڭ وسى مەزگىلىنە اسىعادى. وندا، وبرازدى تۇردە، ماڭگىلىك قالماسا دا جۇرەك قاعىس­تارى قالىپقا كەلگەنشە كوڭىل سۋارادى. ەڭ باستىسى، كەز كەلگەن وقىرمان اقىن ولەڭ­دەرىنە مىندەتتى تۇردە ورالادى. پوەزيا­نىڭ بەيمالىم سيقىرى وسى بولار.

ءبىر قاراعاندا، اقىندى ومىردەن ەرتە تۇڭىلگەن پەسسيميست دەپ ويلارسىز. ءتىپتى، «جىلاۋىق اقىندار» توبىنىڭ شىڭ باسىنا ايجاندى قويارسىز. دەگەنمەن، ونداي ۇيعارىمعا اسىقپاڭىز. ونىڭ «جىلاۋىق» جىرلارى، جۇرەك نازى – ءبارى-ءبارى وزىنە عانا جاراسادى. ال وكىنىش، ساعىنىش، اڭسار... – اقىننىڭ پوەتيكالىق ەمبلەماسى سىندى. ليريكالىق تىنىسى سول مۇڭدارمەن عانا شارىقتايتىنداي. ول وسى كوڭىل كۇيدە عانا جاقسى جازا الاتىنداي. ويتكەنى ول ونىڭ ستيحياسى.

ونىڭ ماعان ۇنايتىنى سياقتى،

جانىم سودان جىلايتىنى سياقتى،

كۇتە-كۇتە جاڭبىر جۋىپ جامالىن،

جاپىراقتىڭ قۇلايتىنى سياقتى،

ادال ەمەس دۇنيە!

كەيدە ەلەستىڭ الدايتىنى سياقتى،

ەش ەستەلىك قالمايتىنى سياقتى،

جالقى سەزىم قوڭىر باققا ءبارىبىر

ەكەۋ بولىپ بارمايتىنى سياقتى،

ادەمى ەمەس دۇنيە!

ءدال بۇگىنگى سالقىن جاڭبىر سياقتى

تۇرمىن جىلاپ...

ول دا تاعدىر سياقتى...

قايران اپپاق دۇنيە!..

اقىن قۇدايدى ءجيى ەسكە الادى. سول ءۇشىن دە ءومىردىڭ وتكىنشى ەكەنىن سانا­لى تۇردە تۇسىنەدى. ء«وزىن ىزدەپ جۇرگەن­دە وتكەن دە، كەتكەن، قۇنىن بىلمەگەن شاق­تارىنا» وكىنەدى. كەيدە كوز تۇگىل، كوڭىل جەتپەيتىن ءبىر مەكەنگە كەتكىسى كەلەدى. جانە ونىسىن جاسىرمايدى، قۇدايىنا اشىق ايتادى.

كەتكىم كەلەدى...

ۇمىت بوپ شەر مەن شەمەنىم،

گۇل وسەر سوسىن مەن جۇرگەن

سوقپاقتا مۇڭ­لى.

...قايىرسىز بولسا تىرلىگىم

ءتاڭىرىم ءبارىن،

قالايمىن توقتاتقانىڭدى.

ال وسى جۇرەكتى قارىعان مۇڭدى سە­زىم­دەردىڭ ءبارى نەدەن دەپ ويلايسىز؟ بال­كي، «كىنالىلەردى» كەشىرە الماعان­دىعىمىزدان. مۇمكىن، جاۋاپسىز سەزىم­دەردەن. ادام ءومىردى تانىعان سايىن سەبەپسىز تۇڭىلە بەرەدى ەمەس پە؟.. ال اقىن بۇنىڭ سەبەبىن فيلوسوفياعا ءتىپتى جاقىن­داتپايدى. ءجاي عانا:

قادىرسىز ويىن تىرلىكتەن قاجىتقان

سايىن،

ءۇيىر كەلەدى نەلىكتەن كۇناعا ادام؟

تاعدىر دا،

ءتۇن دە جازىقسىز...

وسىنىڭ ءبارى

دۇرىستاپ جىلاماعاننان... – دەي سالادى. 

اۆتور وسى سەكىلدى شالت بۇرىلىس­تار­دى ولەڭدە نازىكتىكپەن استاستىرا شەبەر قولدانادى. ارينە، بۇل قازاق پوەزياسىندا جاڭالىق ەمەس. تۇتاس ءبىر تولقىن ەلىكتەگەن گۇلنار سالىق­باي­لارعا ءتان وسى ءستيلدى ءار اقىن وزىن­شە جازىپ باقتى. الايدا ءبارى گۇل­نار سالىقباي بولا العان جوق. وعان جار­تىلاي ۇقساپ، جارتىلاي ۇقساماعان اقىن­دار بۇگىندە ءوز ورىندارىنا كەلگەن سىڭايلى. القيسسا. اقىن قالامى ليري­كالىق توسىن شەشىمدەرمەن قاتار ليري­كالىق يۋمورعا دا جۇيرىك. وندا دا بيازى يشارامەن ليريكالىق قاھارمانعا نازدانا ءۇن قاتادى.

نازى كوپ بۇل جۇرەكتى قايتەر ەكەم؟

بىلمەيمىن، قاي تاعدىرعا بۇيىراسىز...

... ءومىر جايلى بىردەڭە ايتار دەسەم،

«ولەڭدەرىڭ جاقسى...»

– دەپ جىميا­سىز...

ادەبيەتىمىزدە اقىندار قاي كەزەڭدە دە كوپ بولعان. قازىر دە پروزاعا قاراعاندا پوە­زيا ىلگەرى كەلەدى. بۇل، ارينە، توپ اقىننىڭ ءبارى كلاسسيك دەگەن ءسوز ەمەس. ايت­سە دە، ء«نارسىز اقىندىق، سيىر جورعا­لىققا» (م.اۋەزوۆ) ءبىرجولا تۇسكەن ولەڭ­شىلەرمەن سالىستىرعاندا، بۇگىنگى كەيىپ­ك­ەرىمىز ايجان تاباراكقىزىنىڭ قالامى بولەك. اقىننىڭ ءساتسىز شىققان ەكسپە­ريمەنتتەرى مەن پوەتيكالىق قۋاتى ءالسىز تار­­تاتىن كەي ولەڭدەرىن ماقساتتى تۇردە نا­زار­عا المادىق. ءارى بۇل جازعانىمىز شى­عار­ماعا سىن نەمەسە تالداۋ بولماعان سوڭ، تەك ولەڭ مەن ءومىر اراسىنداعى وي­لار­­­دى عانا باياندادىق.

«قايدا جۇزەرىن بىلمەگەنگە جەل وڭىنان تۋمايدى»، دەيدى مونتەن. پوە­زيانىڭ الىپ مۇحيتىندا ءوزىنىڭ نە جازاتىنىن، قالاي جازاتىنىن بىلگەن ءھام سول بولمىسىمەن وقىرمانعا ۇناعان اقىن ايجان ارقاشان تەك كوڭىل كۇيمەن جازدى. ارينە، ول زاڭدى شىعار. الايدا سوڭعى ۋاقىتتا اۆتوردىڭ ولەڭ جازباي جۇرگەنىن ەرەكشە ەسكە سالىپ، ءوزىنىڭ ءمولدىر ولەڭدەرىنە قايتا ورالسا ەكەن، ليريكادان جاڭا ارنا تاۋىپ، اشىلا تۇسسە ەكەن دەگەن ىزگى نيەتتەمىز.